Ísafold - 26.06.1895, Blaðsíða 3

2X5
an á bókura, einsog t d. myncl Hallgríms
Pjeturssonar framan við Sálma hans og
kvæði 1. bindi, Reykjavík 1887, Jóns bisk-
ups Vídalins, Hannesar biskups Finnssonár
Og Stefáns anitmanns Þórarinssonar; þess
ar þrjár eru í »Ný,jum Fjelagsritum*; en
sumar eru á spjöldum eða á laitsum mið
um, t. a. m. Steingrims biskttps Jónssonar
-og amtmannanna: Bjarna Thorarensens-
Gríms Jónssonar og Páls Melsteðs.
Um mynd Hallgríms Pjeturssonar er það
að segja, að jeg hefi alls enga vissu fyrir
jjví, að hún sje hans sanna mynd. Einar
prentari Þórðarson sagði mjer eitthvert
sinn, er jeg kom í prentsmiðju hans,
að hann hefði nýfengið myndina af Hall-
grími Pjeturssyni ofan úr Borgarfirði, og
sýndi mjer myndina. Hún var á dálitlum
blaðsnepli og illa gerð, að mjer virtist.
Ekki minnist jeg þess, að þar væri nokk-
urtnafn, eða nokkur prestakragi (pípukragí)
-á þessari mynd. Jeg spurði Einar, hvort
hann hefði nokkra vissu um það, að þetta
væri mynd Hallgríms Pjeturssonar. Ilann
gerði hvorki að játa því eða neita, en bar
fyrir sig þessa alkunnu vísu: »Sá sem orti
rimur af Ref — með svartar brýr og sí-
valt nef, svo er hann upptnálaður«, og
hnykkti á síðasta orðinu: »uppmálaður«•
Svo vitnaði Einar til Sigurðar málara, en
hvort haún sagði, að Sigurður segði eða
hjeldi það væri mynd Hallgríms, það man
jeg nú ekki. Jeg minntist aldrei á þetta
við Sigurð; mjer þótti myndin svo ómerki-
leg, að mjer kom ekki til hugar, að hún
mundi verða sett á bækur og send út í
allar áttir. Jeg þori eigi að fullyrða, en
það er fast í huga mjer, nð Sigurður mál- i
ari fengist eitthvað við eða lagfærði þessa
mynd og setti á hana prestakragann. Jeg
hjelt þá og held enn í dag, að mynd sú,
er Einar sýndi mjer, hafi verið gerð löngu
eptir daga Hallgríms Pjetnrssonar, annað-
hvort rjett út í bláinn, eða eptir þeirri
hugmynd, sem sá, er myndina dró upp,
gerði sjer um Hallgrím Pjetursson, að sinu
leyti eins og Rúdolf Keyser gerði af Egli
Skallagrimssyni, og Gretti Asmundssyni,
eþtir tilmælum dr. Haligr. Scheving, áríð
1826 eða 1827, þegar Keyser var á Bessa-
stöðum.
Nokkuð þessu líkt má segja um mynd
Jóns biskups Vídalíns í »Nýjum Félags-
ritum 1847. Jeg var staddur í Laugarnesí,
mig minnir vorið 1844, og þá sýndi Steingr.
hiskup Jónsson mjer mynd á blaði,
fremur óskýraog ekki vel gerða, og sagði
um leið: »Það varsagt í Skálholti, að þetta
væri rnvnd biskups Jóns Vídalíns«, en
hætti við þessum orðuni: »en jeg hef enga
'vissu fyrir því, að svo sje«. Þessa mynd
kvaðst biskup þá ætla samsumars að senda
Jóni Sigurðssyni í Fjelagsr., enda birtist hún
í þeim skömmu síðar (1847). Jón Sigurðs
son sagði mjer, að hann hefði beðið Ilelga
Bigurðsson að laga hana eitthvað, eða gera
hana skýrari, »en þá urðu 6 fingur hjá
Helga á annari hendinni, og varð hann að
-gera það upp aptur«. Ekki minnist jeg
' þess, að jeg sæi á mynd þeirri er Stein-
grimur biskup sýndi rajer, þessi orð, er
neðanundir standa: »IIver eyru hefir« o.
s. frv. eða eiginhandar nafn Vídalíns.
