Ísafold - 16.05.1896, Blaðsíða 1

Ísafold - 16.05.1896, Blaðsíða 1
Kemtn- útýmisteinn sinni eða tvisv.iviku. Verð Arg.(00arka minnst) 4 krerlendis 6 kr. eða l*/» doll.; borgist fyrir miðjan júli (erlendis fyrir fram). ÍSAFOLD. Cppsögn(skrifleg) bundin við áramót, ógild nema komin sje til átgefanda fyrir l.oktober. Afgreiðslustoía blaðsins er i Austurstrœti 8. XXIII. árg. Athugasemdir við ritgjörð meistara Eiríks Magnússonar, dags. 16. aprít 1895, er fylgdi Þjóðólfi og heitir: „Enn um landsbankann“. Þér áttuð kollgátuna, herra ritstjóri (sjá ísaf. 1895, 9. febr.), að hugvekja mín um banka- seðla vora mundi »eigi draga hót úr austri meistarans«. Meistarinn hefir sent út langan dilk með Þjóðólfi; hann barst mér litlu fyr í hendr en eg slasaðist síðastliðið sumar. Síðan eg kom til heilsu aftr, hefi eg verið í vafa um, hvort eg setti að svara eða eigi svara. Meistarinn játar nú, þótt með töluverðum dræmíngi og vafníngi só, að seðlarnir só óleysi- legir samkvæmt bankalögunum 18. sept. 1885, og þá má heita hrundið hinum bankafræðis- lega ágreiníngi um gildi seðlanna. En fyrir sjónum meistarans stendr enn meinleg vofa, þ. e. landshöfðíngjabréfið 28. maí 1886, er á- sækir hann fastlega, og hefir skotið inn hjá honum tveimr meinlokum, er önnur þeirra stjórnfrœðisleg, hin reikníngsleg. Mér kemr nú eigi til hugar, að geta talið meistaranum hughvarf, enda er það alls ekki nauðsynlegt fyrir málefnið; mór dettr og reynd- ar eigi í hug að gefa nokkrar þær skyríngar, er hverr skynugr maðr, sá er þekkir að nokkr- um mun til fjárstjórnar landsins, muni eigi þegar vita sjálfr. En af því að þór, herra ritstjóri, látið yðr svo umhugað um að fræða hina fáfróðari og að eyða villum, hvers kyns sem eru, leyfi eg mér að biðja yðr um rúm í yðru háttvirta blaði handa fáeinum athuga- semdum við fyrtéða grein meistarans, og vil eg lofa þvf að verða eigi langorðr. Það er alkunnugt, að landshöfðingjabréfið 28. maí 1886 mælti svo fyrir, að póstmeistar- anum í Iteykjavík væri skylt að veita seðlum landsbankans viðtöku sem borgun fyrir póst- ávísanir. Þessu landshöfðíngjabréfi kennir nú meistari Eiríkr um þá voðalegu ógæfu, að landssjóði sé nú skylt að leysa til sín seðlana fyrir »skæra peninga«. Nú er að sjá, hvernig meistarinn fer að rökstyðja þennan kynlega á- burð sinn. Hann gerir sór hægt um hönd og staðhæfir: »Handhafi allra slíkra seðla verðr póststjórn Danmerkr, þ. e. ríkissjóðr Dana, og getr ekkert fé1 gert sór úr þeim, nema með því að fá skæra peninga fyrir þá hjá út- gefanda þeirra, landssjóði«. »Póststjórnin danska varð handhafi seðlanna þegar er hún hafði gefið út ávísanir gegn þeim«. »En hvern slíkan seðil verðr landssjóðr að leysa inn frá handhafanum, dönsku poststjorninni eða nk- issjóði Dana«. Nú sem meistarinn hefir þrí- tekið þossa staðhæfing sína, þykist hann hafa fullsannað sitt mál, að Ihbr. 2% 1886 geri seðlana leysilega, því »alt er þegar þrent er«. En það er svolítill hængr á þessari þreföldu staðhæfíngu meistarans. Eftir öllum mála- *) Meistaranum