Ísafold - 26.05.1897, Síða 3

139
kaup en að minnsta kosti sumir þeirra ætluðu að
setja upp. En mest fundu menn þó að því, að
aðrar kláðasveitir voru eigi látnar sæta hinu sama,
sem Kjósarhreppnr.
I fyrra vor i apríl var skipuð almenn fjárskoð-
un i hreppnum og fannst þá kláði á nokkrum
hæjum, likl. 4—ö. Höfðu flestir sjálfkrafa haðað
fje sitt fyrri part vetrar — allir, að jeg held,
gemlinga. Hvað gjört hafi verið aprílkláðan-
um til útrýmingar, er mjer ekki kunnugt, nema
hvað mig sjálfan snertir. Mjer var ekki sagt að
haða og enginn haðstjóri skipaður hjá mjer. En
jeg fekk einn baðstjórann til þess að haða hjá
mjer veiku kindurnar, og voru það bæði ær og
gemlingar.
í vetur, — áður en hinar almennu haðanir fóru
fram, fyrir og eptir jólin, og voru þá á hverjum
hæ haðstjórar við, — fóru alstaðar fram fjár-
skoðanir, og mun þá kláði óvíða hafa fundizt, ef
það annars hefir nokkurs staðar verið. Mismun-
andi var baðið að styrkleik á hinum ýmsu hæj-
um. Hjá mjer fóru 22 pd. af karbólsýru á 100
kindur og 11 pd. af sápu, og svo mun baðið al-
staðar hafa verið sterkt, þar sem Þorleifur bóndi
Þórðarson í Hækingsdal var haðstjóri. Hann
vildi vera viss um, að baðið væri nógu sterkt,
enda vandaði hann mjög allan frágang baðsins.
En nú í apríl kom kláðinn í ljós eins á þeim bæj-
um, þar sem höðin voru sterkari, eins og hinum,
þar sem ekki voru höfð nema 14 pd. i 100 kindur.
I marz fór fram önnur almenn skoðun, en hún
var bæði óþörf og gagnslaus, enda aldrei skip-
uð af sýslumanni. Fundu þá baðstjórarnir norð-
an Laxár vott óþrifa, sem þeir þó ekki vildu hik-
laust kalla kláða, í 7 kindum, og voru 4 af þeim
hjer á hæ. Báru þeir í kindur þessar hjer kláða-
meðui og án efa á hinum hæjunum. Kláði þessi
fannst hjá mjer í kofa, þar sem voru 13 hrútar
og 1 geldingur. 10. marz skoðaði jeg með vinnu-
manni mínum 1 af þessum grunuðu hrútum, og
gat ekki betur fundizt en að í honum væri kláða-
vottur, sem jeg ljet hreppstjóranum í ljósi tveim
dögum seinna, er hann skoðaði þessi 14 lömb,
sem hann þá fann engan kláða i. En snemma í
april fundust, i hinni almennu skoðun, nokkur
þessara lamha með kláða. Eimmtudaginn fyrir
pálma — en um það leyti fór aprílskoðunin fram,
— fundu skoðunarmennirnir engan kláða á hæ,
þar sem húsbóndinn þó fann mikið kláðugan
gemling næsta mánudag á eptir, og sýnir það,
að annaðhvort er kláðinn fljótur að brjótast út
eða að jafnvel skoðunarmönnum getur sjezt yfir
að finna hann. I aprilskoðuninni sá Þorleifur í
Hækingsdal, sem er mjög gætinn og glöggur mað-
ur, kind á milli bæja, er hann sá strax að í var
kláði og hann hafði ekki skoðað. Komst þá upp,
að því er mjer hefir sagt verið, að kind þessi
hafði eigi verið höðuð nje skoðuð af baðstjór-
unum í vetur. Eigandi kindarinnar er að allra
dómi vandaður maður, sem alls ekki hefir hug-
leitt, hvern skaða hann hefði getað gjört með
þvi, að láta kind þessa ganga úti — en hún hafði
nú að vísu sloppið óvart út.—En eins og hjer er
ástandið, kom þetta ekki að baga. »Kkki nmnar
um blóðmörskepp í sláturtíðinnic, segir máltækið.
En þetta dæmi sýnir, hversu þetta kláðamál er
viðsjált og hefir marga króka.
Sumstaðar er biíið hjer að baða, þar sem kláð-
inn fannst og verður líklega baðað allt sjúkt fje
og gemlingar, sem hafa gengið saman við þaðj
en ekki mun eiga að baða ær, þó þær hafi haft
samgöngur við veikt fje.
Sagt er, að baðstjórarnir eigi að fá aukið dag,
kaup sitt að fjórðungi fram yfir það, sem var
1892—93. Hversu mikið fje það verður, er til
þeirra gengur frá hreppsbúum, er ekki gott að
segja, en hátt hugsa jeg að það muni slaga upp
i baðmeðalakostnað sveitarinnar, og er það of
mikið fyrir jafn-árangurslitið starf.
