Ísafold - 17.07.1897, Síða 2

198
Synodus.
Hjer kemur aíðasti kafli skyrslunnar frá
synodus, niðurlag á umræðunum um
þjóðkirkju og frikirkju.
Síra porvaldur Bjarnarson vill fá málið
þrá-endurtekið á aynodus, en sú synodus ætti
að vera skipuð leikmönnum eigi síður en prest-
um. Svo lengi sem söfnuðirnir hirði ekki um
þetta mál, sje of snemmt að ráða því til lykta.
Síra Jóliann porsteinsson kvaðst ekki taka
til máls í því skyni að taka þátt í umræðum
um þjóðkirkju og fríkirkju, heldur til þess
að mótmæla þeim ummælum síra Jóns Helga-
sonar, að allir sjeu samdóma um það að trú-
arlífið sje í þeirri niðurlæging hjer á landi,
sem mest má verða. Þekkir hann þetta?
Hann hefir að eins átt heima hjer í Reykja-
vík. Það var sanufrering ræðumanns, að allt
of mikið sje gert úr trúlevsi og spilling manna
hjer á landi. Síra J. H. hefði vitnað í skyrsl-
urnar um altarisgöngur, en getur hann lesið
hugarfar rnanna og breytni út úr skyrslum?
Svo sje guði fyrir þakkandi, að ástandið sje
ekki eins illt og sagt sje, síra J. H. hefði
gott af að kynnast því meira en hann hafi
gert og ummæli hans sjeu furðu sterk og það
í áheyrn 30 presta.
Síra Jón Helgason kvað aðalsvarið verða
þetta: »af ávöxtunum skuluð þjer þekkja
þá«. Avextirnir sjeu svo undur litlir hjer,
kristnir menn hjer í landi geri lítið »pósitívt«
í samanburði við kristna menn í öðrum lönd-
um, svo Ix'tið, að ekki sjáist að um neitt vak-
andi trúarlíf sje að ræða.
Síra Jóhannes L. L. Jóhannsson. Síra J.
H. spurði, á hverjum grundvelli ætti að
byggja fríkirkju? Á hvaða grundvelli stendur
þá þjóðkirkjan? Auðvitað á Kristi. Á sama
grundvelli ætlum vjer að byggja fríkirkju,
enda verður ekki annar grundvöllur lagður.
Síra J. H. hefði aldrei verið prestur upp í
sveit; margt sje þar gallað, en mjög mikið sje
enn af kristindóm í landinu, þótt hægt fari.
Og bezta ráðið t.il að vekja hann, þar sem
hann sefur, er fríkirkjan. Ekki var ræðum.
samdóma þeim sem ekki vildu flýta málinu.
Það ætti að takast til rækilegrar íhugunar á
næsta ári.
Síra Sigurður prófastur Guunarsson gladd-
ist af þvj, að nú skyldu í fyrsta sinn hafa
orðið umræður um þetta mál á synodus. Datt
ekki í hug, að æskilegt væri að flýta málinu,
það þyrfti að ræðast árum saman á þessari
samkomu. Auðvitað hafi síra J. H. rjett að
mæla í því efni, að menn eigi að leitast við
að glæða trúarlífið undir þjóðkirkjufyrirkomu-
laginu meðan það haldist, og til þess treystir
hann honum manna bezt. Að því er trúar-
ástandið hjer á landi snerti, sje hann fremur
á máli síra Jóns Helgasonar en síra Jóh. Þor-
steinssonar, og það sje með öllu áreiðanlegt,
að vanræksla altarisgöngunnar sje ljósasta
merki vantrúarinnar. En iivað sannar svo
þetta? Svona hefur nú farið undir þjóð-
kirkjufyrirkomulaginu. Sjer ekki betur en
fríkirkjufyrirkoniulagið sje vænlegra. Það sje
stórgalli við þjóðkirkjuna, að í henni sjeu svo
margir, sem sjeu á móti kristindómnum, ann-
aðhvort hálfvolgir eða beiut vantrúarmenn.
Það hljóti að verða kirkjulífinu til stuðnings
að menn verði að kjósa, hvorum megin þeir
vilji vera, með því verði grundvöllurinn trygg-
ari, enda fari reynsla annara þjóða í þá átt.
