Ísafold - 07.03.1896, Page 3

51
|>essi 2 börn þeirra að annast og fyrir að
vinna eptir mætti, sem hún og gerðifrem-
ur um megn fram en hitt, vinnandi bæði
nótt og dag, ef vinnu var að fá, að kunn-
Ugra sögn. Hún þorði ekki annað en að
hlýða og hætta að koma á hinar al-
mennu samkomur hersins; óttaðist það
mest, að börnin mundu tekin frá sjer að
öðrurn kosti — svo sem hitt dæmið sýnir
—. Einhver ávæningur heíir heyrzt um
jþað, að átylla fátækrastjórnarinnar fyrir
þessari kúgunartilraun hafi verið einhver
miiliburður um áníðslu af hálfu »hersins«
við konu þessa um vinnu, og að hún var-
rækti að stunda veikan mann sinn og
börn fyrir fundarsetum hjá hernum. En
innan handar hefði- fátækranefndinni átt
að vera að rannsaka það mál, áður en
hún iþreif til jafn-óviðfeidinnar kúgunar-
tilraunar; mundi hún þá hafa komizt að
raun um, að vinnuániðslan var fólgin í 3
fcl.stunda vinnu samtals allan tímann frá
því »herinn« kom hingað, en fullríflegt
kaup þegið fyrir í aðra, hönd, auk nokkurra
matgjafa; og að vitnisburður sambýlismanna
fóiks þessa var og er sá, að hún (konan)
stundi mann sinn og börn prýðilega, sjer-
staklega einmitt síðan hún hneigðist að
»hernum«, ynni baki brotnu, þegar vinna
fengist, og gæti naumast neinu slökkt
niður við »kirkjuferðirnar« til Hjálpræðis-
hersins, hjer um bii í næsta hús.
Fátækranefndin getur auðvitað borið fyr-
ir sig og mun sjálfsagt bera fyrir sig laga-
vald það, sem hún heflr til að ráðstafa ó-
sjálfbjarga öreigaheimilum eptir vild siuni,
taka þau upp, ef henni sýnist það við
eiga, reka fátæklingana í vist; nauðsyn á
því að láta þá hlýða sjer, o. s. frv. Því
ber enginn á móti. En það er sitt hvað,
eða að setja þess kyns ráðstafanir í það
saniband við Hjálpræðisherinn, sem gert
hefir verið. 0g hví skyldi áminnztu heim-
ili eigi hafa verið sundrað fyr? Og hví
skyldi allri hjáip hafa verið af þvi kippt
nú um harðasta tíma (nema fyrirfram um-
saminni húsaleigu), er þau hjón fengust
eigi til að afneita hernum? — nú loks,
mörgum vikum eptir, veitt vilyrði um
verustaði, ef eigi geti bjargazt á vertíð
inni, sem Drottinn veit hvort nokkur
v erður.
Sjálfsagt eru þeir menn til, að líkindum
ekki svo fáir, sem ekki þykir atferli fá-
tækranefndarinnar við fjölskyldur þessar
þess vert, að það sje opinberlega gert að
umtalsefni. Að öðru leytinu eiga hjer í
hlut umkomulausir fátæklingar, sem ekki
geta haft ofan af fyrir sjer og sinum, og
því eru ekki í miklum metum hafðir. Og
að hinu leytinu á í hlut Hjálpræðisherinn,
sem svo margir líta hornauga til, enda
þótt engum sje kunnugt um að hann hafl
neinum gert mein, en flestum vitanlegt, að
hann heflr gert mörgum gott.
En í vorum augum eru þessi dæmi i
meira lagi varúðarverð eigi að eins frá
því sjónarmiði, er vjer minntumst á í
byrjun þessarar greinar, heldur og frá
miklu víðtækari hlið. Fólkið heflr ekkert
til saka unnið annað en það, að sækja
samkomur hersins. Það hafa ekki einu
sinni komið fram nein likindi, hvað þá
sannanir fyrir því, að h’.utaðeigendur fyr-
ir það hafi vanrækt neitt verk, sem þeir
hefðu átt að inna af heudi, eða getað af
hendí innt. Fyrir þetta eitt er tekin ný,
rnikiu harðari stefna í meðferðinni á fá-
tæklingum þessum.
