Ísafold - 06.03.1897, Side 2

54
Síðan varði hann öðrum 3000 kr. til að breyta
því og gera við það. Enn taldi bæði hann
og aðrir bezta verð á skipinu. En svo komst
það upp, að áta (sveppur), var í viðnum og
hafði verið löngu áður en skipið var keypt;
varð því að höggva það upp í eldinn.
Ny skip eða nvleg þurfa svo lítið viðhald,
að þau eru, ef vel tekst, búin að borga verð-
ið sitt á nokkrum árum og hafa síðan gefið
af sjer nvtt afkvæmi í sinni líkingu á jafn-
mörgum árum / viðbót. Svo er um sum skip
þeirra Framnesinganna hjer, sem þeir hafa
fengið ny eða því sem næst, og gefið fyrir
fullt verð eða almennilegt, allt að 10,000 kr.,
í Danmörku; skip þaðan gcfast optast bezt, —
flestir þilskipamenn hjer gert tánskaup þar.
Þeim hættir helzt til mörgum við að gang"
ast fyrir þvi', sem þeir kalla happakaup, þ. e.
lágu verði a allstórum skipum; en brenna sig
á því stundum«.
»Mundi þáekkihafaveriðfullteinsmikið snjall-
ræði af þeim, sem nví eru hjeðan í útvegum
um ny þilskip til fiskiveiða, að panta heldur
í fyrra efni í þau og láta smíða þau hjer í
vetur, þótt fá hefði þurft til þess útlendan
hafskipasmið, eða jafnvel 2 slíka, sjeu skipin 4?«
»Svo mun mörgum synast, og sízt er jeg á
öðru máli í því efni. En hver veit, hvaða
»happakaup« þeir kunna að gera. Hjer hafa
greidd verið í smíðalaun fyrir »Elínu« fullar
3000 kr. Það er þó nokkur atvinnubót fyrir
smiði vora, hvað þá heldur, ef smíðuð hefðu
verið hjer 4—5 skip sama árið, enda þótt yf-
irsmiðirnir hefðu verið útlendir, sem engin
frágangssök virðist vera fyrst í stað, meðan
vjer erum að koma oss upp góðum innlend-
um hafskipasmiðum á þann hátt, er fyr segir«.
»Það var fyrir nokkrum árum talað um í
ísafold, að Reykjavík þyrfti og ætti að vera
biíin að eignast 100 þilskip um aldamótin.
Þau eru ekki komin lengra en upp í 30 nú,
að nesinu meðtöldu. Eru nokkur ráð til að
auka viðkomuna svo, að hitt megi takast?«
»Fyr er gilt en valið sje, og ekki þori jeg
að ábyrgjast það. En framtaksleysi er það
að kenna og engu öðru, ef mjög langt verður
þess að bíða, að vjer verðum búnir að eignast
100 þilskip. Þetta hafa Færeyingar eignazt
rúm 60 þilskip á ekki mörgum árum; bættu
við sig 16 árið sem leið, á einu ári. Vjer
getum hvorki barið við fjeskorti nje manna;
það er framtaksleysið, sem bagar.
Fjeð er hægt að fá nóg með því rnóti, að
gera skipin sjálf að fullgildu veði fyrir land-
sjóðsláni til að eignast þau, en til þess þarf
ekki annað en hafa þau vátrygð sumar og
vetur, í sjóábyrgð á sumrum, cn brunaábyrgð
á vetrum.
Að vísu er ekki hægt að svo stöddu að
hafa nema smæstu skúturnar á þurru landi, með
því að setja þær, eins og gert er við opna báta.
Stærri skipin reynir það um of, endaóviðráðanlegt,
nema með dyrum útbúnaði og áhöldum. Þau
verða þv/ að vera á floti allan veturinn, hjer
inni í vogum, í meiri eða minni hættu, vegna
x'sa og annars, auk þess sem þeim er mjög
hætt við að ormjetast hjer, nema eirvarin sjeu;
en það er kostnaðarsamt.
