Ísafold - 19.06.1897, Side 2

166
lífsábyrgðargjalda, útborganir fyrir eptirlauna-
sjóð daunebrogsmanna, og margt fleira. Það
er því enginn minnsti vafi á því, að, ef lands-
bankinn ætti að taka að sjer öll þessi störf,
yrði að stofna í bankanum sjerstaka deild, er
hefði þennan starfa á hendi, allar þessar »inn-
beimtur«, og allar þessar »greiðslur« og það
reikningshald, sem því er samfara. Jeg er þessu
kunnugur, því að jeg hefi í mörg ár verið
skrifari á skrifstofu landfógeta, og mjer bland-
ast ekki hugur um það, að landsbankinn
mundi þurfa að verja til launa í þessari sjer-
stöku deild eigi svo miklu minna en land-
sjóður eyðir nú til landfógetaembættisins. Og
í öllu falli sj'nist það ekki vera nærgætnis-
legt við bankann, að ætla að leggja honum á
herðar allt landfógetastarfið, en láta hann
ekkert fá í aðra hönd annað en það, að lofa
honum að gefa landinu vexti af peningaforða
landsjóðs; en að borga vexti af peningaforðan-
um álítur jafn-skarjjskygn og bankafróður mað-
ur og hr. E. Meyer, skrifstofustjóri í þjóðbank-
anum í Khöfn, mjög vafasamt, hvort lands-
bankinn muni geta staðið sig við að gera.
Það er þó ekki sparnaöur fyrir landið í heild
sinni, þótt landsjóður sje losaður við einhvern
kostnað, ef jafnmikill kostnaður eða meiri er
lagður landsbankanum á herðar.
Þá er að minnast á aukabankana eða úti-
búin.
Það hefir fyrir löngu verið marg-synt og
sannað, að með samgönguleysi voru, telegraf-
leysi, telefónleysi, en miklum vegalengdum
hjer, er öldungis ómögulegt að útibii eða auka-
bankar úti um landið standi undir umsjón og
stjórn höfuðbankans í Reykjavík.
Það sjer og skilur hver heilvita maður að
það er ómögulegt fyrir bankastjórn í Reykja-
vík, að stjórna og bera ábyrgð á útibúi t. a.
m. á Akureyri, — ef nokkurt gagn á að vera
að því útibúi. Ef bankastjórnin á að bera
ábyrgð á því fje og þeim lánum, sem veitt
eru af útibúunum, verður hún ein að ráða því
í hvert skipti, hverjum lán er veitt, og hve
há lán og gegn hverri tryggingu. En ef lán-
beiðandi norður á Akureyri á að bíða eptir
svari bankastjórnarinnar í Reykjavík, áður en
hann fær sig afgreiddan hjá útibúinu J»ar, —
þá getur hann eins vel snúið sjer sjálfur til
bankastjórnarinnar í Reykjavík og fengið þar
sína peninga. Það tekur jafn-langan tíma.
En geti stjórn útibúsins ákveðið lánið upp á
eigin spytur, er það ekkert útibú lengur,
heldur sjálfstœður banki, sem bankastjórnin
í Reykjavík getur ekki borið ábyrgð á. Og
eigi að stofna sjálfstæða banka víðs vegar út
um land á kostnað landsjóðs eða landsbankans,
má ekki tryggja fje það, sem þeir hafa til
umráða, lakar heldur en fje það er tryggt,
sem landsbankinn hefir með höndum: banka-
stjóri og bankagjaldkeri setji veð og alþingi
setji gæzlustjóra. En á hinn bóginn eru ekki
líkur til, að smá-bankar víðs vegar út um land
með sjálfsagt minni viðskiptaveltu en 100 þús.
krónur á ári geti staðið straum af svo kostn-
aðarsömum útbúnaði. Vjer erum svo fámenn-
ir, en dreifðir út um svo stórt land; fyrir því
er einnig svo erfitt að leysa þennan hnút.
Stjórn landsbankans hefir þó gjört sitt til að
bæta nokkuð úr, með því að hún hefir boðið
sparisjóðunum í Öllum kaupstöðum landsins,
að styrkja þá með peningalánum með góðum
kjörum, svo að þeir menn, er hægra eiga með
að sækja til þeirra, en til landsbankans, geti
fengið bráðabirgðarlán o. s. frv. hjá þeim.