Hugsum oss, að einhverjir mikilsmetnir
þjóðkirkjumenn hjer í bæ færu að stofna
til húslestra og gerðu bæjarbúum kost á
að hlusta á þá. Mundi mönnum ekki geta
skilizt, að óviðkunnanlegt væri að beita
harðneskju við fátæklinga fyrir að sækja
slíkar samkomur? Þetta atferli fátækra-
nefndarinnar er nákvæmlega af sama
tagi.
Ymsum kann nú að detta i hug það
svar, þótt fákænlegt sje, að í siikum hús-
lestrum sje svo og svo mikil »uppbygging«,
en engin í samkomum Hjáipræðishersins.
En þeir menn hafa þá ekki enn látið sjer
skiljast, að í því er samvizkufrelsið inni-
falið, að hvorki fátækranefnd nje neinir
aðrir hafi úrskurðarvald i því atriði, hvað
»uppbyggilegt« sje fyrir aðra menn í þeim
efnum, er við koma trúarbrögðum þeirra —
að menn eigi, ríkir sem fátækir, voldugir
sem vesalir, fuilan rjett á að þjóna guði
á þann hátt, sem bezt á við sannfæring
hvers eins, ef ekki er neitt aðhafzt, sem
gagnstætt er góðum siðutn og allsherjar
reglu.
Fátækrastjórnin telur augsýnilega ekki,
að fátæklingar, sem sveitarstyrk þiggja,
eigi heimting á því samvizkufrelsi. Taki
slik skoðun aðryðjasjertilrúms, er persónu-
legt frelsi manna hjer á landi í meiri voða en
svo, að eigi sje full ástæða til að hafa ná-
kvæmar gætur á, hvert vjer erum að halda.
Það leynir sjer ekki, að svo framarlega
sem þetta atferli fátækrastjórnarinnar er
tekið gott og gilt, þá er of rúmt enn fyr-
ir oss trúfrelsisfatið, sem vjer fengum með
stjórnarskránni fyrir meira en 20 árum.
Það er þá augljóst, að með öllu frelsishjal-
inu höfum vjer ekki einu sinni þroskazt
svo mikið, að vjer höfun hugmynd um,
hvað trúarbragðafrelsi er, sem er þó mun
þýðingarmeira en svo margt annað frelsi,
sem menn krefjast.
Því að ef beita má harðræði við fólk
fyrir að aðhyliast Hjálpræðisherinn, sein
ekki heldur einu sinni frarn neinum trúar-
atriðuin öðrum en þeim sem sameiginleg
eru fyrir allar kristnar kirkjur, hver trygg-
ing er þá fyrir því, að t. d. þeir, er að-
hyllast kunna trúarboð kaþólsku kirkj-
unnar, sæti ekki sömu meðferð? Og megi
fátækrastjórniu beita harðneskju við menn
fyrir það, hvernig þeir fullnægja trúarþörf
sinni, hvers vegna skyldu þá ekki allir
þeir, sem eitthvað eiga yfir öðrum að
segja, mega haga sjer á sama hátt? Með
hvaða rjetti mundum vjer þá geta láð það
t. d., að atvinnuveitendur geri einhverja á-
kveðna afstöðu gagnvart trúarbrögðunum
að skilyrði fyrir atvinnu? Og hvað verð-
ur úr lögskipuðu trúfrelsi voru, þegar
slíkur hugsunarháttur hefir rutt sjer til
rúms?
Leikfimisskemmtun fjölbreytileg m. m.
var haldin hjer í G.-T.húsinu laugardagskveldið
29. f. mán., og stóð tyrir henni hinn mikii
leikfimislistamaður Mr. James Ferquson hrað
pressumeistari (f«á Glasgow); hann stofnaði
til hennar til liðsinnis bláfátækri ekkju hjer
i bænum með fjölda barna, er áskotnaðist.
