Ísafold - 26.05.1897, Blaðsíða 1

Kemurútýmisteinu sinnieða
tvisv.i viku. Verð árg.(90arka
minnst) 4kr.,erlendis 6 kr.eða
l*/» doll.; borgist í'yrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLR
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er f
Austurstrœti 8.
XXIV. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 26- maí 1897-
35. blað.
Tvisvar í viku kemur ísafold
út, miðvikudaga og laugardaga.
Meinvillandi málaflækjuskjal
frá Ben. Sveinssyni.
I.
Svo hefði hann þurft að heita, bæklingurinn,
sem alþm. Benidikt Sveinsson hefir prenta lát-
ið fyrir nokkrum vikum, og kallar )>A thugasemd-
ir um s jálfstjórnarmáliðo. Hann er framhald
og ítrekun vandræða-tilraunar þeirrar, er hann
og nokkrir fylgifiskar hans í fyrra sumar gerðu
til þess, að ranghverfa gersamlega málstað
»tillögumanna« í stjórnarskrármálinu, og koma
þeirri ramvitlausu skoðun inn hjá almenningi,
að frumverpingar einir hafi verið hollir og dygg-
ir fulltrúar þjóðarviljans á síðasta þingi, stefnu-
fastir og einbeittir formælendur hins eptir-
æskta sjálfsforræðis, en tillögumenn liðhlaupar
og sjálfsagt sama sem landráðamenn, — þótt
eigi sje það sagt berum orðum.
Bæklingurinn er vitaskuld að eins villandi
fyrir þá, sem hvorki er málið, stjórnarskrár-
málið, ljóst í öllum atriðum þess, nje kunn-
ugir eru afstöðu þess og meðferðinni að því á
síðasta þingi. En þeir munu því miður vera
helzt til margir og því engin vanþörf á að
láta eigi þessa bíræfnu blekkingartilraun
hlutlausa.
II.
Höf. dylur fyrst og fremst fyrir lesendum
sínum, hvert var ágreiningsefnið á þinginu í
fyrra, — hvers vegna þingmenn skiptust í tvo
flokka, er síðar voru nefndir tillögumenn og
frumverpingar. Hann þegir um það, hið rjetta
ágreiningsefni, en leitast í þess stað við að
koma þeirri ímyndun inn hjá almenningi, að
tillögumenn hafi viljað hafa fram »afsal eða
uppgjöf á lögleiddum sjálfstjórnarrjettindum
íslands«.
Agreiningurinn var um það, í neðri deild,
hvernig málinu, stjórnarskrármálinu, yrði væn-
legast fram haldið af þingsins hálfu, þrátt fyr-
ir það, þótt stjórnarskrárfrumvarpið (frá 1893
og 1894) gæti ekki náð samþykki efri deild-
ar. Því það vissu þingmenn þegar í þing-
byrjun, að í efri deild stóðu 7 atkvæði í móti
frumvarpinu, þ. e. að það átti víst að falla þar.
Barátta Ben. Sveinssonar fyrir því, að stjórn-
arskrárfrv. yrði tekið fyrir og samþykkt í neðri
deild, var því í raun rjettri barátta fyrir því,
að það yrði fellt, eða því á annan hátt hleypt
í strand, eins og raun varð á. Það var með
öðrum orðum um tvo vegi að tefla fyrir neðri
deild eða nefndina þar, eins og á stóð: að
senda frumvarpið í dauðann upp í efri deild,
sem var bersýnileg óför fyrir málið, eða að
aðhyllast tillöguna með vissu fyrir fylgi allr-
ar efri deildar, ekki einungis þjóðkjörinna þing-
manna þar, heldur einnig hinna konungkjörnu;
en skýlaust fylgi þeirra allra með öllum und-
irstöðuatriðum sjálfstjórnarmálsins var mikil-
vægur ávinningur, sem málinu hafði eigi fyr
hlotnazt, en hinir hyggúustu og framsynustu
stjórnmálamenn vorir hafa fyr og síðar þráð
og talið líklegasta ráð til að sannfæra stjórn-
ina um, að sjálfstjórnarkröfur vorar sjeu á
góðum og gildum rökum byggðar, og að oss
sje nauðsynlegt að þeim sje sinnt.
Hvorir vildu þá málinu betur, þeir sem
vildu ólmir hleypa því vísvitandi í strand á
þinginu, eða hinir, sem vildu bjarga því á-
fram gegnum þingið með fylgi bæði þjóðkjör-
inna og konungkjörinna þingmanna?
Þeirri spurningu er svo auðsvarað af hverj-
um heilskygnum manni, að óþarfi er að eyða
þar að frekari orðum.
Svo framarlega sem stjórninni var, eins og
út hefir litið fyrir, mest um það hugað, að
eyða málinu, láta það ón/tast í höndum sjálfra
vor hvað eptir annað, þá hefði hún eigi getað
betra kosið sjer en það, sem frumverpingar
fylgdu fram. Hefði hún átt að kjósa sjer lið
úr flokki þingmanna, þá hlutu frumverpingar
að hafa orðið fyrir þeirri útvalningu,—þeir Ben.