má þó vera kunnugt, að auðvelt er að fá skift íslenzkum seðlum í Kaupmannahöfn fyrir danska penínga með að eins 1% uppbót. Raykjavik, ltugrardagrian 16. mai 1898 vöxtum er hér einúngis um tvent að tefla, því eigi eru fleiri leikir á borði. Annaðhvort verðr meistarinn að ætla, að póststofan í Reykjavík sendi seðlana með ávísunum sínum til pósthússins í Kaupmannahöfn; en þá verða póstáv/sanirnar engar póstávísanir framar, heldr eingöngu peníngabréf. Ellegar að meistarinn álítr, að póststjórnin í Reykjavík só póststjórn Danmerkr, og sjóðr póststjómarinnar í Reykja- vík só ríkissjóðr Dana, eðr þó deild af ríkis- sjóði. Eftir þessari stjómfræðiskenníngu meistarans fær alþíngi, þá er það ræðir og samþykkir tekjur og gjöld póststjórnarinnar í fjárlögunum, alveg danskt málefni til meðferð- ar og nokkur umráð til að veita fó úr ríkis- sjóði Dana að fornspurðu löggjafarvaldi þeirra. Mór liggr nú við að fullyrða, hvað svo sem fjárstjómarviti meistarans kynni líða, að flestir alþíngismenn muni kalla slíka fjárhagsspeki meistaralega meinloku, ef eigi lokleysu. Hér er annars eigi mörgum blöðum um að fletta, því að hverr sá maðr, er veit að Reykja- vík er á íslandi en eigi í Danmörku og hefir litið í stöðulögin 2. janúar 1871, 3. gr., 6. tölul., hann hlýtr að ganga úr skugga um, að póststjórnin í Reykjavík só eitt af íslands sérstaklegu málefnum. Sérhverr maðr veit og, er hin minstu kynni hefir af póststjórninni í Reykjavík, að seðlar þeir og aðrir peníngar, er póstávísanirnar eru keyptar fyrir, verða þar eftir í pósthúsinu, en fylgja eigi ávísun- unum til Hafnar. Seðlarnir em jafnt eftir sem áðr innanlands, og eru því óleysilegir eftir bankalögunum. Það er og lýðum ljóst, að eitt af skyldustörfum póststjórnarinnar í Reykjavík er, að selja mönnum póstávísanir til Kmhafnar. Að selja mönnum póstávísanir er því lögskylda póststjórnarinnar, það er ein af stofnlagaskyldum hennar. Nú sem það er gefið, að póststjórnin er ein af almannastofn- unum landsins, og sjóðr hennar er og einn af almannasjóðum þess, þá er og auðsætt, að lhbr. 28/5 1886 er í alla staði svo rétt og lög- um samkvæmt sem framast má verða, og að það er eintómr heilaspuni að staðhæfa að bréfið geri seðlana leysilega, sem og bers/ni- legt er þegar af því einu, að það flytr eng- an seðil út úr landinu, það breytir eigi hið minsta bankalögunum í framkvæmdinni. Satt að segja, mér er óskiljanlegt, hvemig nokkr- um skynberanda manni getr dottið í hug, að hér só um nokkra lausn á seðlum vorum að ræða, svo framarlega sem hann gáir nokkuð að viðburðum þeim, er við sölu póstávísananna eiga sér stað. Maðr kaupir póstávísun á póst- húsinu í Reykjavík og greiðir fult andvirði fyrir í lögmætum gjaldeyri: brófpeníngum landsins og málmpeníngum. Landsstjórnin tekst á hendr að lúka póstávísunina í Kaup- mannahöfn af ástæðum þeim, er fyrr segir,að póststjómin í Reykjavík er landsstofnun og er skylt að selja póstávísanir gegn fullu andvirði þeirra út í hönd. Það hið fulla and- virði póstávísananna rennr