Ísafold - 17.03.1897, Blaðsíða 2

66
Fyrir þær sveitarstjómir, sem álíta að holds-
veikin sje næm, hl/tur þaS að vera mjög
þungbært hlutverk, að skylda heimilisfeður til
að taka á sitt heimili holdsveika menn, lieim-
ilisfólki öllu sárnauðugt; en enn þá sárara
er það fyrir húsráðendur að þurfa að hlyða
þeirri skipun, að taka sjúklinginn, sjáandi
hættuna, að eitthvert af börnum hans eða
skylduliði fái þessa hrvllilegu veiki. En hjá
þessu verður ekki komizt, nema spítalinn sje
stofnaður. Jeg vona, að þetta verði þyngra
á metunum en áðurnefnd ummæli læknisins,
svo að almennur áhugi ekki dofni að stofna
spítalann.
Það er ekki huggunarríkt fyrir hina holds-
veiku aumingja, sem lesa grein hr. læknisins,
þar sem hann segir: »Menn þekkja einungis
þann eina veg til þess að litryma holdsveik-
inni, að taka sjúklingana úr náinni sambúð
við heilbrigt fólk». Þetta er sama sem að
segja: veikin er ólæknandi; hjer er engin
bata-von. Jeg held að betra sje, sjúkling-
anna vegna, að hafa slík ummæli í sinn hóp,
en ekki opinberlega í blaði. En fyrir mig
eru þessi ummæli ágæt og styrkja minn mál-
stað, þar sem jeg hefi áður haldið því fram,
að nóg væri að hafa kandídat af læknaskól-
anum við spítalann. Sje veikin ólæknandi,
þarf ekki að halda dyran lækni eða »spesía-
lista« til stöðugrar veru í spítalanum, heldur
málátasjer nægja að fylgjavísindalegum rann-
sókuum helztu lækna í Noregi. Enda mun
hr. lækninum ekki koma í hug að hann sje
»spesíalisti« í holdsveiki, þó að hann hafi
ferðazt mánaðartíma í Noregi.
Herra lækninn langar mjög til að vita, hve-
nær jeg kom til Björgvinjar; mjer finnst það
ekkert koma málinu við, en líklega skoðar
hann það eins og fleira öðru vísi en jeg, og
skal jeg því segja honum, að jeg kom til
Björgvinjar 1878 með skipi frá Englandi og
1881 beint frá Islandi; var þar í 3 og 5 daga,
og eitt sinn í heimboði á »Millionbakken«;
heyrði jeg þá, að mönnum þótti leiðinlegt að
búa í nálægð við spítalann; var þó minni á-
stæða til þess þá heldur en nú, síðan sannað
er að veikin sje næm, sem þá var ekki kunn-
ugt.
Að 4—5 kyr sje nægilegar handa 60—70
mönnum er fjarstæða, sem gamlir búmenn
brosa að, og eigi er það minni fjarstæða, að
fæði handa sjúklingunum kosti ekki meira en
30 a. á dag, það er 8—10 a. minna en tukt-
húsföngunum er ætlað. Jeg held að jeg hætti
fljótlega að mæla með því, að spítalinn sje
stofnsettur, ef það er áformið að fara ver meS
holdsveiku mennina í mataræði en fangana í
tukthúsinu.
Mjer er jafnannt um heilsu manna á Alpta-
nesi og í Reykjavík, en jeg hefi þá skoðun,
að hættan vegna samgangna sje minni þar,
sem 400 menn búa, heldur en 4000 manna,
einkum þegar spítalinn stendur á svo af-
skekktum stað, að ekki er hægt að komast
landveg þaðan, nema á litlu svæði í eina átt.
Hr. læknirinn telur það nauðsynlegt, að
holdsveikraspítalinn standi á Rauðará vegna
læknaskólans. Það er líklegt, að nokkurt
gagn yrði að þvx fyrir læknaefnin; en kostn-
aðarmunurinn er svo mikill, hvort spítalinn
stendur á Rauðará eða á Bessastöðum, að það
væri meira en tilvinnandi að veita nemendum
í fjárlögum dálítinn styrk til að ferðast að
Bessastöðum, þegar þeir vilja vera við lík-
skurð eða sjá sjerstök veikindi. Nú er það
-orðin hátízka, að menn þurfa að fá styrk úr
landssjóði til að snúa sjer við.