Sparisjóðurinn á ísafirði hefir þegar gjört
samband um þetta við landsbankann. Spari-
sjóðurinn á Akureyri er prívateign, en þó að
hann hafi ekki enn viljað gjörast almennings-
eign til þess að öðlast þessi hlunnindi, má
vænta þess innan skamins, að úr því verði
bætt á einhvern hátt. Sparisjóðurinn á Seyð-
isfirði er enn lítill og kraptlaus. Það sem
mest hefir veitt landsbankanum veltufjc og
gjört það að verkum, að hann hefir getað haft
svo mikil viðskipti bæði innan lands og utan,
er einmitt sparisjóðsdeildin. Innieign hennar
var síðast fram yfir 1 miljón krón. eða meiri
en helmingi meiri en stofnfje bankans,
En það er til ofur-einfalt ráð til þess, að
láta bæði landsjóðinn og landsbankann græða
á peningaforða landsjóösins, án þess að nokk-
urt rask verði á fjármálum landsjóös, og ráðið
er það, að hafa jafnan aðal-peningaforða land-
sjóðs á folio eða hlaupareikningi í landsbank-
anum. Það er á valdi landshöföingjans; hann
einn ræður því. Landsbankinn hefir hlaupa-
reikning hjá Landmandsbanken í Kaupm.höfn
og inn í þann reikning er ofur-hægt að færa
svo opt s im vera skal á ári afgang þann,
sem landsjóöur á við aðal-fjehirzluna. Þess
er getið til í Eimreiðargreininni, að ef bank-
inn hefði auka-banka út um land, og hefði inn-
heimtu landsjóðs tekna, mundi Hafnar-ávísunum
fækka; en þetta er þó mjög vafasamt. Mestur
þorri Hafnar-ávísananna er gefinn út af fakt-
orum selstöðuverzlananna svo kölluðu á hús-
bændur þeirra í Kaupmannahöfn, og þeir
herrar nota ekki landsbankann; þeir hafa nóga
peninga fyrir lægri vexti, og spara sjer það
að senda þá hingaö upp. Það er heldur ekk-
ert óhagræði fyrir landsjóð, að fá inn tals-
verðar tekjur í Kaupmannahöfn, því að þar
þarf harin á miklu fjeaðhalda: póstávísanafje,
lífsábyrgðargjöld, strandpeninga, fyrir bryr á
stórár landsins og margt fleira. Og ekki þarf
landsbankinn þess síður, því að árið 1896
greiddi hann til Landmandsbankans 613 þús.
krónur. En peningaforða þann, sem land-
fógeti kann að hafa fram yfir daglegar þarfir-
er hægt, á hvaða tíma sem vera skal, að leggja
inn á hlaupareikning í landsbankanum sjálf-
um.
Þetta er nú reyndar alls eigi ný uppgötv-
un, því að landsjóður hefir nokkur undan-
farin ár einmitt átt 100 þús. kr. standandi
á hlaupareikningi í bankanum og landshöfð-
ingi hefir látið landsjóð græða á þeirri upp-
hæð á þann hátt 1% í vexti eða 1000 krón.
á ári. Landsbankinn hefir sjálfsagt ekkert á
móti því, að ávaxta árlega allan peningaforða
landsjóðs; auðvitað yrði það að vera eptir
samkomulagi, hve háir vextir yrðu gefnir ár-
lega, er hlyti að fara eptir því, hvernig bank-
anum tækist það og það árið, að gjöra sjer
þá peninga aröberandi.
Það hagar svo til hjer á landi eins og
reyndar víöar, að viðskiptaþörfin og peninga-
þörfin er aöallega árshelminginn frá 1. apríl
til 30. sept., og þá þarf bankinn optast á meiri
peningum að halda, en hann hefir. En haust-
og vetrarmánuðina streyma peningarnir inn og
veröur bankinn þá að liggja með of stóran
peningaforða arðlausan. Að þessu eru að
sjálfsögðu áraskipti; en þetta yrði allt að
takast til greina, þegar um vextina er að
ræða.
Halldór Jónsson.
Próf í forspjallsheiinspeki 8. og 17. júní
1897: 1. Andrjes Fjeldsted vel -f ; 2. Guðmundur
Guðmundsson vel -f; 3. Ingúlfur Gíslason dável;
4. Jónas Kristjánsson dável; 5. Magnús Þorsteins-
son dável +; 6. Pjetur Þorsteinsson dável -f;
7. Stefán Kristinsson ágætlega; 8. Þorhjörn Þórð-
arson vel +; 9. Þórður Pálsson dável +; allir
læknaskólamenn nema nr. 5.—7.