þegar í póstsjóðinn í Reykjavík, en hann er deild af landssjóði. Hvernig getr þá verið um lausn á seðlum 32 bla') að tala, þótt seðlagreyin sé borin síðan fáa faðma í Reykjavík úr deild landssjóðs inn í höfuðsjóðinn? Þessum viðskiftum er á sinn hátt öldungis eins varið og þá er viðskifta- maðr fær hjá kaupmanni sínum hér ávísun til Hafnar. Yiðskiftamaðrinn borgar kaupmann, ávlsunina og kaupmaðrinn annast um borgun ávísunarinnar í Höfn. Svo þá er það húið, skilr kvittr við kvittan. Nú er að víkja fám orðum að reikníngslagi mcistarans á seðlaskiftum vorum. • Meistarinn tekr það dæmi, að landssjóðr láni einhverju prestssetri 100 kr. í seðlum, og fái fyrir það skuldabréf, er só 100 kr. virði. Síðan fari prestr með seðlana til pósthússins í Reykja- vík og kaupi fyrir þá póstávísun. Þessar 100 kr. í seðlum hverfa síðan í landssjóð, og gera þar ásamt skuldabréfinu 200 kr., er lands- sjóðr á. En í stað þessara 200 kr., geldr landssjóðr einúngis, segir meistarinn, póstá- vísunina með 100 kr., og hefir því 100 kr., þ. e. 100%, hag af kaupunum, segir meistarinn heldr en eigi hróðugr. Þenna »búhnykk« segir meistarinn að eg hafi kent (sbr. ísaf. 1895, 9. febr.). Nei, herra meistari, eg get eigi þegið þetta hrós, þótt glæsilegt vera kunni; eg finn að eg á það alls ekki skilið. »Búhnykkrinn« liggr í sjálfu reikníngslagi meistarans. Látum oss því at- huga, hvort reikníngr meistarans sé fullróttr, hvort öll kurl komi til grafar, því vanti einn lið í reiknlnginn, er hann vitanlega skakkr. Þess er getið í fornum sögum að einstakir sórlega kunngir menn gátu í viðlögum brugð- ið yfir aðra huliðshjálmi og gert þá ósýnilega. Á þessum uppfunda og framfara tímum stígr meistarinn feti framar; þá er honum liggr mikið á gerir hann seðlana eigi að eins ósýni- lega, heldr að engu, og það í sömu andránni sem hann þó kannast við að þeir muni vera lögmætr gjaldeyrir. í þessu dæmi gerir meist- arinn seðlana að engu, með því að geta þess. reikningslega að engu að landsjóðr lánaði prestssetrinu 100 kr. í seðlum, en telr þó landsjóði sömu seðlana með fullu verði aftr frá pósthúsinu. Rétt á eftir segir meistarinn í mesta sakleysi: »Hefði nú landssjóðr lánað prestinum peninga þá hefði hann blátt áfram látið út úr sjóði sínum 100 kr«. Þessi mis- munur, er meistarinn gerir á seðla og pen- inga lánum landssjóðs, verður eigi skilinn öðru vísi en svo, að landssjóðr lánaði prestinum að vísu 100 kr. í seðlum, en lét samt ekkert úti ur sjóði sínum. Seðlana gerir meistarinn þannig að engu í útgreiðslunni. í öðru reikníngsdæmi hjá meistaranum ber að sama brunni, að hann fær hundraðfaldan avöxt »búhnykksins«. Að vísu fer hann enn að bera það í vænginn að lhbr. S8/5 1886 geri seðlana leysilega. En eg verð að ætla, eftir því sem fyrr er sagt, að þetta sé eintómr fyrirsláttr. Hitt er eigi ólíklegt að meistar- inn hafi fengið samvizkustíng, af því að hann hafði áðr látið landssjóð tapa 100% á seðlunum, meðan landssjóðr var í talsverðri

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.