Ísafold - 28.08.1895, Blaðsíða 2

286
nægja rísi upp í prestakallinu, ef farið
yrði, að öilu þessu afstöðnu, að neyða upp
& söfnuðina þar öðrum presti, þrátt fyrir
kosning þá er fram hefir farið, á löglegan
hátt, að því er bezt veröur sjeð, enda heflr
og heyrzt, að ail-söguleg umbrot muni
vera í vændum, ef til slíks kæmi. En
eins og áður er sagt, göngum vjer að því
vísu, að veitingarvaldið muni taka til
greina þær upplýsingar, er fram hafa
komið, og úrskurða kosninguna lögmæta.
Dómur
í forseta-atkvæðis-hneykslismálinu.
Ar 1895. þ. 14. ágúst, var fyrir gestarjetti
JReykjavíkur i inálinu:
Benedikt sýslum. Sveinsson
gegn
Birni ritstjóra Jónssyni
kveðinn upp svofelldur
DÓMUR:
Mál þetta hefir BenediktsýslumaðurSveins-
son, forseti neðri deildar alþingis 1895, hötð-
að fyrir gestarjetti Reykjavíkur á hendur
Birni ritstjóra Jónssyni fyrir meiðandi um-
mæli í blaði haus Isafold, 58. tölubl., sem kom
út 10. f. m., og krafizt, að meiðyrðin verði
dæmd dauð og ómerk, að stefndi verði látinn
sæta fangelsi eða sektum fyrir að hafa hirt
þau í blaði sínu, og dæmdur til að greiða
allan kostnað, er af máli þessu leiðir.
Aptur á móti krefst stefndi, að verða al-
gerlega sýknaður af öllum kröfum stefnanda,
og að sjer verði dæmdur málskostnaður eptir
rjettarins mati.
í áðurgreindu tölublaði «ísafoldar» er skýrt
frá því, er fram fór í neðri deild alþingis á
fundinum 8. júlf, þegar frumvarp til stjórnar-
skipunarlaga um hin sjerstöku málefni Is-
lands var þar til fyrstu umræðu, og síðar í
blaðinu er bætt við nokkrum athugasemdum
og aðfinningum út af framkomu stef'nanda á
umræddum þingfundi.
I fundarskýrslunni er meðal annars komizt
svo að orði: «hugðist forsetinn BenediktSveins-
son að affa sínum flokk, frumvarpsmönnum>
sigurs með því að taka sjer atkvæðisrjett en
láta hina missa þar á ofan 1 atkvæði, þar
sem var varaforsetinn, Tr. Gunnarsson. Lauk
svo, að deildin lýsti það lagabrot gegn þing-
sköpunum».
Þessi ummæli álítur stefnandi ósönn og
serumeiðandi fyrir sig.
En dómarinn getur ekki fallizt á það. Það
er alkunnugt og kemur fram í skjölum máls-
ins, að þingmenn í neðri deild skiptust i
stjórnarskrármálinu í 2 flokka hjer um bil
jafnliðaða, og að forseti deildarinnar, stefn-
andi þessa máls, var öðrum þeirra fylgjandi
að máli, en varaforseti hinum; það er og við-
nrkennt, að stefnandi hugðist að greiða at-
kvæði við nefndarkosningu í málinu, en deild-
in bannaði honum það, með því að lýsa það
óheimilt samkvæmt þingsköpunum; þá er það
og Ijóst af því, sem fram er komið í málinu,
að stefnandi gekk úr forsetasæti, eigi til að
taka þátt i umræðunum, heldur eingöngu til
þess að greiða atkvæði í málinu, og eins og
enginn vafi getur leikið á því, að stef'nandi
mundi hafa notað atkvæði sitt, ef deildin
hefði heimilað honum það, flokksmönnum sín-
um til stuðnings, þannig hlaut mótflokkurinn
tm leið að missa atkvæði varaforseta. Það
verður því eigi sjeð, að neitt sje ranghermt í
hinum tilvitnuðu ummælum, og það er eigi
heldur heimilt að leiða út úr þeim, eins og
stefnandi vill gjöra, neina aðdróttun um það,
að hannhafi haft í hyggju að fremja lagabrot
af ásettu ráði, því að hitt liggur beinna við,
að leggja þá þýðingu i orðin, að stefnandi
hafi skilið þingsköpin svo, að torseti hefði
atkvæðisrjett í hverju máli sem er, þegar
hann víkur úr forsetasæti, og að bann hafi
hugsað sjer að nota þennan rjett til stuðn
ings þeim flokki, er fylgdi f'ram stjórnarskrár-
frumvarpinu. Dómarinn fær þannig eigi sjeð,
að hin tilvitnuðu ummæli eigi að varða
stefnda neinni ábyrgð.
