Ísafold - 10.03.1897, Qupperneq 1

Kemur út ýmist einu sinnieða
tvisv.í viku. Verð árg.(90arka
minnst) 4kr.,erlendis5 kr.eða
l'/a dolí.; borgist fyrir mið.jan
júlí (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD
Uppsögn (skriiieg)bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXIV. árg.
Reykjavik, miðvikudaginn 10. marz 1897.
15. blað.
Holdsveikisspítalinn, Bessastaðir
og bankastjórinn.
i.
Herra bankastjóri Tr. Gunnarsson hefir ný-
lega (ísafold 3. rnarz) ritaS alllanga og eink-
ar-skáldlega grein um holdsveikisspítalann.
Bankastjórinn heldur því fram, að spítal-
inn eigi aS vera á BessastöSum, eignarjörS
bankans, telur hann betur kominn jiar en á
EauSará.
Þetta vill bankastjórinn sanna meS því að
segja:
1. aS BessastaSir sjeu skemmtilegri staSur
fyrir sjúklingana en RauSará.
2. Þar geti þeir stytt sjer stundir og gert
gagn meS vinnu sinni.
3. Þar sjeu þeir ekki Reykvíkingum og aS-
komumönnum til ama og hryllingar. Banka-
stjórinn hefir og heyrt, aS holdsveiki sje
næmur sjúkdómur; leiSir hann þar af þá á-
lyktun, aS Reykjavíkurbúum hljóti aS vera
hætta búin af spítalanum, ef hann sje á RauS-
ará. —- (Alptnesinga er honum auSsjáanlega
minna annt um).
4. Þá heldur bankastjórinn því fram, aS
spítalabyggingin og árskostnaSur viS spítalann
verSi miklu minni á BessastöSum en á RauS-
ará; dagfæSiS t. a. m. muni verSa aS minnsta
kosti 15 a. ód/rara á BessastöSum.
II.
Holdsveikin er næmur sjúkdómur, en ekki
arfgengur. ÞaS má telja fullsannaS. Veik-
in er minna næm en flestir aSrir alkunnir
næmir sjúkdómar, t. a. m. berklaveiki. Þess
vegna líka óalgengari. OþrifnaSur og sóSa-
skapur greiSa veikinni götu' mann frá
manni. Holdsveikisbælin eru líka jafnan ó-
þrifabæli. Batni þrifnaSurinn, minnkar veik-
in. í Gullbringus/slu hefir veikin rjenaS
stórum á síSustu áratugum, samfara því aS
búsakynni og allur heimilisþrifnaSur hefir
batnaS. OþrifnaSurinn er alheimslöstur og
holdsveikin er líka alheimssjúkdómur, — lifir
í öllum heimsálfum, þó aS víSa beri lítiS á
henni og í sumum löndum alls ekki. Hjer á
Islandi er hún algengari en víSast annarsstaS-
■ar ( heiminum.
III.
Menn þekkja einungis einn veg til þess aS
ntryma holdsveiki og hann er sá, aS taka
sjúklingana úr náinni sambúð við heilbrigt
fólk. Á þann hátt var veikinni fyr meir út-
rymt úr allri MiSevrópu; var þá farið meS
þessa aumingja líkt og glæpamenn (sjá Dr.
Ehlers: HoldsveikismáliS, bls. 9—12).
■V síSara hluta þessarar aldar hefir NorS-
'nönnum meS spítölum og eptirliti á sjúkling-
um, sem heima lifa, tekizt aS eySa veikinni
sreátt og smátt.
AriS 1856 voru 2833 menn holdsveikir
þar í landi; 1890 var talan komin niSur í
954. Um 1920 gera menn ráS fyrir aS holds-
veikin sje útdauS i Noregi.
Eru þetta mjög glæsileg úrslit. Jafnframt
hafa norskir læknar, hver fram af öSrum, orS-
iS frægir fyrir vísindalegar rannsóknir á veik-
inni. ÞaS var norskur læknir, D. Danielsen,
sem fyrstur 1/sti sjúkdómnum nákvæmlega,
og kenndi mönnum aS greina hann frá öSrum
sjúkdómum. EptirmaSnr hans, dr. Armauer
Hansen, fann nokkru seinna hina eiginlegu
orsök sjúkdómsins — holdsveikisgerilinn, og
kollsteypti þeirri kenningu, að veikin væri
arfgeng.
Úr öllum heimsálfum sækja þeir menn til
Björgvinjar, sem vilja kynna sjer holdsveiki
og varnir gegn heuni.
Úti á heimshorni situr þó einn, sem segist
ekki þurfa aS fara til Björgvinjar í þeim er-
indagjörSum. Hann er auSvitaS ekki læknir.
Hann er bankastjóri.
IV.
Á árunum 1849—60 reistu NorSmenn 4
stóra holdsveikisspítala, einn viS NiSarós, ann-
an viS Molde, tvo í Björgvin. I Björgvin
hafSi áSur veriS um langan aldur lítill holds-
veikisspítali, sem enr stendur, svo aS þar
hafa nú veriS síSan 1860 þrír spítalar.