Viss er jeg um, að baðstjórarnir hafa leyst
skoðanir og baðanir svo vel af hendi, sem þeir
gátu og höfðu kunnáttu og þekkingu til, og eng-
um mnndi kærara en þeim, að lækningar hefðu
tekizt hjer. En samt sem áður var kláðinn nú á
þvi stigi, að eigi vita menn til, að hann hafi
nokkru sinni hjer verið á fleiri bæjum en hann
var nú í apríl. Þykjast sumir jafnvel eigi geta
gert sjer grein fyrir þessu á annan hátt, en að
kláðinn berist með skoðunarmönnunum frá einum
bæ til annars, t. d. á höndum þeirra og fötum,
og skal jeg láta ós.tgt, hvort svo er; — en ekki væri
af vegi, að þvo sjer, eptir að hafa skoðað kláð-
ugt fje. En víst er það, að hann hefir nú komið
þar upp í sveitinni, er hans hefir aldrei orðið
vart áður, gat þvi eigi koroið þar úr hú«um nje
af samgöngum við fjenað, nema ef verið hefði á
fjalli í sumar er lcið.
Jeg þekki kláðann að fornu fari, síðan jeg bjó
á Mosfelli i Mosfellssveit, og veit, hversu örðugt
er við hann að eiga. Þar var verið að lækna ár
eptir ár samkvæmt lögum 5. jan. 1866 og gekk
illa. Loksins myndaðist þar 0 manna nefnd af
hreppsbændum, til að stknda fyrir kláðalækning-
um, sem amtið samþykkti, og þá tókst loksins að
lækna. Ekki man jeg nú, hvort kláðinn kom
þangað eða ekki aptur. Jeg er sannfærður um,
að Jón heitinn ritari muni aldrei hafa útrýmt
kláðanum úr Borgarfirðinum. Jeg heyrði þar
getið um óþrif stuttu eptir, og síðan hefir kláðinn
einlægt verið að færast suður og austur á bóginn.
Því miður mun reynast örðugt að útrýma kláð-
anum algjört, eins viða og hann er kominn að
sögn. Til þess þarf öruggt fylgi sýslunefnda og
hreppsnefnda við yfirvöld og sannfæring almenn-
ings um, hversu gagnlegt og nauðsynlegt er að
þrífa fje sitt með böðum, og hversu margfaldlega
sá kostnaður borgar sig. Einkum verða baðstjór-
ar og hreppstjórar að varast að setja meira upp,
en sennilegt er, fyrir það verk, er þeir venjulega
ekki eru færari um að leysa af hendi en allur al-
menningur.
Það, sem hjer hefir tálmað lækningunum, er að
mínu áliti: 1., að hús hafa eigi verið sótthreins-
uð, þó kláðasjúkt fje hafi verið í þeim; 2., að
eigi hefir verið baðað tvisvar með átta daga
millibili, sem álitið var sjálfsagt í hinum fyrra
kláða; 3., að eigi hefir að vorinu og verður heldur
eigi í vor það fje allt verið baðað, sem menn vita
til að haft hefir samgöngur við sjúkt fje. En jeg
hefi reynslu fyrir því, bæði frá í fyrra og frá
því jeg var á Mosfelli, að óhætt er að baða lamb-
fullar ær, ef gætilega er með farið. Kláðalögin
þekkja heldur eigi neinar undanþágur frá þvi, að
lækna fje á hverjum tíma árs sem er. En mjög
finnst mjer það fyrirgefanlegt, þó eigi sje beitt
hjer strangara lækningalögunum en verið hefir,
þar sem menn vita, að viðast annarsstaðar hefir
verið farið miklu skemur, og menn geta á meðan
átt hjer von á kláðanum annarsstaðar að, þó að
hjer væri al-læknað.
Menn hafa kennt það ólöghlýðni almennings,
hversu linar framkvæmdirnar hafa í vetur verið í
kláðalækningunum; en mjög mikið gætu hrepp-
stjórar stuðlað að löghlýðni almennings, ef þeir
gjörðu sjer far um það. Jeg held að það sje mjög
skaðlegt, ef viða er eins og hjer, að hætt er að
birta almenningi lögin öðru vísi en í Stjórnartíð-
indunum, sem eru í fæstra höndum. Það væri án
efa nauðsynlegt, að hreppstjórar birtu mönnum
lög þau, er þeir eiga að lifa eptir, og brýndu
það jafnframt þá um leið fyrir mönnum, hversu
það er ómissandi hverju þjóðfjelagi til heilla og
þrifa, að meðlimir þess beri virðingu fyrir lögum
þess og álíti það sína helgustu skyldu, að hlýða
þeim og styðja þau.
ReynivöBum, 8. mai 1897.
porkell Bjarnason.