í annan stað álitur stefnandi að fyrirsagn-
arlaus grein, sem stendur síðar í sama tölu-
bl. Isafoldar, hafi inni að halda mjög vanvirð-
andi áburð og aðdróttanir gegn sjer út af'
framkomu sinni sem förseta á fyrgreindum
þingfnndi.
Aðalinntak þessarar greinar er það, að
stilling og óhlutdrægni sje skylda þingfor-
seta; þegar hann sje seztur í forsetasæti, eigi
hann að fara í annan ham, standa yfir öllum
þingflokkunum og varast f’ylgi við nokkurn
þeirra eða við nokkurt mál öðru fremur; að
stefnandi hafi sýnt sig í fáheyrðum atbrigð-
um gegn þessari reglu á margnefndum þing-
fundi, að það sje raunaleg ávirðing bæði vegna
hans sjálf's og þingsins, fyrst það að hann
hafi viljað taka sjer atkvæðisrjett þvert á móti
venjunni og almennum skilningi á þingsköp-
unum, og í öðru lagi það, að óhlýðnast gjör-
samlega og heldur ódælt úrskurði deildarinn-
ar, sem hann hafði óskað eptir, og sje það
mjög vafasamt að gerzt hafi dæmi viðlíka hátt-
ernis af þingforseta.
Dómarinn er stefnanda samdóma um það,
að í grein þessari sje það borið á hann, að
hann hafi eigi við þetta tækifæri sýnt þá ó-
hlutdrægni og stillingu, s em honum hefði bor-
ið að sýna sem þingtorseta. Samt sem áður
verður eigi álitið að þessi ummæli sjec eptir
málavöxtum hegningarverð. Að því er orðið
óhlutdrægni snertir, þá er skýringin á því í
næstu línum á eptir sú, að forseti eigi að
vera hafinn yfir þingflokkana, og eigi veita
einum þeirra fylgi fremur en öðrum. Það er
skortur á slikri óhlutdrægni, sem stefnanda
er borið á brýn i greininni, og verður það
eigi álitið ástæðulaust, þegar þess er gætt, að
stefnandi gekk úr forsetasæti til þess að
greiða atkvæði með öðrum af þeim tveimur
flokkum, sem þingdeildin haf'ði skipzt í, og
lagði allmikið kapp á að fá vilja sínum fram-
gengt í því efni; það verður eigi betur sjeð,
en að stefnandi hafi með þessari aðferð sýnt
það að hann vildi draga hlut þess þingflokks-
ins, sem hann ætlaði að styðja með atkvæði
sínu. Að stefnandi hafi eigi sýnt tilhlýðilega
stillingu, á við það, sem síðar stendur ígrein-
inni, að hann hafi gjörsamlega og heldur ó-
dælt óhlýðnazt úrskurði deildarinnar. Aðferð
stefnanda, sem að þessu lýtur, er lýst þannig
í vörn stefnda, og er þeirri lýsingu ekki mót-
mælt, að þegar deildin hafði úrskurðað, að
hann hefði ekki atkvæðisrjett, og varaforseti
skoraði á hann að setjast aptur í íorsetasæti,
hafi stefnandi sprottið hart upp, gengið snúð-
ugt af fundi og skellt á eptir sjer dyrunum.
Með tilliti til þessa, og svo hins, að stefn-
andi, eins og áður er á vikið, lagði mjög mik-
ið kapp á að mega greiða atkvæði, verður
það eigi talinn ábyrgðarhluti fyrir stefnda,að
láta það álit í Ijósi, að stefnandi haíi í þetta
tilgreinda skipti eigi sýnt þá stillingu, er
samboðin er stöðu hans. Eigi verður það
heldur álitið varða við lög, að stefndi telur
framkomu stefnanda, sem áður er lýst, óhlýðni
við úrskurð deildarinnar sem stefndi skilur
svo, að með honum hafi deildin gefið tilkynna,
að hún ætlaðist til og óskaði, að stefnandi
settist aptur í forsetastólinn. Þessi skilning-
ur á úrskurðinum er í sjálfu sjer sennilegur
og styðst við framburð tveggja þingmanna,
sem hafa borið vitni í málinu, enda sá stefn-
andi ekki annan veg til að komast hjá að
fullnægja þessari ósk deildarinnar heldur en
að ganga af fundi. Að stefnandi hafi viljað
taka sjer atkvæðisrjett, virðist eigi, eptir þvi
sem fram er komið í málinu, vera ofhermt,
nje heldur hitt, að tilraun hans sje fáheyrð
afbrigði frá þeirri reglu, sem áður het'ur ver-
ið fylgt á þinginu i því efni. Orðin «rauna-
leg ávirðing» og önnnr ummæli í greininni,
sem stef'nandi hefur sjerstaklega tilgreint, eru
að áliti rjettarins eigi ærumeiðandi eða óvirð-
andi.