Sveinsson og hans fylgifiskar. Það voru menn
eptir hennar höfði, boðnir og búnir til að
koma því til leiðar, sem henni var geðfeldast:
að láta málið falla á þinginu og ónýtast.
III.
En gjörum nú, til enn frekari skýringar,
ráð fyrir því, sem ekki var og ekki lá nærri
görðum: að stjórnarskrárfrumv. hefði átt víst
samþykki meira hluta í báðum deildum, —
hvort mundi þá stjórninni hafa komið betur,
að þurfa ekki annað en að hafa yfir aptur
alveg sama svar — þurrt og þvert nei — eins
og áður, er hún fekk í hendur stjórnarfrumv.
samþykkt af báðum deildum alþingis, eða hitt,
sem aðferð tillögumanna hafði í för með sjer:
að mega til að gefa sig almennilega á tal við
þingið um málið og leita húfanna um eitt-
hvert sennilegt samkomulag?
Yjer segjum »mega til«; því að hinn kost-
inn, að svara alls engu, er henni fyrirmunað
að taka vegna þess, hvað sem öðru líður, að
það væri sama sem að neyða báða flokka
þingsins til látlausrar mótspyrnu móti sjer og
þráhalds í þessu máli. Það ráð væri svo ó-
viturlegt af hennar hálfu, að hún neyðist til
hins, hvort sem henni er það ljúft eða leitt.
Svo mikið hafa tillögumenn bætt taflið með
sinni aðferð, þar sem hinir, frumverpingar,
vildu í rauninni ekkert annað en láta máta
sig með sama leik og áður.
IV.
Til þess að sýna, hve brigzlið um »afsal eða
uppgjöf á lögleiddum sjálfstjórnarrjettindum
lslands« er gersamlega átyllulaust, er nóg að
benda til orðanna í upphafi tillögunnar, eins
og hún var samþykkt í báðum deildum:
(Deildin) »lýsir því yfir, að hún heldur fast
við sjálfstjórnarkröfur Islands, eins og þcer
hafa komið fram á undanýornum þinqum<i (í
efri deild: »með svo fullri tryggingu, sem
komið hefir fram« o. s. frv.).
Til »afsals eða uppgjafar á lögleiddum sjálf-
stjórnarrjettindum íslands« virðist þingið
hefði þurft að beiðast afnáms hinnar núgild-
andi stjórnarskrár og jafnvel stöðulaganna með,
án þess að neitt kæmi í staðinn. En að slíkt
geti falizt í tillögunni, mun enginn heilvita
maður treysta sjer til að skilja. Með orðun-
um: »eins og á undanförnum þingum« er
beinlínis vitnað í stjórnarskrárfrumv. frá 1893
og 1894, og mundu frumverpingar líklega ekki
hafa tekið öðru eins ástfóstri við það og allir
vita, ef jafn-viðsjáll fiskur lægi þar undir
steini.
Það sem sagt er með tillögunni er það, að
vjer viljum eigi einungis halda þeim sjálf-
stjórnarrjettindum, sem þegar höfum vjer
fengið (með stjórnarskránni 1874 og stöðulög-
unum 1871), heldur fá þau aukin og endur-
bætt í þá átt eða samkvæmt þeim meginregl-
um, sem frumv. frá 1893 og 1894 hefir að
geyma. Af þeim meginreglum er síðan til-
nefnt sjerstaklega þrennt, þrjár rjettarbætur
í stjórnarskipun vorri, er sízt megi án vera:
1. að íslenzk sjermál sjeu fráskilin ríkisráðinu;
2. fullkomin ráðgjafastjórnarábyrgð fyrir al-
þingi; 3. landsdómur.
Þetta er uppgjöfin!
V.
Þá kveður eigi minna að meinvillandi rang-
færslum höfundarins, þar sem hann er að lýsa
þjóðarviljanum í þessu máli, eins og hann kom
fram á þingmálafundum í fyrra vor. Hann
fær það út og stendur á því fastara en fót-
unum, að þjóðin hafi gefið fulltrúum sínum
á alþingi 1895 skýlausa áminningu og áskorun
um að samþykkja endurskoðunina frá 1893—
1894 að nýju óbreytta. Þetta þykist hann
sanna með þingmálafunda-ályktunum úr 15
kjördæmum af 21, auk Þingvallafundar; hin
6 kjördæmin höfðu ýmist verið alveg á móti
því, að málinu væri hreyft á þingi í það sinn
eða þá óskað, að farin væri önnur leið. En
sannleikuriiln er sá, að það var að eins í 8
kjördæmum, km hlutaðeigandi þingmönnum
eða öðrum tókst að fá samþykkta, sumstaðar
með örlitlum atkvæðamun, áskorun til þings-
ins um, að »samþykkja endurskoðunina frá
1893—1894 að nýju óbreytta«, eins og höf.
kemst að orði, — »í óbreyttu frumvarpsformi«,
»óbreytt frumvarp síðasta þings« o. s. frv.
Hin 7 af þessum 15 vildu að eins láta halda
málinu áfram »í sömu stefnu«,, »á sama