Svo sje kirkjulöggjöfin öll í höndum alþingis,
og það sje ekki nema að litlu leyti skipað
kirkjulega sinnuðum mönnum. Þá að eins sje
málefnum kirkjunnar vel borgið, þegar þeir
einir fjalli um þau, sem beri hlýan hug til
hennar. Hefir ekki heyrt neina verulega á-
stæðu enn borna fram gegn fríkirkjunni.
Síra Arni porsteinsson mótmælti því, að
ávextirnir bæru vott um hnignandi trúarlíf í
landinu. Kærleiksverkin hefðu einmitt farið
vaxandi á hinum síðari áratugum, eins og
barnaskólar, sjóðir til hjálpar aumingjum og
fleira þess háttar bæri vitni um. Framförin
væri stórmikil frá því sem verið hefði fyrir
40 árum.
S/ra Eyjólfur Kolbeins ljet sjer liggja í
ljettu rúmi, hvort eigur kirkjurmar gengju til
ríkisins eða kirkjan fengi að halda þeim, ept-
ir að hún væri orðin að fríkirkju. Gangi þær
til ríkisins, minnka álögur á bændum, og því
færari verða þeir um að styðja kirkjuna.
Prestarnir ættu að ganga á undan öðrum með
að berjast fyrir málinu, enda þótt einstakir
prestar kynnu að missa atvinnu við breyting-
una. Sjálfur vildi hann það til vinna að
sleppa embætti sínu, ef fríkirkja fengist.
Hreifingin muni vekja andans menn, sem nú
beri lítið á, Bendir í því sambandi á si'ra
Jón Bjarnason, sem ekki hafi getað beitt sjer
hjer á landi, en hafi gert svo óumræðilega
mikið vestra.
Síra Jóhann porsteinsson bendir á jarð-
skjálftasamskotin sem sönnun þess, að »pósitív«
kristindómur sje lifandi hjer á landi.
Síra Pjetur Jónsson. Hafa menn hugleitt,
hvað þeir hreppa með fríkirkjunni? Það eigi
að vera framför, að svo margir segi sig úr
kirkjulegum fjelagsskap, þegar hún sje komin
á, framför að kirkjan yfirgefi þá og láti þá
alveg sigla sinn eigin sjó. Eigum vjer þá að
kappkosta að hlaupa burt frá sjúkum mönn-
um! Við siglum í þoku, að því er þetta mál
snertir, og vitum ekkert, hvar við lendum.
Síra porkeli Bjarnasyni þótti menn hafa
verið nokkuð harðorðir í garð síra Jóns Helga-
sonar. Kvaðst sjálfur hafa sjeð mjög mikla
hnignun á kirkjunni og horfði með söknuði
til æskudaga sinna. Það væri gott, að þetta
væri látið uppi. En nú vonaði hann að menn
væru að vakna, og honurn virtist þessi sam-
koma vera eitt merki þess.
Síra Jón Helgason hjelt fast við það, að
hjer á landi væri tiltölulega lítið af verkum,
Sem bæru vitni um vakandi kristindóm, og
kvaðst ekki trúa vel á þann kristindóm, sem
hvergi sæist. Datt anðvitað ekki í hug að
hugsa sjer annan grundvöll en Krist, en hafði
átt við það, að skilyrðin fyrir ávaxtaríkn frí-
kirkjulífi virtust ekki vera fyrir hendi, meðan
trúarlífið væri svo lítið. Var hræddur um að
fleiri mundu koma inn í fríkirkjuna en sann-
kristnir menn, og þar muridu þeir sofa eins
og í þjóðkirkjunni. Þjóðkirkjan væri ekki síð-
ur farin að eldast í öðrum löndum en hjer,
og þar hefðu menn þó getað vaknað. Vita-
skuld væri þar líka vantrú, sterkari en hjer
á landi, en hann var að tala um trúarlíf krist-
inna manna. — Það er eins og jeg sje trúaðri
enn fríkirkjumennirnir. Þeir virðast halda að
guðs hönd sje að yfirgefa þjóðkirkjuna. En
ljósið glæðist aptur, þótt stundum verði dimmt.
Ef jeg gæti hugsað mjer, að þjóðkirkjan væri
guði miður þóknanleg en fríkirkjan, þá yrði
jeg fríkirkjumaður. En það getur mjer ekki
skilizt.
