Ísafold - 28.07.1897, Blaðsíða 3

211
(sleppa eða geyma girðingu kringum skólann).
Nefnditi vill ekki láta setja annan fastan
kennara við st/rimannaskólann. Kvennaskól-
anum í Reykjavík vill hún veita 700 kr.
hærri styrk en nú til þess að bæta þar við 1
bekk. Þá vill húu veita 10,000 kr. til að
byggja kvennaskóla á Norðurlandi, með því
skilyrði, að kvénnaskólarnir í Eyjaf. og Ytriey
sameinist; sömul. hússtjórnar- og matreiðslu-
skólanum í Reykjavík 2000 kr. fyrra fjár-
hagsárið.
Nokkra (4) af »bitliugum« þeim, erstjónin
stingur upp á, vill nefndin ekkiveita: íshúsa-
mönnunum 2, og þeim Otta Guðmundssyni
og Guðm. Jakobssyni; en bæca öðrum við í
þeirra stað: Jóni Jónssyni sagrtfræðing (frá
Mvrarhúsum) 600 kr. hvort árið til að rann-
saka og rita um sögu Islands á síðari tímum;
til Páls Olafssonar skálds 600 kr. á ári; til
Brynjólfs Þorlákssonar, utanfararstyrkur, til að
fullkomnast í hljóðfæralist 600 kr. fyrra árið;
til Sigurðar Þorlákssonar utanfararstyrkur til
að læra leikfimi 500 kr. fyrra árið. Þá vill
hún veita Jóni Olafssyni fyrrum ritstjóra
5000 kr. styrk um fjárhagstímabilið til þess
að gefa alþyðlegt, fræðandi mánaðarrit (80
arkir á ári); Birni Þorlákssyni á Alafossi 1000
kr. fyrra árið til að kaupa nýjar tóvinnuvjel-
ar; Faxaflóaútgerðarmannafjelaginu 500 kr.
fyrra árið til að fá erlendan skipasmið til að
setjast hjer að; og loks Iðnaðarmannafjelaginu
í Reykjavík 500 kr. hvort árið til að styrkja
efnilega iðnaðarmenn til utanfarar til að full-
komna sig í iðn sinni.
Loks vill nefndin veita þrennar 30 þús.
kr. úr viðlagasjóði til atvinnulána: einar til
þilskipakaupa gegn 3°/0, afborgunarlaust í 3
ár, en endurgreiðist síðan á 5 árum, — skipin
vátryggð sjeu full-gilt veð, allt að helmingi
vátryggðs verðs; þá aðrar 30 þús. kr. til ís-
geymslufjelaga eða íshúsa með líkum kjörum;
loks hinar þriðju 30 þús. kr. s/slufjelögum
til tóvinnuvjela gegn 3l/a % og 25 ára afborg-
un að 1. árinu liðnu.
Fjárlagaumræður.
Það var í gær framhald 1. umræðu í neðri
deild um fjárlögin, en ósögulegt að öðru en
því, að 2 þingmenn vöktu máls á nokkrum
atriðum í almennu stjórnarfari landsins, í að-
finningarátt, og kernur lijer ágrip af þeim um-
ræðum.
Guðl. Gruðmundsson vildi sjerstakl. uiinnast á
botnvörpuveiðarnar. Á síðasta ári voru botn-
vörpumönnum gefnar upp sektir, og var megn ó-
ánægja nt af því um land allt; var haldið, að
annaðhvort kærði stjórnin sig ekki um að verja
landið gegn ágangi erlendra fiskimanna, eða þá
að hún hefði neyðzt til að fara svona að ráðí
sínu vegna hótana frá ensku stjórninni. Auk þess
mun varðskipið hafa slakað til á eptirlitinu, og
varð af því énn meiri óánægja. Kvaðst hreifa
þessu til þess, að landshöfðingi fengi kost á að
skýra málið; þingið ætti að fá að sjá brjefin,
sem farið hafa milli stjórnanna um þetta mál.
