Ísafold - 07.03.1896, Síða 1

Kemurút ýiaísteitm sintd eða
fcvisv.íviku. Verðárg.(90arka
minnst) 4 kr., erlendis 6 kr. eöa
l‘/» dolí.; borgist í'yrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram),
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg)bundin vib
áramót,ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.oktober.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXIII. árg.
Hoykjavik, laugardaginn
7
. marz 1896
13. blað.
Háskólamálið.
n.
(Síðari kaíli).
Vjer komumst i síðasta blaði að þeirri
niðurstöðu, að bein og sjálfsögð afleiðing
háskólamáisins sje krafan nm það, að öll
vor háskólamenntun verði innlend og að
vjer losnum að fullu og öllu við Kaup-
mannahafnarháskólann. Hreifing í þá átt
er þegar vöknuð, en lítið heflr hún verið
rædd og henni naumast mikill gaumur gef-
inn. Hún er þó í vorum augum einmitt
aðalmergurinn málsins. Segjum, að vjer
hefðum efni og vilja á að koma upp hjá
oss einhverri háskólanefnu, og segjum, að
vjer fengjum því ráðið fyrir stjórninni.
Erum vjer þá reiðubúnir til að vera sam-
kvæmir sjálfum oss, hafna þeim hlunnind-
nm sem námsmenn vorir hafa að að hverfa i
Kaupmannahöfn og iáta þá alla stunda
nám sitt heima hjá oss?
Þegar svara skal þeirri spurningu, ligg-
nr beinast við að athuga það er háskólan-
nm í Kaupmannahöfn er til foráttu fundið,
að því er snertir nám íslendinga þar.
Algengasta umkvörtunin mun vera sú,
að stúdentar veDjist þar á slark og óreglu.
Og vitanlega eru þar til sorglega mörg
dæmi. Sjálfsagt er það meðfram fyrir það,
hve lítinn kost allur þorri þeirra á á því
að leita sjer ánægju í prívathúsum. Uni
þeir sjer ekki inni i sínum fátæklegu og
óyndislegu Garð-klefum, hafa þeir fæstir
annað að leita en út á götuna eða á veit-
ingahúsin. Mikið mætti úr þessu bæta, ef
aðstandendur þeirra og aðrir, sem annt er
um þá, hefðu hugsun á þvi, þótt fjarri sje
þvi að girt verði fyrir alla hættu. En heflr
ekki sama umkvörtnnÍD verið alltíð að þvi
er þá snertir, er nám stunda h]er heima?
Heíir ekki margopt verið sagt, og það
með allmikium sanni, að æðri skólarnir
hjer, jafnvel latínuskólinn, væri gróðrar-
stía alls konaróreglu? Það væri vitaskuld
rangt að segja það sem stendur. En sem
stendur leikur ekki heldur, oss vitanlega,
neitt sjerlegt óregluorð á islenzkum stú-
dentum í Höfn. Sannleikurinn er sá, að
meðan ungir menn ganga ekki út i lífið
brynjaðir sterkri bindindissannfæring, er
þessi hætta ávallt á leið þeirra, bæði hjer
á landi og annars staðar.
Þá er og mjög mikið um það fengizt,
hve gjarnt Hafnarstúdentum sje að missa
trú sína þar. »Margir hverjir læra þar þá
lífsspeki«, segir greinarhöf. í Ársritinu (bls.
29), »að trúa á ekkert og elska ekkert
nema sjálfan sig, að álíta, að enginn sann-
leikur sje til i sjálfu sjer, ekkert þess vert
að leggja neitt i sölurnar fyrir það . . •«
Nokkuð kann nú að vera satt í þessu.
En dettur greinarhöf. í hug, að ekki hefði
verið kostur á að læra þessa »lifsspeki«
víðar í heiminum en í Kaupmannahöfn?
Yeit hún ekki að megn vantrúaralda hef-
ir farið um hinn menntaða heim á siðari
áratugum, og að hvert sem islenzkir stú-
dentar hefðu leitað, þá eru allmikil likindi
til að þeir hefðu orðið fyrir henni að meira
eða minna leyti? Og segjum, þeir hefðu
setið heima. Það liggur við að vera dá-
lítið brosleg trú sumra manna á það, að
ekki þurfi annað en að sitja kyr hjer á
íslandi til þess að halda að sjálfsögðu
barnatrú sinni! Auðvitað verðum vjer fyr-
ir dálitlum áhrifum utan að í þeim efnum
eins og i öðrum efnum—ogef háskólanumisl.
erætlað þaðhlutverk að bægja fráossútlend-
um áhrilum, stía oss frá heiminum, þá ættum
vjer að biðja guð að varðveita oss frá
honum. Þegar svo er ástatt í hinum mennt-
aða heimi yfirleitt, að tiltölulega mikið af
mannvitinu og snilldinni hallast að þeirri
og þeirri lífsskoðun eða fælist hana, þá
kennir þess nokkurra menja líka hjer á
Íslandi. Sannieíkurinn mun vera sá, að
eins og tiðarandinn er nú að breytast í
Kaupmannahöfn, eru engu minni líkindi
til að menn verði trúmenn þar en hjer
heima.—Enn skemmtilegri er þó trúin, sem
fröken Ó. J. virðist hafa á því, að Reykja-
vík sje sjerstaklega hent.ugur staður til
þess að læra að leggja mikið í sölurnar
fyrir það er maður ber fyrir brjósti. Svo
trúaða manneskju minnumst vjer ekki að
hafa hitt fyr.
