Ísafold - 17.07.1897, Side 1

Kemur útýmisteinu sinnieða
tvisv.í viku. Yerb árg.(90arka
minnst) 4kr., erlendisö kr.eða
l1/* doll.; borgistfyrir miðjan
júlí (erlendis fyrirfram).
ÍSAFOLR
Uppsögn (skritieg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda f'yrir 1. október.
Afgreiðsiustola blaðsins er í
Austurstrœti 8.
Reykjavík, laugardaginn 17- júlí 1897
XXIV. árg.
Sjórnarbótar-kostnaður.
Engum getum skal um það leitt, hvort
landsstjóra-hugmyndin kanu að rísa upp úr
duptinu einhveru tíma á ókomnum öldum.
En hitt er víst, aS steindauð er hún.
Enginn þingmaður hefur nú orðið einurð á
að lialda þeirri hugmynd á nokkur hátt fram
á þinginu. Það er ekki cinu sinni til nokkurt
hlað, sem ymprar á henni, engiun þingmála-
fundur hefur gert það, ekki einu sinni nokk-
ur maður, að því er oss er frekast kunnugt.
Engum blöðum er um það að fletta, hvað
orðið hefur þeirri hugmynd að meini. Það cr
ekki synjanir stjórnariunar. Vjer verðum ekki
afhuga neinu, sem vjer höfum samfæring um
að verði oss til góðs, þó að stjórnin sje oss
afundin.
pað er kostnaðurinn.
Mönnum taldist til, að landstjóranum mundi
fylgja 30—40 þús. kostnaðarauki fyrir land-
sjóð áárihverju, auk ef til vill hálfu meiri fúlgu
í eitt skipti fyrir öll til sæmilegs bústaðar
handa landsstjóranum m. m.
Vjer skulum að þessu sinni ekkert fara út
í það, hvort þessi kostnaðarkvíði hefir sprott-
ið af hyggilegri forsjálni og sparnaðarviðleitni,
eða óþörfum volæðisanda. Hitt er nóg, að
hann hefir orðið landstjórahugmyndinni að
fjörlesti meðal þjóðarinnar, auk þess sem hún er
eitt af því, sem stjórnin í Khöfn hefir and-
æpt hvað harðast í móti. Og úr því svo er
komið, væri heimska að halda dauðahaldi í
hana, heimska fyrir þá, sem ekki vilja láta
alla þessu langvinnu stjórnarbaráttu vora vera
unna fyrir gíg. Hún er eitt af því, er vel
getur beðið betri tíma, meðal annars þess, að
þjóðinni vaxi það fislcur um hrygg að efna-
hag og mannlund, að slíkt sje takandi í mál.
Það er þó ekki annað, þetta landstjórafyrir-
komulag, en það sem tíðkazt hefir um langan
aldur um allan hinn enska heim, jafnvel í
smæstu útlendum hins mikla brezka ríkis.
En úr því að eða meðan að þessi tvöfaldi
þröskuldur er á þeirri leið, hví skyldi þá eigi
reyna hitt: þetta, sem nú stendur oss til
boða, reglulegur sjerstakur ráðgjafi, með svo
fullri ábyrgð fvrir þinginu, sem nokkurn tíma
hefir verið farið fram á? Og þegar því þar
að auki fylgir sá kostur, að það kostar ekki
landssjóð 1 eyri. Meira að segja, heldur sparn-
aður, t. d. 2000 kr. alþingis-borðfje lands-
liöfðingja færist til ráðgjafans og þar með yfir
á ríkissjóð. Hvisnæðiskostnað fyrir ráðgjafann
hjer mundi og ríkissjóður að sjálfsögðu leggja
fram, auðvitað láta reisa sæmilegan bústað
* fýrir hann, þegar hann dveldi hjer, hvort
heldur væri uin þingtímann eða endranær,
með því að tilætlanin mun vera, að hann
sitji hjer aðjafnaði nokkurn tíma af árinu, eins
þau árin, sem þing er ekki haldið.
Lokan.
Eitthvert ljósasta dæmi þess, hve ótrúlega
hugsunarlaust menn stundum geta talað á þing-
mannabekkjunum, eru þau ummæli nokkurra
þingmanna, að með því að samþykkja stjórnar-
skrárbreytingarfrumvarpið, sem nú liggur fyr-
ir þinginu, sje loku skotið fyrir alla frekari
stjórnarmálsbaráttu af íslendinga hálfu.
Og svo á lokan að vera tvíhleypt!
Annað læsingarjárnið á að vera sá varnagli
stjói’narinnar, að með þessum breytingum telji
hún sjálfstjórnarmáli voru ráðið til lykta.
Liggur ekki við, það sje ótrúlegt, að til skuli
vera þær barnasálir meðal þiugmanna, að þeim
vei-ði talin trú um, að slíkur nagli hljóti að
sitja blýfastur urn aldur og æfi ?