Það sem vjer þörfnumst, er þurr hafskipakví,
og til þess höfum vjer nú augastað á mjög heut-
ugumstað,semvelkleyftætti að vera að geran/ti-
legan til vetrarvistar handa allvænum fiskiþil-
skipaflota. Þá er það fengið, sem þarf til að
gera fiskiskútur vorar full-veðgengar, og þá
ætti ekki að vera neinn galdur að fjölga þeim
við sig, svo að um munaði«.
»En fólkið á þau, — verða þá ekki vand-
ræði úr því, að fá það nóg, bæði formenn og
háseta?«
»Hásetum getur naunxast orðið neintx hörg-
ull á hjer. Nú fara mörg hundruð manns,
jafnvel 1000—2000, á hverju sumri til Aust-
fjarða og Vestfjarða að leita sjer atvinnu við
aflabrögð, með misjafnlegum árangri. Ætli
lakara væri fyrir þá, að ráða sig á þilskip
hjer, með ekki lakari kjörum en þar bjóðast,
og svo óstopull sem afli á þau er nú orðinn,
síðan tekin er upp síldarbeitan ísvarin, og
skipstjórar orðnir vanir við að leita uppi fisk-
inn hvar sem er við strendur landsins?
Hvað formennina snertir, þá er nú orðin
íxóg viðkoma af þeim frá Styrimannaskólanum
til þess, að hjer má vel bæta við 10 þilskip-
um á hverju ári þess vegna. Og þeir eru
vel að sjer í siglingafræði, svo er hinum fram-
úrskarandi eljumanni fyrir að þakka, er Styri-
mannaskólanum stjórnar og mest kennir þar
og vandasamast.
Það, sem þótt hefir að þilskipaformönnum
vorum og þykir enn, nema stöku manni, það er
skortur á stjórnsemi og þrifnaði; og er það ein-
göngxx af því, að þeir hafa hvorugt átt kost á að
læra. Það er hlutur, sem ekki er hægt að
kenna í Stýrimannaskólanum; annars mxxndu
þeir læra liann þar, þv/ að vel kann forstöðxx-
maðurinn hvorttveggja; það svndi hann, með-
an hamx stundaði sjó. Það lærist ekki nema
á sjó. Það er engin von, að þilskipaformenn,
sem hvorugxx hafa vanizt og hvorugt numið,
meðan þeir voru hásetar, hafi það til að bera
almennt, þegar þeir eru orðnir yfirmenn.
Helzta ráðið þv/ til umbóta er, að gera það
að lögákveðnu skilyrði fyrir stvrimennsku eða
formennskxx á þilskipum vorum, að lxafa verið
/ förum á útlendum hafskipum tiltekinn
tíma, 2—3 missiri. Þar sjá hásetar fyrir
sjer og venjast stjórnsemi og þrifnaði, auk
þess sem þeir læra þar almennilega nauð-
synleg verk og handtök, er að reglulegri
farmennsku lúta, t. d. að vera fimir að klifra
xxpp / reiða eða aka seglum, st/ma kaðalspotta,
og því um 1/kt. Það er dyrt fyrir x'xtgerðar-
manninn, að þurfa jafnan að leggja til nyjan
kaðal fyrir hvern spotta, sem bilar, af því
að enginn á skipinu kann að stíma kaðal-
spotta. Hjá skipstjórum á útlendum hafskip-
urn læra þeir að hlýða, og um leið að láta
aðra hlýða sjer, þegar þeir eru orðnir sjálfir
yfirmenn. Oðruv/si læra þeir eigi þá list, en
hxin er mjög mikilsverð og ár/ðandi hvar sem
er, en hvergi frarnar en á sjó. Til þess þarf
einkennilegt sambland af einbeittri alvöru og
lempni, sem ekki lærist nema með góðri fyrir-
mynd. Sxðan vjer fengum farmannalögin
(frá 1890), er engin vorkunn að hafa góða
stjórn á þilskipum vorxxm, með skilmálalausri
hlýðni. — Um þrifnaðinn slcal jeg ekki fjöl-
yrða í þetta sinn. Það hefir opt verið á það
mál minnzt áður, stundum nxeð hörðum orð-
um, og þó sjaldan of hörðum, býst jeg við«.