Hvorttveggja hefir Jón Sigurðson bætt við
i Kaupmannahöfn.
Jeg átti tal við frú Valgerði Jónsdóttur
i Görðurn á Alptanesi, hafði hún þá í
ítöndum »Fjelagsritin« nýkomin út með
mynd Hannesar Finnssonar. Frú Valgerð-
ur Var, sem margir vita, tvígipt, og hafði
fyrst átt Hannes biskup og síðan Stein-
grím biskup. Jeg man glöggt, að hin
aldraða æruverða kona sagði þá: »Mjer
getur ekki iíkað þessi mynd, þeir hefðu
heldur átt að gefa út myndina af honum
Jóni, syni mínum (Jón var, faðir Hilmars
landshöfðingja), hún hefði líkzt betur (nl.
Hannesi biskupi, föður Jóns) en þessi«.
Jeg heyrði enga menn aðra, sem máttu
rauna Hannes biskup, nefna þessa mynd,
og get því eigi fleira um hana sagt, en
það er tilgáta mín, að frummyndin, sem
þessi er prentuð eptir, sje gjörð af sira
Sæmundi Holm, og hafi svo verið, þá hefir
hún, sem allar hans myndir, er jeg hefi
sjeð, verið gjörð með rauðkrít, en eigi
með »tusch«-lit eins og þá var almennt.
Jeg sá á æskuárum mínum mynd afa
míns Stefáns Þórarinsonar, og þótti móður
minni sú mynd ólik honum, og illa gerð.
Jeg ætla að hún sje frummynd þeirrar sem
sjá má í »Nýjum Fjelagsritum», ár 1845.
Þegar Paul Gaimard var hjer á ferðum
á tímabilinu milli 1830—1840, var einn af
fjelögum hans málari, og tók hjer myndir
af ýmsum mönnum, þar á meðal af Stein-
grími biskupi Jónssyni og Bjarna amt-
manni Thorarensen. Maður sá málaðieink-
um dýr og fugla, holt og hæðir, bæi og
búsgögn, og þótti gera það vei, en miklu
síður myndir af mönnum. Ilann var það
sem Danir myndu kalla: Landskabs- og
Dyremaler, en ekki Portrætmaler. Manna-
myndir hans þóttu því eigi takast sem
bezt. Mynd Steingríms biskups hefir í
mínum augum alveg mistekizt. í andlits-
svip Steingríms biskups var sameinað krapt-
ur, fjör og framúrskarandi blíða; en hjer
vantar það allt á þessari mynd.
Betur þykir mjer myndBjarnaamtmanns
hafa tekizt. Jeg beíiheyrt kunnuga menn
finna að niðurandlitinu, en þykja allur efri
hluti höfuðsins mjög líkur og vel gerður.
Hjer í húsi mínu eru til allstórar og
vissulega vel gerðar olíumyndir af Grími
amtmanni og konu hans, og eptir þeim
myndum eru gerðar allar þær ijósmyndir,
sem til eru af þeim hjónum. Þó hefirÞóra
dóttir þeirra, en kona mín, sagt, að enni
og munnur á mynd föð'ur síns væri lítið
eitt úr lagi færður á myndinni, ennið kæmi
ekki algjörlega í ljós og munnurinn væri
nokkuð saman herptur, er komið hafi af
þvi, að maðurinn hallaðist aptur á bak
og var að reykja meðan verið var aðtaka
af honum myndina. Það var um 1838, að
myndir þessar voru gerðar.
Af Páli amtmanni föður mínum eru til
tvær upphaflegar myndir. Hin fyrri er
gjörð í Kaupmannahöfn veturinn 1848—49;
þar er hann á einkennisbúningi sýslu-
manna, rauðum kjól, eins og þá var tíðska.
Sú mynd er í alþingishúsinu í Reykjavík.
Jeg finn það að þeirri mynd, að ofmiklum
roða slær á andlitið. Hin myndin er ept-
ir Sigurð málara Guðmundsson, gjörð í
Stykkishólmi 1858. Þá var fáðirminn ný-
staöinn upp úr þungri sótt, og ber andlit-
ið þess Ijósar menjar. Til erenn myndaf
föður mínum miklu stærst, er Hallgrímur
bróðir minn fjekk útlendan mann hjer í
bænum, að nafni Schau, til að draga upp,
eptirhinum eldri myndum. Súmynd heflr
að mínu áliti tekizt furðu vel.
