Ísafold - 15.08.1894, Blaðsíða 2

206
skal stuttlega bent á, hvernig á henni
stendur. Japansmenn eiga skamma sjó
leið til bins frjósama tangalands, KóreaTl
og reka þar arðsama verzlun, sem mætti
verða margfalt meiri, ef lögum og lands-
háttum viki betur við í þjóðþrifnaðarstefn-
una. En þar er allt í ólestri, fólkið kúgaö
og fjeflett af fylkisstjórunum, sem víða í
Kínaveldi, en konungarnir selja þeim
fylkjaumboðin, sem hæst bjóða. Ut af.
þessu gerðist uppreisn snemma í sumar,
en konungurinn, Li-Hui að nafni, hjet á
Kínverja í júní sjer til iiðveizlu. Þeir
bjuggust til liðsendinga, en svöruðu engu
upp á brjef Japansstjórnar um samverkn-
að í Kóreu samkvæmt sáttmálanum íTien-
tsin 1885. Við þetta gerðu hinir sembráð-
astan bug að sending hers og flota, og
höfðu næstum bæit niður uppreisnina, er
sveitir Kinverja komu í landið. Kinverj-
ar kváðust koma hjer sem yfirboðarar og
báðu hina að hafa sig á burt, en bæði höf-
uðborgin, Söul, og konungurinn var þá á
þeirra valdi. Hann kalla Kínverjar sjer
lýðskyldan höfðingja, þó hann hafl 1882
lýst sig öllum óháðan, og aliir fjellust þá
á þaö nema Kínverjar. Meðan á þrefinu
stóð, juku hvorutveggju lið sitt, sem við
mátti komast. Áður en hvorir höfðu sagt
öðrum stríð á hendur sló í viðureignir á
sumum stöðum, en mest kvað að þeirri,
er eitt skip Japansmanna skaut í kaf her-
flutningsskip hinna með 1500 hermanna.
Af þeim bjargað 190 frá frönskum fall-
byssubáti og þýzkum. Þetta gerðistnokk-
uð út frá strandarbæ, sem Asan (Yasan?))
heitir, en hingað skyidi leita, því hjer
höfðu hersveitir Kínverja tekið sjer víg-
stöð. Eptir að ófriðnum var lýst yflr (28.
júlí), sóttu landhersveitir Japansmanna að
Asan, en urðu að hverfa frá aptur eptir
nokkuð mannfall. Mikið um missagnir frá
þeirn austurslóðum, en búizt er við, að
flotadeildum hvorutveggju muni bráðum
lenda saman, en stórveldi vorrar álfu láta
herskip sín halda hjer til stöðva, annað-
hvort til að horfa á eða skerast í leikinn.
Þó sumir hyggi hjer á ýmsa vegu, t. d.
Rússar og Engiendingar, þá er því þó
treyst, að allir vilji afstýra stórvandræð-
unum.
Kólera. Hennar kennir bæði á Hol-
landi og í Belgíu, en mest hefir kveðið að
henni á Rússiandi, þó sumar frjettir segi
hana nú í rjenun. Á spítölum í Pjeturs-
borg lágu sjúkir af henni þann 25. júlí
rúmlega 1000 manna. Síðan hefir tölunni
þokað niður.
Frá Hongkong heflr gleymzt að geta
mannskæðrar pestar í undanfarandi frjett-
um. Það er pest, sem mörg blöð telja í
ætt við »svarta dauða«. í miðjum júlí
voru dauðir af henni 6000 manna, en af
íbúum höfðu þá flúið 80 þúsundir úr borg-
inni.
Viðbœtir.
Ráðgjafaskipti i Danmörku frjettust
á eptir póstskipinu til Skotlands með hrað-
skeyti. Estrup farinn frá, envið forstöðu
ráðaneytis tekinn Reedtz-Thott utanríkis-
ráðherra, en forstöðu fjármála, sem Estrup
hafði á hendi, hefir að sjer tekið Lútti-
chau kammerherra og stóreignamaður. Þá
heflr og Goos sleppt kirkju- og kennslu-
málaráðherraembættinu, en við tekið Bar-
denfleth (amtmaður?). Loks er Thoiu-
sen hershöfðingi og þingmaður orðinn her-
málaráðherra í stað Bahnsons. Hinir kyrr-
ir, þar á meðal Nellemann íslands ráð-
gjafi og dÓFismála.