Bangárvallasýslu (Holtuin) 16. júní:
»Frjettir fáar. Mjög stirð tíð löngum og erfitt
með flesta hluti, einkum þó með aðflutninga
hyggingarefnis hjá þeim, sem ráðizt hafa í hygg-
ingar í stærri stíl; hefir allt hjálpazt að til þess,
hrossamegurð, illviðri. gróðurleysi. Nú er, þótt
norðanveður og kuldi sje, nokkuð tekið úr að
rætast, því að bezta tíð var hjer nokkra stund
fyrir nálega viku síðan, og b'lómgaðist þá jörð
og fjenaður. En haldist þetta norðanveður,
kyrkist allur gróður og er þegar tekið á jörð að
sjá, Hvergi hefir hjer fellir orðið, enda þótt víða
væri fjenaður magur og magnlítill; að eins á stöku
stað farið kind og kind, en viða óár nokkurt i
unglömhum, þó varla orð á gerandi.
Mjer þykir sjálfsagt að geta þess, sem er, að
hjer eru menn almennt mjög ánægðir og þakk-
látir við samskotanefndina. fyrir allar hennar
tilraunir og ráðstafanir í samskotamálinu og vona
hins hezta af gjörðum hennar, og finna hjer víst
flestir tii þeirrar alúðar, samvizkusemi og íyrir-
hyggju, sem komið hefir fram hjáhenni; en eink-
um þykir mörgum vænt um hugmyndina með
kollektusjóðinn, og óska og jafnvel vona, að hún
fái framgang.
Þessi hugmynd og vonin um framkvæmd hennar
hefir örfað og vakið ýmsa til að finna nauðsyn betri
hygginga, enda mun engin hetri hvöt til veru-
legra liúsabóta fást en þessi, ef fyrnefnd hugmynd
yrði að framkvæmd og mundi stórmikil og sann-
arleg framför fylgja þar með«.
Þjóðminningardagur.
Ánægjuefni er það fyrir ísafold, að þjóð-
minningardagsmálið, sem blað vort varð fyrst
til að gera að umræöuefni og mæla með, er
nú komiö á góðan rekspöl, að því er Reykja-
vík snertir. Stúdentafjelagið, sem fyrst tók
málið að sjer, hefir nú fengið önnur fjelög
bæjarins í lið með sjer: Verzlunarmannafjelag-
ið, Handiðnamannafjelagið, Good-Templara,
Hvíta bandið, Kvennfjelagið, Thorvaldsensfje-
lagið og Framfarafjelagið. Má því búast við,
að bærinn verði vel samtaka í að gera þenn-
an »Islendingadag« sem tilkomumestan og á-
nægjulegastan. Hátíðahaldið á að verða 2. á-
gúst, vitanlega með hliðsjón á því öðru frem-
ur, að þann dag (1874) fengum vjer löggjaf-
arþing og þá sjálfstjórn, sem vjer höfum.
Hjá löndum vorum í Winnipeg er Islend-
ingadagurinn langmesta hátíð ársins, sá dag-
urinn, sem ungmennin hlakka mest til, sá
dagurinn, sem þjóðernisins er minnzt af inni-
legastri ræktarsemi, sá dagurinn, sem allir þeir
hittast með góðvildarhug, sem ekki eru alveg
gagnsýrðir af gallbeiskju lífsins. Hvers vegna
ætti ekki slíkur dagur að geta haft sömu á-
hrif hjer hjá oss?
f Ekkjufrú Ástríöur Melsteö andaöist
hjer i hænum 14. þ. mán., eptir langa vanheilsu,
komin nokkuð á áttræðisaldur, f. 20. febr, 1825.
Hún var einkadóttir Helga hiskups Thordersen og
konu hans frú Ragnheiðar, dóttur Stefáns amt-
manns Stephensen, giptist 1. sept. 1848 Sigurði
Melsteð, síðar lektor við prestaskólann (f 1835),
eignaðist með honum 2 sonu, er annar ljezt korn-
ungur, en hinn, Helgi, um tvítugt, orðinn stúdent.
Meðal fósturbarna þeirra hjóna eru þær frú Ragnh.
Hafstein á ísafirði, bróðurdóttir hinnar framliðnu
og kjördóttir þeirra hjóna, og frá Anna (Vigfús-
dóttir) Pjetursson í Reykjavík, systurdóttir Sig.
heit. Melsteðs.