Áður en jeg legg pennann frá mjer, vil
jeg bæta við einni litilli athugasemd, en
sem getur haft talsverða þýðingu þegar
frá liður, og hún er sú, aðmenn auökenni
með nafni hverja ljósmynd, sem þeir hafa
í vörzlum sínum. Þegar timar líða fram,
þeir menn eru allir dauðir, sem nú lifa, og
aðrir menn eru orðnir handhafar að þess-
um myndum, þá verður opt eigi unnt að
vita af hverjum þær eru, ef engin nöfn
fylgja þeim.
Rvik 24. júní 1895.
Páll Melsteð.
Samgöngur
í sambandi við atvinnu landsbúa.
Eptir kaupm. Jón Þórðarson í Rvík.
Það er að nokkru leyti rjett, sem stendur
í 51 tbl. Isafoldar, að það hafi verið samþykt
með sárfáum atkvæðum tillaga mín til al-
þingis um að 'styrkja íshúsið hjer í Reykja-
vík. En það var ekki tekið fram, að menn
voru sem óðast að fara affundi, svo það voru
sárfáir menn, sem heyrðu það.
Það sem vjer eigum og þurfum að berj-
ast fyrir, er tíðar samgöngur milli landa,
helzt 2 á mánaði. En vjer þurfum að hafa
oitthvað til að flytja, og vjer þurfum að geta
sent allan okkar fisk í ís; þá eru samgöngurn-
ar fengnar, sem myndast af okkar eigin þörf-
um og sem stjórnast af okkar beztu mönnum.
Þvi það getur ekki verið neitt vit í því, að
láta skip hlaupa 2 í mánuði railli landa, nema
þvi að eins, að |það hafi eitthvað að flytja,
og þótt illa láti í ári, höfum vjer alltaf is
og grjót. Ef við hjálpum okkur ekki sjálflr,
þá getum við ekki búist við miklum fram-
förum; við þurfurn að læra að brúka þær af-
urðir, sem land vort hefir fram að bjóða, og
er það fyrst og fremst grjót, til að byggja úr,
í stað þess að kaupa endingarlaust timbur
frá Öðrum löndum. Við höfum hjer menn,
sem geta leyst steinsmíöi vel af hendi, og
myndu þá peningarnir lenda í landinu sjálfu.
aðrar þjóðir myndu ekki flytja það (grjótið)
langar leiðir bæði á sjó og landi, ef þær á-
litu það ekki varanlega eign. Þessvegna
álít eg, að það heppilegasta, sem alþingi gæti
gjört, væri að styrkja svo atvinnu manna
hjer, bæði tiljþess að laga grjót til útflutnings,
meðan við höfum of mikið af því, og sömu-
leiðis ísgeymslu, svo það geti myndzat svo
stórt fjelag, sem gæti annaðhvort keypt sjer
eða leigt skip, til þess að hafa til tiutninga
landa á milli, því með auknum skipaferðum
myndu okkar efnilegu ungu menn fá tækifæri
til að skreppa landa á milli, eins og stendur
í gömlum sögum, til að afla sjer fjár og frama,
því meðan þeir gjörðu það, stóðu þeir ekki
að baki frænda sinna í öðrum löndum.
Jeg eptirlæt tilíögu mína mjer færari
mönnum til stuðnings, ef þeir álíta hana þess
verða, og vona að menn misskilji hana ekki
á þann hátt, að Reykjavík eigi ein að hafa hag
af því, heldur að Reykjavík gangi í broddi
fylkingar, þar sem hjer eru ýmsir menn,
sem bæöi geta og jeg efast ekki um að vilji
vera öðrum landsbúum til fyrirmyndar í þvi,
sem getur verið okkar þjóð til gagns ogfram-
fara, ef þeir eru samtaka.
Forspjallsvísindapróf við prestaskól-
ann tóku í dag þessir stúdentar : Georg
Georgsson vel -(-> Guðm. Pjetursson vel,
j Halldór Steinsen ágætl. -r> Jón Blöndal
dável, Jón Þorvaldsson ágætl., Magnús
Jóhannsson vel -(-, Sigtryggur Guðlaugs-
son ágætl. -F, Þorvarður Þorvarðarson
| dável. -f-
I