Fyrirlestur um samgöngumál vor.
(Jdrnbrautir og gufuskipsferðir).
Það var fjölsóttur fyrirlestur, sá er hr.
Sigtryggur Jónasson flutti hjer um það
mál laugardaginn 11. þ. mán.
Hann kvað það hafa verið áhugamál
fyrir sjer í möi'g ár. Hann hefði ritað
grein í »Lögberg« um það fyrir 5—6 ár-
um, út af stælunni, sem reis af fyrirlestri
síra Jóns Bjarnasonar »Island að blása
upp«, og haldið því fram, þar að vegurinn
til að sætta þjóðina við kjör sín hjer væri
að rjetta við atvinnuvegina og fyrst og
fremst að bæta samgöngutækin að siðaðra
þjóða dæmi; ættu að rísa upp fjelög, er
tæku það að sjer, með styrk af landssjóði,
eða að öðrum kosti landsstjórnin sjálf, þó
að það vildi víöast reynast miður affara-
sælt, — kostnaðarsamara o. s. frv. Ferð
sín hjer í fyrra hefði vakið aptur og glætt
fyrir sjer þessa hugmynd, og hefði hann
haflð máls á því þá, er hann kom til Eng-
lands, við nokkra mikils háttar menn þar,
að þeir legðu fram fje til slíkra fram-
kvæmda hl’er og gengjust fyrir þeim. Þeir
hefðu þá farið að reyna að kynna sjer
ýmislegt um landið, af bókum og viðtali
við menn, er hjer hefðu ferðazt; þekktu
það ekki áður nema að nafni; en gazt
eigi að, með því ferðamenn rita og tala
almennt illa um landið; höfðu sömuleiðis
spurnir af verzlunarviðskiptum manna hjer
við enska menn og skozka, en þær opt
ekki góðar. Þess vegna mjög örðugt að
sannfæra þá um, að landið væri betra en
sögur færi af og að það stæði til mikilla
bóta, ef því væri sómi sýndur. Hann hefði
samt ekki gefizt upp, heldur árjettað til-
raunir sínar í sömu átt í vetur, er hann
kom aptur þangað vestan um haf (til Liv-
erpool), og kom loks málinu það áleiðis,
að nokkrir efnamenn í Liverpool hjetu til
bráðabirgða töluverðu fjárframlagi, 50,000
pd. steri., ef þeir fengju heimildarlög frá
hinu íslenzka löggjafar- og fjárveitingar-
valdi til járnbrautarlagningar hjer m. m.
Þannig værí undir komið frumvarp það,
er nú lægi fyrir þinginu, og hann hefði
klambrað saman, samhijóða því er slík lög
gerðust í hinum enska heimi, og ætti það
því að vera ekki mjög fjarri viti, úr því
þar mætti notast við þannig orðuð lög.
Af fyrirtækjum þeim, er frumvarpið
hljóðar mn, minntist hann fyrst á gufu-
skipsferðirnar. Sagði hugmyndina vera
þá, að hafa skipin miklu hraðskreiðari en
póstskipin dönsku, útbúin með tvöföldum
gangvjelum, tvöföldum skrúfum, til vara,
og þannig til hagað, að þau gætu flutt ó-
verkaðan flsk í ís o. s. frv. Það fyigdi
og, að tjelagið þyrfti að gera hafskipa-
bryggju hjer í Reykjavík; án hennarværu
svo tíðar ferðir ómögulegar, tvisvar í mán-
uði milli landa. Að þessum tíðu ferðum
ætti að geta orðið mikill hagur á ýmsa
lund. Meðal annars bættu þær þó nokk-
uð úr frjettaleysinu, og gæti svo fnrið, ef
Englendingar rækju þetta fyrirtæki til
lengdar, að þeir gerðu sig ekki ánægða.
með minna en frjettaþráð hjer milli landa
og kæmu þá því máli til framkvæmdar.