íyrir þetta kveld rúmar 255 kr., sem mun
vera hin mesta eptirtekja eptir nokkra kveld-
skemmtun hjer i bæ, enda enginn kostnaður
á lagður, með því að Mr. J. F. gaf þar að
auki úr sjálfs sín vasa óhjákvæmileg útgjöld
(20—30 kr.), en aörir, er að sömu skemmtun
unnu með honum (söngmenn, leikendur o. fl.}
gerðu það ókeypis; enn fremur húsið lánað
f'yrir ekki neitt. Aðgöngumiðar seldust al-
veg upp á ll/2 kl.stund, nær heilum degi fyrir
fram; svo mjög fýsir almenning að sjá leik-
fimislistir þessa íþróttamanns, enda var húsið
alveg troðfullt (um 360), og mundi líklegast
hafa verið það, þótt tekið hefði helmingi meira.
Brauð veltt. Iiandshöfðingi hefir 4. þ.
m. veitt Utskála síraBjarna próf. Þórarinssyni á
Prestsbakka, samkvæmt kosningu safnaðarins.
Dánargjöf. Nú fyrir skemmstu, fám
vikum eptir að prjeaikað var svo vel og
röksamlega bjer í blaðinu um nauðsyn og
nytsemi dánargjafa (af Nirði í Nóatúnum),er
stofnuð hjer á næsta grösum furðu-álitleg
og fögur dánargjöf, og það meira að segja
af smælingja í mannfjelaginu. Hjer er
sagan um það:
»Guðmundur Grtmsson, lausamaður í
Hafnarflrði, er fæddur og uppalinn austur
í Grafningi, var framan af æfinni vinnu-
maður, en lengst af hefir hann verið lausa-
maður, hjer sunnanlands. Hann hefir aldrei
búsettur verið, þ. e. aldrei búið, og aldrei
»gert út«. Aliar eigur sínar, á að gizka
3000 kr., hefir hann álnað saman ineð
sínum tveim höndum tómum, sem hjú og
lausamaður. En hann hefir líka lagt fleira
á gjörva hönd en margur annar hjer. Alls
konar hampvinnu og alls konar uliarvinnu.
Hefir allt af brúkað ullarföt að öllu leyti,
og unnið þau sjálfur, tætt, spunnið, prjón-
að, ofið og jafnvel saumað nærföt; allt af
bætt sín utanhafnarföt sjálfur, og þannig
ekkert handtak þurft að kaupa til viðhalds
á fötum. Mikinn hag telur hann sjer ver-
ið hafa að því, að geta gert allt þetta
sjálfur.
Þegar hann var um þrítugsaldur, eyddi
hann öllu, sem hann þá átti, til að fá lækn-
ingu meina sinna, lifrarveiki. Það sem
hann á, hefir hann þannig grætt siðan, eða
á 40 árum, en allan þann tima verið held-
ur veikfelldur.
Það má nærri geta, að maðurinn hefir
alla æfi verið sparneytinn og mesti reglu-
maður; en það tekur hann sjerstaklega
fram, að hann hafl ávallt, meðan hann
hefir verið sjálfs sín, og það hefir hann
lengst af verið, haft betra viðurværi en
alþýða manna hjer við sjóinn á við að
búa; hann hefir með öðrum orðum tímt
vel að borða. Hann hefir aldrei kvænzt
og aldrei verið við kvennmann kenndur.
Nú er hann rjett sjötugur, og er sem
stendur rúmfastur af brjóstveiki. Hann
var aldrei til neinna mennta settur, en
kann svo vel að meta menntun alþýðu-
manna, að hann hefir ásett sjer að gefa
mestallar eigur sínar henni til eflingar.
Hann hefir nýlega gert erfðaskrá, og í
henni gefið bróðursyni sínum og nafna
eptir sinn dag 500 kr., en allar aðrar eig-
ur sínar gefur hann til þess, að stofnað-
ur verði gjafasjóður eptir sinn dag, er
beri hans nafn og standi undir stjórn stjórn-
arnefndar Flensborgarskólans. Af ársvöxt-
um sjóðsins á svo að greiða 2 alþýðuskóla-
kennaraefnum við nefndan skóla, piltum
eða stúlkum, námsstyrk, er nemi 50 kr.
handa hvorum«.
Þannig hljóðar þessi saga, sögð af
nákunnugum manni; og hefir ísafold því
einu við að bæta, að væri til heiðursborg-
aratign og-titill íokkar þjóðfjelagi, ogrjett-