Hreyft hefði verið á þinginu áður máli, sem likt-
ist Fensmarksmálinu, sjóðþurð fundizt eptir látinn
embættismann. En skiptaráðandi dánarbúsins hefði
gefið sjer heimild til að segja hjer, að engin
hætta sje á, að landssjóður bíði neinn halla af
því. Sagði, að almennar kvartanir væru um, að
menn gætu ekki notið leiðbeiningar verkfræðings-
ins. En það sem þeim manni væri ætlað, væri
líka meira en eins manns verk. Hann er látinn
fást við margt, en ætti ekki að fást við annað en
það sem vandamest væri. Þá eru ýmsar opin-
berar stofnanir, eins og t. d. dómkirkjan hjer
Hún skuldaði landssjóði, en ætti fje i sparisjóði^
°g virtist ræðum. það aðfinningarvert. Stjórn
landsbankans ættu menn og að athuga, en ekki
sjerstök ástæða til þess nú, með því að fram
muni koma fyrirspurn honum viðvikjandi áður
þingi sje lokið. Kvaðst hafa minnzt á undanfar-
in atriði lanslega i þeirri von, að sú venja fest-
ist, að tekin verði til umræðu á þinginu ýms at-
riði, sem sjerstaklega þyki athugaverð, og virðist
honum bezt fara á, að það sje gert við 1. um-
ræðu fjárlaganna.
Landsh. kvað sjer ekki kunnugt um að enska
stjórnin hefði beitt neinum hótunum við dönsku
stjórnina út af botnvörpuveiðasektunum, heldur
sett henni fyrir sjónir, að ákvæði botnvörpulag-
anna gætu eigi samrýmzt alþjóðarjetti, og að
full ástæða væri til að beita þeim með lempni-
Ekki vissi hann heldur til að foringja varðskips-
ins hefði verið boðið að beita sjer ekki gegn botn-
vörpuskipunum; að eins var honum boðið að lúta
þau í friði, þótt hann hitti þau á siglingu á al-
mennri skipaleið, og sömul. þótt þau kæmu til
hafnar fyrir nanðsynja sakir.
Valtýr Guðmundsson taldi landstjórnina seka
um skort á eptirliti, enda þótt landssjóður ekki
biði halla af sjóðþurð hjá embættismanni þeim,
sem hjer væri um að ræða, því að hún mundi
hafa verið orðin svo mikil, að hún hefði ekki öll
getað safnazt á siðasta ári. Eptirlitsleysið kæm;
víðar fram, meðal annars liðist að heimta latneskan
stíl til inntökuprófs, þvert á móti reglugjörðinnþ
og spurði landsh., hvernig á því stæði. Oánægja
væri með skipanir i opinberar sýslanir, svo sem
skipan umsjónarmanns forngripasafnsins siðasta
haust, þar sem ekki hefði verið tekið til greina
umsókn frá manni, sem að allra dómi hefði sýnt
að hann værimjögvel fallinn til hennar, vegna þess
að einn liður veitingarvaldsins hefði fyrir fram
lofað að veita hana óreyndum manni. Forstöðu-
maður landsbókasafnsins væri litt hæfur, og sagt
að hann tæki misjafnlegt móti gestum þar; meðal
annars rekið út mann, sem komið hefði til að
gefa safninu bók. Obeppilegt fyrirkomulag; með-
al annars haft opið á þeim timum, sem fæstir
fræðimenn hjer gætu notað það.
Bað um skýring landsh. á því, með hverri
heimild framkvæmd botnvörpulaganna hefði verið
frestað siðasta ár, og hvort ábyrgðin fyrir það
hvíldi á ráðgjafanum eða stjórnarvöldum innan-
lands. Leit svo á, sem, ef nauðsyn þætti til bera
að fresta framkvæmd laga, þá ætti það að vera
gert af hinu æðsta stjórnarvaldi og helzt með
bráðabirgðarlÖgum. Spurði og, hvort samningur
hefði verið gerður við útlendan sjóliðsforingja um
að fylgja ekki fram botnvörpulögunum; sagði að
fólki hefði fundizt með þvi brotin lög, og hefð;
þótt lita illa út, að þeir, sem laganna ættu að
gæta yrðu fyrstir til þess.
Landsh. hvað framkvæmd botnvörpulaganna
aldrei hafa verið frestað, að eins við höfð nokk.
ur tilslökun út af því, er enska stjórnin hefðihald-
ið fram um hörku laganna. Sjóliðsstjórnin hefði
sent skipstjóra Heimdals skipan um að láta botn-
vörpuskip í friði, þótt liann hitti þau á siglingu
milli Yestmannaeyja og lands og Fuglaskerja og
Reykjaness og inni á höfnum, og hún hefði vist
haft heimild til þess. Sá ekki, hvernig yfirvöld
gætu framfylgt 3. grein botnvörpulaganna með
fyllsta strangleik, ef þau fengju ekki til þess að-
stoð varðskipsins. Viðvikjandi forngripasafninu
heyri veitingin undir stiptsyfirvöldin og liyggur
að þau hafi valið færan mann, enda engar kvart’
anir heyrzt um hann. Trúir ekki sögunni um
bókavörð, hyggur að hann mundi ekki einu sinni
reka út þm. Vestm. (V. Gr.), þótt liann kæmi þang-
að bókarlaus, og veit ekki annað en að hann
standi vel i stöðu sinni.
