Ísafold - 31.08.1895, Page 2

290
i Kaupmannahöfn um það, að framvegis
sje fækkað að mun námsstyrkum íslenzkra
stúdenta við háskólann, en að sama skapi
veittur styrkur af fje háskólans til kandí-
-data frá embættaskólunum á íslandi, er
þess eru sjerstaklega maklegir, dvelja að
minnsta kosti árlangt við háskólann og
færa sjer kennslu hans í nyt. í þinglok
samþykktu báðar deildir þingsályktun um,
að reisa skuli byggingu úr steini fyrir
seðri menntastofnanir landsins og söfn þess
í minningu 50 ára afmælis alþingis. En
með því að ekkert fje var veitt til þess
fyrirtækis, ekki einu sinni geflð í skyn
með einu orði, á hvaða öld þá byggingu
skuli rei3a, þá er ekki öllu meira á þeirri
þingsályktun að græða en hverjum öðrum
doptkastala.
Bindindismálið hafði eigi allan þann
framgang á þinginu, sem vinir þess óskuðu
og það hefði átt að fá. Tvö bindindis-
manna frumvörp döguðu uppi, sökum tíma-
leysis: um bann gegn tilbúningi áfengra
drykkja og um samþykktir, er banna
verzlun með áfenga drykki. En í rjetta
átt var þó haldið. Styrkurinn til Good-
Templara reglunnar hækkaður, og — það
sem mest er um vert — samþykkt í báðum
-deildum áskorun tii stjórnarinnar um að
innleidd verði í alþýðu- gagnfræða- og
barnaskólum, er njóta slyrks úr landssjóði,
fræðsla um áfengi og áhrif þess á mann-
legan líkama.
Einkennilegt er það og ekki trútt um
að það beri nokkurt vitni um skort á pólitisk-
nm þroska, hvert kapp var á það lagt, að
gera eitt af hinum lítilfjörlegri málum að
aðalmálinu á þessu þingi, og það að slíku
stórmáli, að fyrir það er nú í fyrsta sinn
aokkur vafl á því, hvort fjárlögin nástað-
festing. Auðvitað eigum vjer við híð svo
nefnda «Skúlamál». Það var ekki neitt
smáræði, sem til stóð í tilefni af því, að
landsstjórnin skyldi leyfa sjer að láta
'hefja rannsókn og höfða mál út af svo
megnum grunsemdum um embættisafglöp
píslarvottsins ísflrzka, að landsyfirrjettur
dæmdi hann í 600 kr. sekt og málskostn-
að, og að hún skyldi jafnframt leyfa sjer
að víkja frá embætti manni, sem haft hafði
í frammi slíkar æsingar gegn yfirboðurum
sínum, að sliks eru ekki dæmi um nokk-
wn embættismann hjer á landi, og fráleitt
mokkurs staðar í heimi, án þess sú fram-
koma hafi þá leitt til embættisafsetningar.
Eyrir þetta athæfl landsstjórnarinnar átti
fyrst og fremst að veita hlutaðeigandi
píslarvotti of fjár — 5000 kr. eitt skipti
fyrir öll og 500 kr. á ári hverju í viðbót
wið eptirlaun sín. Svo átti þingið að vara
atjórnina við að taka tillögur landshöfð-
fngjans til greina framvegis. Og loks átti
:j>að að setja landshöfðingjann af sem milli-
lið milli alþingis og stjórnarinnar í Khöfn.
ílins og lesendum ísafoldar er kunnugt,
warð nú minna úr þessu öllu en til var
:ætlazt, en þó svo mikið, að fjárlögin eru
í staðfestingarsynjunar hættu, enda þótt
framsögumenn fjárlaganefndanna í báðum
ádeildum reyndu að bregöa upp friðarfán-
ianum og breiða yflr það rjett á undan
3Íðustu atkvæðagreiðslunum að 5000 kr.
gjöfln ætti aö skiljast sem nokkrar ávítur
til landsstjórnarinnar út af meðferðinni á
Skúla.
Óneitanlega var líka nokkur ástæða,
hvað sem fjárlögunum leið, til að hyllast
ekki um skör fram til að halda ófriðar-
fánanum hátt á lopti að þessu sinni, þeg-
ar hliðsjón er höfð á hinni nýjuaðferð er
þingið beitti í stjórnarskrdrmAlinn. Þar
var hafln viðleitni til að fara kurteislega
en þó einarðlega að stjórninni íþjóðarinn-
ar viðtækastamáli, að klappaá hurðina, með
því að ekki hefir dugað að sparka í hana,
eins ogkomizt var að orði á þinginú. Og
það liggur í augum uppi, að þáð spillir
fremuren greiðir fyrir kurteislegum og
vingjarnlegum samningum, hverjir sem í
hlut eiga, ef annar málspartur hyllist stöð
ugt til, hvenær sem hann hyggur að færi
geflst, að löðrunga hinn, jafnframt því sem
hann tjðir honum góðvild sína, sáttgirni
og samningafýsn.
Úrslitum stjórnarskrármálsins á þessu
þingi efumst vjer ekki um að verði vel
tekið hjá öllum þorra þjóðarinnar. Þótt
ekki væri um annað að ræða en afstýra
20,000 krónaaukaþings fjáreyðslu, semeng-
in von vartil að bæri þjóðinni hinn minnsta
ávöxt, þá eiga þeir menn þakkir skilið,
sem það gerðu. En vitanlega var þarum
meira að ræða. Þar var að ræða um von,
sem byggð er á eigi alllitlum rökum, um
það, að hin nýa aðferð muni leiða til
nokkurra umbóta á stjórnarhögum vorum.