Samkvæmt framansögðu virðist stefnandi
með framkomu sinni í þingdeildinni hata gef-
ið töluvert tilefni til hinna átöldu ummæla:
þau bera eigi með sjer, eins og stefnandi
heldur fram, að þau sjeu rituð í þeim tilgangi
að gjöi.i íV-ás á borgaralega virðingu stefnanda,
heldur virðist tilgangurinn að eins vera sá
»ð vita frammistöðu hans sem þingforsetavið
sjorstakt tiltekið tækifæri. En heimild opin-
berra blaða til að segja hispurslaust og hlífð-
arlaust álit sitt um aðgjörðir löggjafarfull-
tráanna er talin nauðsynleg og sjálfsögð
(orðin þessi ekki auðkennd í dómnum), og
verður eigi sjeð að stefbdi hafi í hinum um-
stefndu blaðgreinum farið út yfir takmörk
slíkrar heimildar.
Af þeim ástæðum, sem nú hafa verið tekn-
ar fram, verða kröt'ur stefnanda um ábyrgð á
hendur stetnda og ómerking hinna átöldu um-
mæla eigi tekin til greina og ber að sýkna
hann af kærum og kröfum stefnanda í þessu
máli.
Kröfu stefnanda um ómerking orðanna «en
hann fj'ekk ekki rólegur að deyja í syndinni»
í varn arskjali stefnda, er ekki ástæða til að
taka til greina.
Málskostnaður þykir eptir atvikum rjett að
falli niður.
Því dcemist rjett að vera:
Stefndi, Björn ritstjóri Jónsson, á að vera
sýkn af kærum og kröfum stefnda Benedikts
sýslumanns Sveinssonar í þessu máli. Máls-
kostnaður falli niður.
Vestmaimaeyjum 9. ágúst. í umliðnum
júnímán. var mestur hiti þann 22.: 21°, minnst-
ur aðfaranótt þess 11.: 8 8°. Allan siðari hluta
mánaðarins var hiti hlutfallslega mikill, og
eptir þann 10. optast stillur eða hægur vind-
ur. Allur miðhluti mánaðarins var þurr, vot-
viðri fyrir þann 10., og eptir þann 22.; úr-
koman 111 millímetrar. Júlímánuður hefir
allur verið jaf'nhlýr, nætur þó nokkru kaldari
en síðari hluta júnímán., mestur hiti þann28.:
17,8°, minnstur aðfaranótt þess 9. og 80 : 6».
Þerrar voru eptir þann 12. daufir og sjald-
fengnir. og síðasta kafla mánaðarins var rosi;
úrkoman 108 millimetrar.
Töður hafa náðzt að mestu óskemmdar; er
heyfengur í mesta lagi sakir ágætrar gras-
sprettu.
Fiskreyiingur hefir optast verið nokkur, en
nær eingöngu trosfiski; þorskur hefir varla
sjezt.
Verðlag á íslenzkum varningi er hjerþann-
ig: harðfiskur 80 kr., saltfiskur nr. 1 50 kr.,
nr. 2 32 kr., langa 40 kr., smáfiskur 34 kr.,
ýsa 28 kr., söltuð hrogn 10 kr. fyrir 16 lpd.,
hvít ull 60 a., mislit 40 a., hrálýsikr. 1,60 kút-
urinn, soðið 1 kr., sundmagi 30 a.
Hingað kom um 20. júlí norskur lausa-
kaupniaður, sem vildi kaupa saltfisk nr. I
fyrir 65 kr., og nr. 2 fyrir 40 kr. gegn pening -
um, en fjekk sárlítiö, með því flestir voru
búnir aö leggja fisk inn í verzlunina. Ætlaði
hann svo hjeðan til Austfjarða.
Lundaveiði hefir verið með minnsta móti,
svartfuglaveiði hlutfallslega nokkru betri.
Heilbrigði ágæt.