Muna þeir þá ekki eptir yfirlysingunni, sem
fylgdi þeirri stjórnarskrá, sem þeir eru að
berjast við að fá breytt? Lýsti ekki stjórnin
yfir því afdráttarlaust, þegar stjórnarslcrá vor
var gefin, að með henni væru komin fullnað-
arúrslit á stjórnarskrármál vort? Og hefir
ekki verið vitnað í þá yfirlýsingu hvað eptir
annað í svörum stjórnarinnar? Og nú einmitt
í umræðunum um þær breytingar á stjórnar-
skránni, sem stjórnin býðst til að ganga að,
þvert ofan í undanfarnar yfirlýsingar — ségja
þingmenn: I guðsbænum varið þið ykkur
nú. Stjórniu telur þetta fullnaðarúrslit, svo
það er ómögulegt, að við fáum nokkurn tíma
nokkru breytt frekara, ef við göngum að
þessu!
Það er öllum mönnum vitanlegt, að aldrei
hefur nokkur íslendingur tekið minnsta inark
á slíkum yfirlýsingum. A því hefur öll stjórn-
arskrárbarátta löggjafarþings vors meðfram
verið byggð, að vjer höfum virt þær að vett-
ugi. En einmitt nú, þegar stjórnin sjálf er
að færa þinginu ómótmælanlega heim sann-
inn um það, að vjer höfum haft rjett að
mæla — þessar yfirlj'singar sjeu í raun og
veru ekki annað en markleysa — þá fara
þingmenn að telja sjálfum sjer og öðrum trú
um, að . þær standi óhagganlegar, á liverju
sem gangi.
Stjórnarbaráttunni á jafnframt að verða lok-
að með breytingunni á 61. gr. stjórnarskrár-
innar. Dýrmætasta þjóðrjettinda-gimsteinin-
um í stjórnarskrá vorri á að verða svipt hurt,
ef þiug verður ekki rofið og aukaþing haldið,
hvenær sem þingið samþykkir breyting á
stjórnarskránni, enda þótt stjórnin sje henni
andvíg.
Það er nógu fróðlegt að rifja það upp fyr-
ir sjer, hvernig við fengum þennan gimstein.
| 50. blað.
Það var ckki af því, að vjer hefðum verið að
biðja um hann. Hvorki Jóni Sigurðssyni njo
öðrum, sem með honum börðust fyrir því að
vjer fengjum stjórnarskrá, hafði nokkru sinni
slíkt til hugar komið. Vjer fengum hana fyr-
ir ritvillu í stjórnarskrárhandritinu, sem lagt
var fyrir konung til staðfestingar. í því
höfðu fallið úr orðin: »ef stjórnin vill styðja
málið«, og við það varð að sitja!
Hvaða gagn höfum vjer svohaft af þessum
ritvillu-gimsteini í stjórnarmálsbaráttu vorri?
Vjer höfum fengið tvö aukaþing. Þokuðu
þau stjórnarbót vorri eitt hænufet áfram?
Fengu þau ekki sömu svörin eins og reglu-
legu þingin? Þaö þarf ekki að svara spurn-
ingunni hjer — hvert einasta mannsbarn á
landinu getur það.
Tryggingin fyrir því, að vjer getum breytt
st.jórnarskrá vorri, liggur ekki í þeim ákvæð-
um stjórnarskrárinnar, sem nú er farið fram
á að breyta, eins og hver heilvita maður get-
ur sjeð, ef hann gerir svo lítið úr sjer að
hugsa sig um eitt augnablik. Hún liggur í
þeim ákvæðum 61. greinarinnar, sem engum
lifandi manni dettur í hug að brej'ta. Og
vjer verðum aldrei einum þumlungi nær stjórn-
arskrárbreyting fyrir það eitt, að löðrunga
sjálfa oss með aukaþingskostnaði.
Það gæti verið ofurlítið vit i að vilja halda
»ritvillunni« eptirleiðis í stjórnarskránni, ef
breytt væri öðru atriði í áminnztri 61. gr.,
því, að halda skuli aukaþing livenær sem
stjóruarskrárbreyting er samþykkt á alþingi,
— ef þar væri látið standa að eins, að stjórn-
in skyldi jafnan leysa upp þingið þá þegar,
er svo ber undir, en þingliald bíði hins reglu-
lega tíma eptir sem áður. Þá er stjórnin
skyld til, hvort sem hún vill eða ekki, að
skjóta málinu undir dóm kjósenda, en án
þess að hiuum n_ýju þingmönnum sje stefnt
saman fyr en til reglulegs þiugs.
Vonandi heyrist ekki þetta loku-skraf fram-
ar á þinginu. Því að það er hin fáránlegasta
meiuloka. Það þarf ekki nema heilbrigða
skynsemi til að sjá það tvennt:
að engin stjórn getur bundið skoðanir ept-
irkomenda sinna um aldur og ævi; og
að meðan stjórnarskráin sjálf heimilar þingi
og stjórn að breyta stjórnarskránni, þá er
enginn sá kraptur til, sem geti hleypt loku
fyrir stjórnarskrárbreytingar, sem þing og
stjórn koma sjer saman um, en án þess, án
samkotnulags milli þings og stjórnar geta þær
ekki komizt á.
»HeÍmskrÍngla«, eldra íslenzka frjetta-
blaðið í Winnipeg, varð gjaldþrota í vor og er
hætt að koma út. Hún hafði notið fjárstyrks
nokkurs af íhaldsstjórninni í Ottawa, en sústjórn
varð undir við kosningar í fyrra sumar og
sleppti völdunum. Efnahagur blaðsins stóðst
ekki styrkmissinn.