Loks vill læknirinn leiða rök að því, að ó-
dýrara verði að byggja spítalanu á Rauðará
en á Bessastöðum. Hvernig getur staðið á
því, að kostnaðarminna sje að byggja nýtt
hús frá grunni, heldur en að hressa við tvö
stæðileg steinhús með dálitlum breytingum?
En jeg skal ekki þrátta hjer um það; þetta
sjest bezt á sínum tíma, þegar kostnaðaráætl-
anirnar verða lagðar fram yfir nýju bygging-
una á Rauðará, og viðgjörðarkostnaðinn og
húsabreytinguixa á Bessastöðum. Engum kem-
ur líklega til hugar, að rífa niður íbúðarhús-
ið á Bessastöðum, til þess að byggja aptur
dýra og háreista höll lianda hinum holdsveiku
aumingjum, sem flestir eru vanir við moldar-
hreysi. Þeir geta verið ánægðir með lierberg-
in, ef þau að eins eru hreinleg og loptgóð.
Spítalinn mun verða ærið kostnaðarfrekur, þótt
allur sparnaður sje við hafður.
Ein af aðalástæðum læknisins er sú, að árs-
ixtgjöld spítalans verði minni á Rauðará en á
Bessastöðum. En munurinn í gagnstæða átt
er svo mikill, að jeg vil ekki deila um slíkt
hjer, en jeg vil í allri vinsemd segja honum,
að það er lífsómögulegt, að sú hugsun geti
sprottið upp í höfði reynds og hyggins bú-
manns, að hafa stórbú eða framfærslustofnun
fyrir 60—70 manna á Rauðará, og jeg þori
að spá með því með vissu, að hann fær elcki
eitt einasta atkvæði fyrir því, að reisa fram-
færslu-stofnun á Rauðará fyrir reikning lands-
sjóðs lijá nokkrum hyggnum búmanni, sem
situr á þingi í sumar og þekkir, hve mikið
þarf að leggja í bú til ársviðurværis 15—20
rnanna, auk heldur 60—70 manna, og enn-
fremur þekkir, hversu miklu drýgra er í búi
það sem búið sjálft gefur af sjer, heldur en
ef hann væri svo gott sem í þurrabx'ið og
þyrfti að kaupa allar þarfir heimilisins til
margra manna fyrir peninga.
Öll landareign Rauðarár er minni en
txxnið á Bessastöðum, og þó helmingur þar
af ónýtt land, mýri og urð, svo að þar verö-
ur ekki hleypt út lax eða öðrum skepnum,
nema í landareign annai’ra, og hana svo rót-
nagaða af gripunx Reykjavíkur, að haglaust er
seint í ágústmánuði, og reyndar aldrei hagi
fyrir kýr.
Ef hinir hyggnu forfeður vorir, sem völdu
Skálholt, Hóla og klaustrasetin til framfærslu
mörgu heimilisfólki, litu upp úr gröf sinni og
sæju, að vjer í lok 19. aldar ætluðum að reisa
stóra framfærslustofnun fyrir 60—70 nxanna
fyrir landsins reikning á Rauðará, þá mxindu
þeir hrista höfuðin yfir því, hve hyggindum
hefði hnignað í landinu. Hvorki á klaustra-
eða biskupssetrunum vorxx fleiri til heimilis en
ætlazt er til að verði í holdsveikisspítalanum,
en þó voru nefnd stórbú ekki nægileg til
framfærslu heimilunum, og þurfi því að hafa
miklar tekjur af klaustra- og stólsciguum.
Hvað mundi verða á Rauðará í þessu efni?
Það stendur alveg á sama, hvort bústjórinn
stjórnar búinu fyrir eigin reikning eða lands-
ins. Það er jafnnauðsynlegt að velja staðinn
hyggilega, hvaö landsnytjar snertir; í hvoru-
tveggja tilfellinu sparast framfærslufjeð fyrir
þá, sem í spítalanxim erxx.
Það er enn þá óhugsað, sízt fullráðið, hvar
á að taka framfærslueyri sjúklinganna, hvort
hann greiðist úr landssjóði að nokkru leyti
eða engu, en eigi er ólíklegt, að hlutaðeigandi
sveitarfjelög og vandamenn greiði framfærslu-
kostnaðinn að miklu leyti, þegar eignir sjúkl-
ingsins hrökkva eigi. Meðal þessarra eru
margir hyggnir búmenn, sem sjá glöggt, að
framfærslukostnaðurinn verðxir miklu meiri á
Raxxðará en á Bessastöðum, svo að hr. læknir-
inn fær þar til viðbótar fjölmennan flokk og
öflugan á móti sjer.