Síra pórhallur lektor Bjarnarson kvað fulla
ástæðu til að taka altarisgöngumálið til ræki-
legrar íhugunar. Svarið sje hjá ýmsum, þeg-
ar minnzt sje á vanrækslu altarisgönguunar,
að hjer á landi sjeu margir kalvínistar, að því
er það trúaratriði snerti. Vantrúarástandið
hjer á landi sje nokkuð tvíeggjað sverð að því
er röksemdafærsluna snerti. Eitt liggi þó að
sjálfsögðu beint við: ef svo rnargir sjeu horfn-
ir frá trú þjóðkirkjunnar, eigi þeir rjett á að
losna úr henni og mynda ný trúarfjelög. Svo
virðist sem vel gangi fyrir þeim fríkirkjusöfnuði,
sem verið hafi hjer á landi nokkur ár. Ekkert
verði á því byggt, hve langt skeið þjóðkirkj-
unnar sje orðið. Merkasta skeið kirkjunnar
liggi fyrir utan yfirráð ríkisstjórnarinnar, og
hvað sem um það megi segja, að hún hafi und-
ir ríkisstjórnina komizt, þá samlagist hún illa
þingbundna stjórnarfyrirkomulaginu. Lýsir
yfir ánægju sinni út af þeim trúarsterku rödd-
um, sem hjer hafi komið fram með fríkirkj-
unni, en hyggur, að enn sje ekki kominn tími
til þess að setja milliþinganefnd. Vonar að
biskup láti taka málið til umræðu á uæstu
synodus.
Síra porvaldur Bjarnarson minnir á( hvað
síra J. H. hafi sagt um gallana á kirkjulífi
voru, og hyggur rjett að kenna þá prostunum.
Þetta vonar hann lagist í fríkirkju, því að
hann trúi á frelsið í öllum efnum. Er ekki
hræddur um, að menn, sem andvígir sjeu krist-
indómi, muni þyrpast inn í fríkirkjuna. Hvern-
ig stendur á umræðunum í dag um innlcöllun
á tekjum presta? Þær hafa komið af því, að
þeir eru svo margir, sem ekki vilja borga til
kirkju, eða eru óánægðir með prest sinn. Eig-
ingirnin mun bægja þeim frá, sem ekki vilja
vera með af samvizkuhvötum.
Síra Sig. próf. Gunnarsson. Það cr ástæða
með fríkirkjunni, að svo lítið er af hjartakrist-
indómi hjer á landi. Hann vaknar betur, þeg-
ar kirkjumenn geta skipað sínum eigin málum,
hcldur en þegar verzlega valdið skipar fyrir
öllu. — Að því er það snerti, að fríkirkju-
menn sjeu vantrúaðri en þjóðkirkjumenn, þá
sje það einmitt vottur um trú á handleiðslu
drottins, að þora að láta sjer detta þetta nýja
ráð í hug
Síra Jóh. L. próf. Sveinbjarnarson kvaðst
kunnugur þeim fríkirkjusöfnuði, sem á hefði
verið minnzt, og af honum hefði hann lært,
hvernig fríkirkja »taki sig út« hjer á landi.
Enda þótt sjer þyki fríkirkjuhugmyndin fegri,
sje hann þjóðkirkjusinni, af því að hann sjái
enga aðra leið, og sje hræddur um, að ef vjer
beygjum út af henni, kunnum vjer að komast
í ógöngur. Vinir fríkirkjunnar ættu ekki að
benda á þennan söfnuð eystra, því að sje
nokkursstaðar andlegur svefn, þá er það þar.
Síra Sig. próf. Gunnarsson. Sá söfnuður
myndaðist ekki af trúarlegum hvötum, heldur
af þráa, svo að það sannar lítið, hvernig hon-
nm hefir gengið. ,
Síra Jóh. L. próf. Sveinbjarnarson. Söfn-
uðuriun myndaðist af sömu hvötum sem þeim,
er mundu koma mönnum tii að stofna fríkirkju
fyrir allt landið: óánægju með fyrirkomulag
þjóðkirkjunnar.
Ályktun var engin gerð í málinu. Biskup-
inn lýsti yfir ánægju sinni með umræðurnar,
og kvað þess mundu kost að ræða málið á næstu
synodus.
Þegar hjer var komið, var klukkan orðin 10.
Nokkrar raddir heyrðust um að halda sam-
komunni áfram næsta dag. En með því að
mikill hluti fundarmanna gat þá ekki vcrið
við, varð ekki úr því, og var ályktað að geyma
nokkur mál, sem talið var æskilegt að rædd
yrðu, til næstu synodusar, og að menn skyldu »
þá undir það búnir að geta setið lengur
á fundi.