Höfðingleg afmælisgjöf- »Þjóðólfur«
ætlar heldur en eigi að ryðja sig í haust, um
leið og hann byst við að komast á sextugs-
aldurinn. Hann segist ætla að stækka á sjer
brotið, gera það stærra en á Isafold,— líklega
þó eltlti mikið stærra, úr því hann nefnirþað
ekki—, án verðhækkunar. En hann minnist
ekki hót á það, hve mörg númerin eigi að
verða um árið. . Skyldi þau verða enn færri
en nú, gæti vel farið svo, þrátt fyrir brot-
’ stækkunina, að »afmælisgjöfin« yrði ekkistór-
vægileg; fleiri verða þau fráleitt; eigi muudi
látið liggja í láginni, ef það stæði tif.
Annars mun mörgum hafa þótt tími til-
kominn að blað þetta (»Þjóðólfur«) færi að
laga dálítið hið hóflausalega uppskrúfaða verð,
sem A því hefir verið nú á 9. ár, í saman-
burði við ísafold að minnsta kosti. Hann
hefir verið síðan 1889 alltað 100°/0 dýrari en
Isafold að tiltölu, þ. e. þegar saman er bor-
inn munurinn á brot-stærð og tölublaðafjölda.
Fyrir það (að vöxtum),sem kaupendur Isafoldar
hafa fengið fyrir 4 kr., hefir Þjóðólfur látið
kaupendur sína borga 8 kr. sjálfsagt. Munurinn
felst sjálfsagt í gæðunum; einhversstaðar verð-
ur hann að vera.
Afmælisgjafarfyrirheitið þyðirþá það, að hann
ætli nú loks að hætta að leggja 100% á kaupend-
ur sína, á móts við Isafold, eins og hann hefir
gert undanfarin 8—9 ár, heldur ef til vill
ekki nema 90, 80 eða jafnvel 70%. Það er
meira en lítil rausn. Það er heldur en ekki
höfðingleg náðargjöf!
Til þess að eins að jafna upp aptur það
sem hann liefir »lagt á« »Þjóðólf« undan-
farin 8—9 ár, hefði hann þurft annaðhvort
að láta kaupendur fá sig gefins önnur (næstu)
8—9 ár, með viðllkri stærð og nú; eða þá að
stækka sig um fullan helming (ekki stækka
að eins brotið, heldur koma einnig út tvisvar
í viku hjer um bil), og selja þó ekki árgang-
inn nema á 2 kr.
Frá útlöndum,
Af Ófriðinum. Frjettir höfum vjer nú
af viðureign Tyrkja og Grikkja fram til 19.
þ. m. Höfðu þá Tyrkir náð á sitt vald mest-
allri Þessalíu, síðast borginni Yolo, við flóa
þann, er við þann bæ er keundur. Höfðu
Grikkir að vísu barizt vel og hraustlega, og
háð margar snarpar orustur við Tyrkjaher á
leiðinni suður eptir Þessalíu, en eigi mátt við
margnum, því ofurefli liðs, er Tyrkir höfðu
á að skipa, og auk þess miklu hervanara,
bæði yfirmönnum og óbreyttum liðsmönnum,
meðal annars vegna ófriðarins við Rússa fyrir
20 árum.
I annan stað tók Grikkjum einnig að veita
miður í Epirus. Og á sjó hafði ekkert orðið
af fundum með skipaliði Grikkja og Tyrkja,
svo að í frásögur sje fært, en þar höfðu flest-
ir spáð betur fyrir Grikkjum.
Þegar hjer var komið, ljetu Grikkir á sjer
skilja, að þeir mundu þýðast meðalgöngu stór-
veldanna til fiiðar eða vopnahljes, og rituðu
þau þá soldáni eða sendiherrar þeirra íMikla-
garði sameiginlega áskorun um að stöðva ó-
friðinn. Fór soldán fyrst undan í flæmingi,
en þá árjettaði Rússakeisari áskorunina með
hraðskeyti frá sjálfum sjer, og ljet soldán að
orðum hans. Grikkir ljetu borginmannlega,
ráðgerðu að berjast meðan nokkur vopnfær
maður stæði uppi síns liðs, ef eigi fengist
vopnahlje eða viðunanlegir friðarkostir.
Það var 18. maí, sem vopnaviðskiptum Ijetti.
En ókunnugt um friðarkosti, nema hvað bor-
izt hafði lauslega, að soldán mundi fara fram
á að halda Þessalíu og heimta 10 milj. punda
herkostnað af Grikkjum (hátt á annað hundrað
milj. kr.). En hvorutveggju tekið fjarri af stór-
veldunum, eða þeirra fulltrúum, sízt að soldán
fengi eina þúfu af landeign Grikkja, en um
fjebætur svarað svo meðal annars, að af Grikkj-
um væri ekkert að hafa; ríkið hefði verið fjár-
þrota á undan ófriðinum, hvað þá heldur nú.
Það er og talið engum vafa bundið, að Krít