Jeg ætla ekki að rita frekara um þettamál;
jeg læt þetta nægja, þangað til ef jeg kem á
alþingi í sumar. En áður en jeg lýk máli
rnínxi, get jeg eigi orða bundizt að benda á,
með læknisins eigin orðum, sem áður eru til-
færð, hve málið er fyrir honum eins og í
þokxx. Eptir að haun hefir getið þess, að
holdsveikum mönnunx í Björgvin sje aldrei
neitað um leyfi að ganga úr spítalanum inn
í bæinn, af því að engin dænxi sjeu þess, að
aðrir hafi sýkzt af þeim, þá segir hann: »En
til frekari fullvissxx er það ráð mitt, að sjúk-
lingunum verði ekki leyft að fara inn í bæ-
inn daglega, og fáum einum x' senn«.
Eptir þessu er það hættulaust að fáir holds-
veikir menn hafi samgöngur við Reykjavíkur-
búa, en getur verið hættulegt, ef þeir eru
nokkxxð margir í senn. Það getur líka
verið hættulegt, ef hinir holdsveiku fara dag-
lega inn í bæinn, en hættulaust, ef þeir fara.
þriðja og fjórða hvern dag.
Er það nxx ekki hörmulegt, að skýr og góð
ur maður, sem ætlar að vera forgöngumaður
þessa máls með leiðbeiningum sínum, skxxli
líta svo á það, sem að framan er sagt?
Herra kaupm. B. Kr. hefir ritað grein í
síðasta tbl. »íslands«, sem jeg sje ekki ástæðu
til að svara; hún er af sama toga spunnin,
sem margar aðrar greinar hans, og ástæðxxr
lx'kar.
Tryggvi Gunnarsson.
Ölmususóttina minnist merkur maðxxr
norðanlands á með þessum orðum:
»Þetta er lítil upphæð [landskjálptagjafir], en
til afsökunar máheimfæratilvor þessi orð: »Yjer
erum fáir, fátækir, smáir«.—En fátæklingarnir
eiga ávallt að getasýnt viljann, viljanntilaðgjöra
eitthvað sjálfir, en sækja eigi allt til annarra.
Mjer þykir vænt um greinar yðar (í ísaf.)
um »ölmususóttina íslenzku«; þær voru sann-
arlega orð í tíma töluð, einnxitt nxx, og ágætt
ginkefli upp í þá, sem aldrei vilja leggja fram
eyrisvirði til xxppbyggingar ættjörð sinni og
þjóð, heldur ætlast til að öll viðreisn vor úr
vesalmennskunni komi frá öðrum (útlöndum).
Ölmususóttin er of algeng sýki á landi vorxx,
og það þarf áhrifamikil meðul til þess að út-
rýma henni og mörgum öðrum þjóðmeiixunx
vorum. — Hafi þeir þökk, er gjöra lækninga-
tili-aunirnar, en hinir óþökk, er vilja ala og
magna sýkina í líkama þjóðarinnar«.
Mjóafirði (eystra) 1. fehr.: »Hjer hefir verið
alveg síldarlaust eystra i vetur, það sem af er.
Bráðafár hefir verið að gera töluvert vart við
sig. Yeðrátta hin bezta síðan löngu fyrir jóla-
föstu; nú með jólakomunni hefir brugðið til stirð-
ari tiðar og snjókomu. Milli nýjárs og þorra
urðu menn vel fiskvarir, en langsóttur var fisk-
urinn.
Norskir livalveiðamenn fengu lijer i sumar er
leið leigt »pláss« til að byrja hjer að reka hvala-
veiðar sinar, og eru mjög skiptar skoðanir manna
um, hve affarasælt það húsetuleyfi verðí. Sumir
segja, að þeir muni verða til happs fyrir sveit-
ina með sveitarútsvörum sínnm og hvalsölu, og
jafnvel atvinnu, en snmum lízt miður á: þeir muni
draga vinnukrapt frá innlendum, auka sóðaskap og
ef til vill slai’k i sveitinni, og, það sem verst sje,
fari gjörsamlega með fiskiútveg landsmanna; að
minnsta kosti segist löndum þeirra, Norðmönnum,
svo frá sjálfum, að þeir sjeu þar alstaðar í öll-
um veiðistöðum taldir »vargar í vjeum«; og sje
svo, að þeir með hvaladrápi sinu eyði aðalbjarg-