Ný frumvörp.
Nefndin í fjárkláðamálinu (Guðl. Guðmunds-
son o. fl.) ber upp frumv. til alveg n/rra fjár-
kláðalaga, miklu víðtækari en hin eldri. Lög-
reglustjórum heimilt að fyrirskipa almenna
skoðun á saiiðfje, hvenær sem þeim virðist á-
stæða til og svo víða, sem nauðsynlegt þykir.
Hreppstjórum settir hæfilegir menn til aðstoð-
ar, úr öðrum hreppi eða annari s/slu, ef vill.
Strangar reglur um aðskilnað á sjúku fje og
heilbrigðu. Shera skal kláðakindur, sem finn-
ast á tímabilinu frá byrjun rjetta til jólaföstu.
Kostnað má taka lögtaki. Háar sektir við ó-
hl/ðni, hirðuleysi eða vanrækslu.
Tr. Gunnarsson vill gera verzlunarstaðalög-
gildingar ógildar, ef eigi hafa verið notaðar í
5 ár.
Aðfinningar og skýringar.
Sú venja á sjer stað á flestum löggjarþing-
um, að einhvern tíma sje* sjerstaklega tekið
til umræðu stjórnarfarið í heild sinni, öll þau
atriði í stefnu og atferli stjórnarinnar, sem at-
hugaverð þykja og mönnum hugkvæmast, og
jafnvel allur hagur landsins, framför eða apt-
urför atvinnuveganna o. s. frv.
Misjafnt er það, hvenær þessar umræður
fara fram. A ríkisþinginu dauska er það í
byrjuninni á 1. umræðu fjárlaganna. A Eng-
landi og í n/lendum Breta er ávarp þjóð-
höfðingjans eða fulltrúa hans (hásætisræðan)
notað sem tilefni.
Umræður þessar eru venjulega fjörugar og
kappsmiklar, og er einkanlega mikið í þær
varið fyrir það, að þar kemur fram í einu
allt hið verulegasta, er þingmenn hafa að at-
Imga við stjórn landsins, og því auðveldara
fyrir þingið og alþ/ðu manna að átta sig á
því og haga sjer samkvæmt því, heldur en
ef það kemur að eins fram á víð og dreif um
allan þingtímann.
Slíkar umræður hafa aldrei átt sjer stað á
alþingi, þangað til í gær, að tilraun var til
þeirra gerð við fjárlagaumræðuna. Þingmenn
munu ekki hafa verið við því búnir að taka
þátt í þeim og því varð heldur lítið úr þeim.
En með því að þessi tilraun er að öllum lik-
indum vísir til n/rrar mikilsverðrar þingvenju,
höfum vjer sett hjer meðal alþingisfrjettanna
(»Frá alþingi«) aðalefnið úr þessum umræðum.
Frá útlöndum.
Friðargerðintíi ólokið enn.. Soldán vildi ekki
fallast á landamerkjatillögur stórveldasendi-
herranna, og var friðarumleit frestað við það
20. þ. m. Oeirðum ekki ljett á Krít.
Ut af kvitt um grimmdarverk af Tyrkja
hálfu við Þessalíubúa voru þangað sendir
rússneskir, enskir og ítalskir erindrekar, til
þess að komast fyrir, hvað hæft væri í þeim
áburði, og er það nú uppvíst orðið af sk/rslu
þeirra, að kvittur þessi hefir því miður átt
við full rök að styðjast. Tyrkir eru jafnan
sjálfum sjer líkir. Þeir hafa kúgað 59 borgir
með báli og brandi til að taka Tyrkjatrú,
breytt 63 kirkjum í tyrknesk musteri og
kúgað 5000 kristna menn til að afneita trú
sinni með eiði. Mestum pyndingum var beitt
við kristna presta, er standa vildu stöðugir í
trúuni: fyrst höggnar af þeim hendur og síð-
an handleggirnir; ljetu þeir ekki skipast við
það, var höggvið af þeim höfuðið. I annan
stað höfðu Tyrkir tekið upp það þrælmensku-
bragð, að kúga lyðinn með reiddum vopnurn
og hvers kyns pyndingum að rita undir bæn-
arskrár um að gerast þegnar Tyrkjasoldáns.
Ungur maður griskur í bænum Trikkala
hafði skotið tyrkneskann löggæzlumann fyrir