N/ju spítalarnir voru báSir reistir í bæjar-
jaSrinum rjett viS aSalskemmtiveg bæjarbúa.
Seiuna hafa auSmenn bæjarins reist hvert
skrauthúsiS á fætur öSru fram með þessum
vegi — báSum megin, umhverfis spítalana.
Eru það allt íbúSarhús, og er þessi n/i bæj-
arhluti, sem spítalarnir standa í, kallaSur í
daglegu tali »Milliardbakken<(. Umhverfis
spítalana er allstór garSur.
Sjúklingarnir eru allflestir orðnir svo þjáðir
af veiki sinni þegar þeir koma í spítalana,
aS þeir geta ekki unniS neina erfiSisviunu.
Þeir, sem eitthvaS geta gert, fást viS hæga
innivinnu: karlar ríSa net, konur spinna, prjóna,
og hekla. Þessir muuir eru sótthreinsaSir
(»desinfíseraSir«), áSur en þeim er skilaS. Á
sumrum dunda þeir, sem ernastir eru, viS
hæga garðvinnu. Vinnulaunum er skipt milli
þeirra, sem vinna, eptir rjettum hlutföllum.
(Bankastjórinn þykist hafa heyrt mig segja,
aS »sjúklingarnir væru ekkert látnir vinna«.
Honum hefir misheyrzt).
Sjúklingunum er leyft aS ganga inn í bæ-
inn, þegar þeir vilja — þeim er aldrei neitaS
um útgönguleyfi.
Dr. Armauer Hansen sagði mjer, aS menn
vissu ekki eitt einstakt dæmi þess, aS spít-
alasjúklingur hefSi sykt nokkurn bæjarbúa
frá sjer öll þessi 40 ár, sem liðin eru síSan
fariS var að hafa gætur á sjúkdómnum. S/n-
ir þetta eitt meS öSru, aS varnirnar þurfa
ekki aS vera mjög strangar, til þessaS stemma
stigu fyrir holdsveikinni. Og hví skyldi maS-
ur vera strangari viS þessa veslinga en þörf
gerist?
V.
Væru holdsveikir menn hjer á landi spurS-
ir aS því, hvort þeir vildu heldur vera í spí-
tala á BessastöSum eSa RaviSará, þá efast jeg
ekki um, aS allur þorrinn kysi RauSarána, ef
þeir bæru kennsl á báSa staSina. Þeir mundu
fremur óska sjer aS hafa daglega fyrir augum
mannaferS um fjölfarinn veg en kríurnar í
BessastaSanesi.
Þrándheimsspítalinn stendur spölkorn (hálf-
tíma gang) fyrir utan bæinn, á fögru svæði.
Mesta ánægja sjúklinganna þar er þó þetta
aS fá aS skreppa til bæjarins.
Reykvíkingum getur ekki veriS meiri hætta
búin af spítala á RauSará en Björgvinjarbú-
um af spítölunum þar. Enda eru þaS mfn
ráS, til enn frekari fullvissu, aS sjúklingum
verSi ekki leyft aS fara inn í bæinn daglega
og fáum einum í senn. Sveitafólk mundi þó
bafa ólíkt meiri ánægju af þessum bæjarferS-
um en einmana-ráfi um BessastaSaland. Og
þaS tel jeg víst, aS hvorki bankastjórinn nje
aSrir ætli mjer þá fásinnu, aS fara fram á
spítala á RauSará, ef jeg ekki væri þess full-
viss, aS bænum væri engin hætta búin af
lionum.
Jeg veit ekki, hve nær bankastjórinn hefir
komiS til Björgvinjar og heyrt menn þar 1/sa
óánægju sinni yfir spítölunum. Jeg gerði
mjer far um það í sumar aS komast eptir
þvl, hvort slík óánægja ætti sjer staS, en
varS hennar hvergi var. Merkur maður hjer
í bæ, sein dvaldi í Björgvin árin 1866—67,
skömmu eptir aS spítalarnir voru reistir, seg
ist heldur ekki hafa orSiS var viS neitt slíkt.
A sumrum kemur aragrúi af útlendum
ferSamönnum til Björgvinjar. ÞaS vakti ept-
irtekt mína, aS á öllum ferSamannakortum
yfir bæinn var bent á holdsveikisspítalana
meSal annarra merkra staða, sem vert væri
aS sjá, enda varð jeg þess brátt var, — jeg
gisti í ferSamannahóteli —, aS útlendinga
fvsti rnjög að sjá sjúklingana.
Ætli það sje ekki nokkuS langt síðan batika
stjórinn kom til Björgvinjar. —
Holdsveikisspítalar hafa tvennt aS vinna:
veita hjúkrun þeim, sem örþjáðir eru af veik-
inni, og h/sa þá, sem hættast er við aS beri
veikina á aðra, ef þeir lifa í uáinni sambúS
við fólk. Eptir verða heima í sveitunum þeir,
sem ernastir eru, minnst þjáSir og vinnufær-
astir.
I spítalanum verSa þannig því nær ein-
göngu sjúklingar, sem ekki geta stundað erf-