»Hvernig væri að koma stýrimannaefnum
fyrir á herskipunxxnx dönsku hjer við land,
eitt sumar, ef þess væri kostur?«
»Agætt; mesta þjóðráð. Þar lærðu þeir
almennilega stjórnsenxi, þrifnað og nákvæma
reglu á hverjunx hlut. Það væri hið nxesta
þing. En því rniður er hætt við, að þcir
þættust ekki hafa ástæðxxr til þess að vinna
þar, kauplaust eða því nær, heilt sumar. Þó
ættu þeir að sjá það samt, að það yrði þeim
svo mikil meðmæling til góðrar skipstjóra-
stöðu á eptir, að vel væx-i tilvinnandi«.
»Er ekki hætt við, að landinu misstust
sunxir efnilegustu sjómennirnir og ný'tustxx
stýrimannaefni, ef þeir gerðust farmenn á
útlendum skipum?«
»Auðvitað gæti það viljað til um stöku
mann. En flestallir mundu þeir koma hing-
að aptur, vegna þess, að það er miklu, nxiklu
betri staða að vera stýrimaður eða formaður
hjer á þilskipum okkar, heldur en háseti í
förum annarsstaðar. Meira að segja hærra
kaup, sem formenn hafa hjer, heldur en formenn
á kaupförum erlendis. Hjer hafa þilskipafor-
menn þetta 900—1400 kr. eptir sumarið, 6
mánuði, og geta unnið sjer mikið inn hina 6
mánuðina, ef þeir hafa sig að því, x skipsins
þarfir og við önnur störf. Það er ekki al-
staðar auðhlaupið að slíkum kjörum«.
»Jeg hef lieyrt talað um, að matreiðslu
væri nxjög svo ábótavant á fiskiskútum hjer.
Mun ekki eitthvað hæft í þv/?«
»Svo mun vera, þv/ miður. Enda er það
næsta eðlilegt, með þvx að til þessa starfa
eru almennt teknir liðljettir unglingar, mis-
jafnlega upp aldir hvað þrifnað snertir og
annað, og hafandi aldrei á æfi sinni sett upp
pott fyrri; en yfirmenn og aðrir skipverjar
optast lítt færir um að veita nxikla tilsögn /
þeitn efnum, þótt tíma hefðu til eða ástæður;
það getur enginn öðrum kennt, er illa kann
sjálfur. Það var í fyrra vetur gerð hjer til-
raun til að laga þetta; fengin til ágæt mat-
reiðslukona (frú M. Z.) til þess að kenna
matsveinum á fiskiskútum hjer einfaldan mat-
artilbúning eða eldamennsku, mánuðinn áð-
ur en skipin áttu að leggja út; var frum-
kvöðull þess bankastjóri Tr. Gunnarsson, sem
margrar axmarar framfaraviðleitni hjer, ekki
hvað sízt einmitt í þessari atvinnugrein, þil-
slcipaútvegnxxm; var maturinn, senx þeir bjuggu
til, gefinn fátækum, þ. e. leifarnar, sem þeir
skildxx eptir; efnið í rjettina og annan kostn-
að lögðu útgerðarmenn fram á siun kostnað.
Sunxir þeirra skárust þó úr leik, — sögðu að
»sínir kokkar kynnu svo vel til mati-eiðslu,
að engin kvörtun hefði heyrzt, hvað þá snerti,
á s/num skipum, o. s. frv.«
»Já, jeg kanuast við það. Jeg talaði í sum-
ar við háseta af þessum »sínum skipum«,
fyrirtaks-fiskimann, bóndason af myndarheim-
ili í sveit, og kvaðst haixn' hafa orðið að fasta
hjer um bil allt sumarið fyrir eldaðan mat,
sökum þess, hve hann var nauða-illa og ó-
geðslega tilreiddur; lifði hann nær á tómu
þui’kmeti; var þó engum kræsingum vanur
heiman að, heldur þokkalegum mat og óbrotn-
um, eins og gerist á góðum bændaheimilum.
— En hvei-s vegna er ekki svo þörfu fyrir-
tæki haldið áfrarn sem þessum matreiðslu-
skóla?«