Þá er enn ein umkvörtun, sem sumir
gera mikið úr, þar á meðal greinarhöf. i
Ársritinu, sú, að íslenzkir stúdentar verði
dansklundaðir í Kaupmannahöfn. í þvi
sambandi er komizt svo að orði (bls. 27):
»Það er ekki ólíklegt, að hún (o: danska
stjórnin) sjái þar hag sinn, að láta íslend-
inga . . . lifa beztu og móttækilegustu ár
æsku sinnar langt frá frændum og fóstur-
jörðu, undir dönskum áhrifum. Við ungl-
ingnum, sem er eigingjarn og »útumsig«,
blasir Gósenland stjórnarinnar, er flýtur í
feitum embættum, böndum og krossum...«
Þessi umkvörtun er, að vorri ætlan, alls
ekki á rökum byggð. Vjer þorum þvert
á móti að fullyrða, að hvergi meðal ís-
lendinga hafi lifað rikari þjóðræktarandi
en einmitt meðal isleDzkra stúdenta í Kaup-
mannahöfn. Hvergi hafa menn haft inni-
legri vilja á að vera góðir íslendingar en
þar. Hvergi hafa menn goldið meiri var-
huga við því sem höf. kallar »dönsk« á-
hrif, en einmitt þar. Það geta allir þeir
borið um, sem þar hafa verið í íslenzkum
stúdentahóp. Og að því er snertir freist-
inguna til að komast inn í »Gósenland
stjórnarsinna«, þá kemur hún ekki lifandi
vitund þessu máli við. Eða hvernig dett-
ur höf. í hug, að fyrir hana sje girt með
íslenzkum háskóla? Eiga menn ekki al-
veg jafnan kost á að vera stjórninni fyigi-
spakir eða andvígir, eptir því sem þeim
sýnist, hvar sem þeir hafa stundað undir-
búningsnám sitt undir embætti? Ogáekki
stjórnin, hvað sem því líður, jafnan kost
á að umbuna vinum sínum með þessum
»feitu embættum, böndum og krossum«,
og neita þeim um þau gæði, sem henni
gezt lakara að?
í vorum augum er einn aðalgalli á nám-
inu í Kaupmannahöfn, en þótt kynlegt
megi virðast, gætir hans minna en annars
í þessu háskólatali, sem vjer höfum heyrt
undanfarin ár. Hann er sá, að námið þar
er óhentugt, »ópraktiskt« — nema ef vera
skyldi í læknisfræðinni, oghafa þó nýlega
komið fram hjerí blaðinu nokkrar aðfiun-
ingar því viðvíkjandi frá kunnugum mönn-
um. Danir virðast hafa ástriðu fyrir því
að gera menn að »prófessorum«, að troða
hugann út með bóklegri þekkingu. Hitt
er þeim ekki nærri eins rikt í huga, að
maður geti nokkurt verk gert vel, að af-
loknu námi. 0g öll vor æðri menntun,
sem vitanlega er eptir Dönum sniðin, er
með sama merkinu brennd, allt frá fyrsta
bekk í latínuskólanum og upp að embætt-
isprófi, hvar sem það er leyst af hendi.
Fengjum vjer háskóla, losuðum mennta-
mál vor úr sambandinu við Kaupmanna-
hafnar-háskóla, og fengjum svo full um-
ráð yfir þeim, sem þá yrði auðvitað auð-
veldara, þá getum vjer hugsað oss, að nokk-
ur bót yrði með timanum ráðin á þessum
agnúa, einkum með vaxandi þekkingu á
menntamálum Vesturheims. Og ganga má
að þvi visu, að laganám hjer yrði mönn-
um notasælla fyrir embættisstarfsemina,
með því að í lagaskóla hjer á landi fengi
menn þekking á íslenzkri löggjöf, sem
menn, eins og nú stendur á, fara fyrst að
bera skynbragð á að afloknu prófi. Fyrst
um sinn stæðu að líkindum aðrir gallar á
námsfyrirkomulaginu óhaggaðir. Og með-
an ekki eru komnar fram sterkari likur en
enn hafa fengizt fyrir þvi að háskólinn
mundi hjálpa oss til að koma algerðri
breyting á hin æðri menntamál vor, fáum
vjer ekki sjeð, að mikiu fje til hans kost-
andi frá því sjónarmiði.
Það mun jafnvel fyrir fæstum vaka, að
háskólastofnun eigi að hafa nokkuð slíkt
i för með sjer. En annað er það, sem
vafalaust vakir fyrir öllum formælendum
þeirrar stofnunar, og það enda framar öllu
öðru. Þeir hugsa sjer, að háskólinn auki
menntalífið og veki anda þjóðarinnar.
Fröken Ó. J. hugsar sjer, að sú breyting
hafi hin mestu áhrif á allar verklegar fram-
farir, svo að »nægtabúrin« verði»full«, »fen
og foræði« verði að »ljómandi graslendi«,
»blásnar sandheiðar að limþjettum skógi«.
Og hún hugsar sjer, að háskólinn gefi oss,
»háværa æsku, sem ekki ræður sjer fyrir
gleði og fjöri, sem þyrstir eptir framkvæmd-
um og baráttu, sem getur hlegið og sung-
ið burt myrkrið og draugana, frjálsborna
upplitsdjarfa unglinga með hugsjónir og
sterkan vilja*.
Að því er þessar giæsilegu vonir snertir,
er það skjótast að segja, að ef oss virtist