Þá æíti og landið-aö hafa gott af sam-
keppninni við dönsku gufuskipin, sem
væri æði dýrseld, enda væri áformið að
færa til muna niður fargjald og flutnings-
kaup, er nú væri t. d. 3 aurar á ullar-
pundinu milli íslands og Granton, en ekki
nema y4 eyris milii New-York og Liver-
pool (á bómullarpundið). Ekki mundi þó
hvað minstur hagurinn að því, ef algengt
yrði að flytja fiskinn nýjan, sem hjer afl-
aðist, með skipum þessum beini til Liver-
pooi í ís. Ekki þyrfti nema 1 eyris hækk-
un á verðinu fyrir hann nýjan til þess að
landið græddi á því lfí milj. kr. á ári, og
það þó að ekki væri seldur nema helm-
ingur aflans á þann hátt, þess er annars-
væri í kaupstað látinn hjer.
Hvað járnbrautarfyrirtækið snertir, þá
væri hugmyndin, að hafa þá tegund járn-
brauta, er nefnist á ensku máli »Light
Raihvays« og mjög væru orðnir tíðkaðar
þar sem fremur væri lítið um flutninga, —
algengir í Ástralíu, Afríku, á Indlandi og
nokkuð í Canada og víðar. Breidd milli
brautarteina ekki nema 30 þumiungar;
þverbönd 1925 á hverri enskri mílu. Væri
ætlast til, að járnbrautinni, þessari fyrir-
huguðu, austur í Árnessýslu, fylgdu 20>
opnir vagnar, er tækju 6 smálestir (tons).
hver, en 10 luktir jafnstórir; enn fremur 6
ferðamannavagnar III. flokks handa 32
farþegum hver, en tveir I. flokks handa 18
hver, og 2 farangursvagnar. Til dráttar--
ins væru ætlaðar 2 eimreiðir (locomotives).
Gæti hver eimreið dregið 20 vagna fyr-
nefnda 25 mílur enskar (meira en 1 þing-
mannaleið) á klukkustundinni, þar sem
hallalaust væri eða því nær, en 10 vagna
jafnþunga (6 tons) upp halla eins og 1: 25_
Ættu þannig löguð flutningstæki að duga
hjer í mörg ár. Frjettaþráð þyrfti og
auðvitað að leggja meðfram brautinni;.
það væri alstaðar ómissandi. Járnbraut-
arlagningin mundi veita fjölda manna at-
vinnu, auk þess sem 70 manns hefðu fasta
ársatvinnu við hana eptir að hún væri
komin í gagn. Fljótt mundu menn hjer
komast upp á að nota járnbrautina, kom-
ast upp á að færa sjer í nyt flýtinn og ó-
dýrleikann að ferðast. Sig hefði í fyrra
kostað ferð hjeðan norður á Akureyri iy2
kr. mílan ensk og 9 dagar hefðu farið til
ferðarinnar; en ' venjulegt járnbrantafar-
gjald væri 15 aurar fyrir míluna enska,.
og á 15 kl.stundum mundi ekið með járn-
braut hjeðan til Akureyrar. Fyrrum hefði
verið 8 sólarhringa ferð með póstvagni
milli Edinborgar og Lundúna; nú færi
hraðlest það á 8y2 klukkustund. Það væri*
ómetanlega mikið varið í tímasparnaðinn
til ferðalaga; ferðatímanum væri sem á
glæ kastað úr æfl manns. Það væri þægi-
legt, að geta farið hjer upp á Þingvöllum
á l1/, kl.stund, dvalið þar daglangt og
komið heim að kveldi aptur alveg ó-
þreyttur.
Aðrar þjóðir verðu eigi þeim ógrynnum
fjár til járnbrauta, sem þær gerðu, ef það
væri eigi á neinu viti bygt. T. d. væri
eitt fjelag í Lundúnum, er lagt hefði 120
milj. pd. sterling í járnbrautir sínar.
Járnbraut mundi draga að sjer hingað
mikinn straum útlendra ferðamanna, sem
þá færu og að dveljast hjer langdvölum,
reisa sjer sumarbústaði t. d. við Þingvalla-