Og jafnframt var um það að ræða, að
binda enda á sannfæringarófrelsið, sem
drottnað hefir í þessu máli og svo hefir
verið ríkt, að nærri liggur, að hver mað-
ur hafi verið talinn «úal -.ndi, úferjandi
og úráðandi öllum bjargráðum*, sem til-
hneiging heíir haft til að láta í ljós nokkra
óánægju með stjórnarskrárfrumvarp hinna
síðustu þinga, enda þótt alkunnugt hafi
verið, að sú óánægja hafi verið mjög rík
niðri fyrir hjá þjóð og þingi. Nú er lopt-
ið hreinsað, og hjeðan af munu menn geta
talað um þetta mál eins og frjálsir menn.
Ávarpið iii konungs.
«Þjóðólfur» er afar-hróðugur út af því,
að takast skyldi í neðri deild með 16 atkv
síðasta þingdaginn að fá samþykkt ávarp
til konungs, að líkindum meinlausan sam-
setning, en vita-gagnslausan, sem virðist
hafa verið samþykktur eingöngu af góð-
semi við forseta deildarinnar, sem þjáðst
hefir af ávarpssýki stöðugt síðan útför
stjórnarskrárfrumvarpsins fór fram. Qg
jafnframt leggur blaðið það í meira lagi
illa út fyrir nokkrum þingmönnum, að
þeir gengu af fundi áður en ávarp þetta
var borið undir atkvæði.
Atvikin að deilu þeirri sem hjer er um
að ræða voru þessi — eptir frásögn mjög
áreiðanlegra og merkra þingmanna, fund-
urinn var haldinn fyrir luktum dyrum —:
Ávarpið hafði ekki verið prentað, nje því
útbýtt meðal þingmanna, og forseti bað
skrifara.aðlesaþaðfyrir deildinni,ogsvo átti
að samþykk,jaþað á samafundi. Þessari að-
ferð var þá tafarlaust mótmælt, einkum
af Jóni Jenssyni- Hann hjelt þvi fram, að
með ávarpið ætti að fara sem önnur mál,
svo sem fyrír er mælt í 22. gr. þingskap-
anna, og gefa þingmönnum kost á að
kynna sjer til fults það sem þeír eigi að
greiða atkvæði um. Forseti hjelt þvífram,
að þannig hefði verið farið áður með á-
vörp til konungs. Honum var svarað því,
að þótt brotið hefði verið móti þingsköp-
unum áður, þá væri ekki þar fyrir sjálf-
sagt, að það þyrfti endilega að gerast nú.
Og þar sem mótmæli hefðu komið fram,
væri með öllu rangt að vikja frá þing-
sköpunum.
En forseti var með öllu ófáanlegur til að
taka sönsum og bannaði allar umræður
um þetta atriði. Svo þótti nokkrum brot-
in lög á sjer og 6 þingmenn gengu út úr
salnum. Einnþeirra, sem eptir voru, greiddi
eigi atkvæði, og 16 greiddu atkvæði með
ávarpmu.
Það virðist liggja nær, að blöðin víti
slíka fundarstjórn, en að þau hrósi happi
yfir henni. Því að það liggur i augum
uppi, að sje ávarp til konungs ekki með
öllu þýðingarlaus barnaleikur, sem menn
hafi sjer til skemmtunar, þegar ekkert sje
annað að gera, þá er ekki nema sann-
gjarnt, að þingmenn fái allt það færi,
sem þingsköpin heimila þeim, til þess að
kynna sjer slikt ávarp. Og því fremur er
það skylda þingmanna, að láta eigi slíkt
færi ónotað, og forsetans, að halla eigi
rjetti þeirra, þegar aðalatriði ávarpsins er
mál, sem valdið hefir nokkrum ágreiningi
í þinginu, og því eigi óhugsanlegt, að á-
varpið kynni að vera fremur orðað sam-
kvæmt því, erfyrir einum flokki vakir, en
því er aðrir mundu vilja leggja áherzl-
una á.
Ekki svo að skilja sem nefndinni, er á-
varpið sendi, hafi orðið Deitt slíkt á, þótt
»Þjóðólfur« sje líka hróðugur út af þvi
og tali digurmannlega um, að þetta ávarp
hafi »dálítið annan blæ og stefni ekki al-
veg í sömu átt sem þingsályktunartillagan®.
Það er líka ástæða til að hrósa happi út
af öðru einsogþví, ef tekizt hefði síðasta
þingdaginn með broti á þingsköpunum að
koma í bága við það, er báðar deildir
hafa samþykkt í landsins víðtækasta vel-
ferðarmáli!
Því fer betur, að sá fögnuður »Þjóðólfs«
er t*yggður á álíka rökum eins og fram-
koma þess blaðs venjulega. En þingmenn
áttu sannarlega fulla heimting á að geta
gengið úr skugga um það á undan atkv.-
greiðslunni, að »Þjóðólfur« og þeir sem á-
líka hugarþel hafa gætu ekki með rjettu
fagnað út af neinu slíku. Frá því var
þeim bægt, og það er ámælisvert en ekki
lofsvert.
Prestvígðir voru 25. þ. mán. prestaskola-
kandídatarnir Ásmundur Gislason aðstoðar-
prestur síra Guðm. Helgasonar á Bergstöðum.
Filippus Magnússon að Stað á Reykjanesi og
Helgi Pjetur Hjálniarsson til Helgastaða.
Hjálpræðisherinn hefir keypt hótellið
»Reykjavík« fyrir 9000 kr., og flytur þangað
snemma í næsta mánuði.
ísgeymslufjelagið hjer i bænum hefir
afráðið að reisa sjer nýtt hús með haustinu,
með því að hús það sein fjelagið notar nú er
orðið of lítið.