Ísafold - 06.11.1897, Síða 1

Kemur út ýmist einu sinnieða
tvisv.íviku. Verö árg.(90arka
minnst)4kr., erlendis 5 kr.eða
1»/* doll.; borgist fyrir miðjan
júli(erlendis fyrirfram).
ÍSAFOLDo
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er i
Austurstrœti 8.
XXIV. árg I
Reykjavík, laugardaginn 6. nóv. 1897-
S! 80. blað.
Ks31 Næsta bl. laugardag 13. þ. m.
Stjórnarmál vort
í dönskum blöðum.
»Berlingske Tidende«, blað það, sem frem-
ur öðrum heldur málunum fram frá sjónar-
miði dönsku stjórnarinnar, flutti í september-
mánuði tvœr langar greinar um gerðir síðasta
alþingis. Síðari greinin er öll um stjórnar-
skrármálið. Þar er skj'rt hlutdrægnislaust frá
sögu þess á þinginu, en lesa má milli línanna,
að höf. hallast fremur en hitt að þeim flokkn-
um, sem sinna vildi tilboði stjórnarinnar.
Greinarnar standa sem ritstjórnargreinar í blað-
inu.
Aptur á móti standá í »Politiken«, 3. og
8. okt., greinar um stjórnarskrármál vort, sem
S)milega eru ritaðar af minni stillingu.
Fyrri greinin er eptir Jón A. Hjaltalín.
Hún er svar gegn grein, er Skúli Thoroddsen
skrifaði í sama blað um stjórnarskrármálið,
einkum undirtektir landshöfðingja undir það,
en svo er tilefnið notað til þess að hreyta ó-
notnm miklum í garð dr. Valtys Guðmunds-
sonar, tuggnar upp sömu sakargiptirnar gegn
honum, sem hjer voru í munni andstæðinga
hans og óvildarmanna í sumar. Honum er
fundið það til foráttu, að hann hafi» tekið
fram fyrir hendurnar á landshöfðingja með
því að leita nokkurra samninga við stjórnina,
að hann hafi leitað hófanna hjá þingmönnum
viðvíkjandi þeim samningum, að hann hafi
skrifað einum þingmanni, að landshöfðinginn
mundi ekki verða ráðgjafi o. s. frv. Höf. er
jafnvel eigi vandfýsnari en það, að kvarta
undan því við hina dönsku lesendur sína, að
dr. V. G. hafi aðhafzt þá óhæfu að segja á
þinginu, að stjórnin í Kaupmannuhöfn hefði
ekkert vit á íslenzkum málum, og að flytja
þvaðursögurnar, sem hjer voru bornar um
bæinn í sumar um að dr. V. G. hefði lofað
ymsum embættismönnum æðri embættum t;l
fylgis við sig'. Grein Hjaltalíns er yfirleitt
ekki sera geðslegust, og má ganga að því vísu,
að flestir íslendingar, sem hana lesa, hafi
raun af henni.
Svo kemur svar frá dr. V. G. Það er rit-
að af allmikilli gremju, sem reyndar er engin
furða. Að því leyti, sem það sýnir og sann-
ar, að ásakanir þær, sem komið hafa fram
gegn höf., eru ekki annað en bull, er það
gott. Hitt er óviðfeldnara, að höf. gengur að
því vísu, að Hjaltalín eigi ekki einn að bera
ábyrgð á grein sinni, heldur sje hún rituð að
tilhlutun landshöfðingja. Slik staðhæfing er
vitanlega með öllu ósönnuð. Og því virðist
sletta Sú til landshöfðingjans, sem stendui í nið-
urlagi greinarinnar og ekkert kemur stjórnar-
skrármáli voru við, vera í meira lagi tilefnis-
lítil.
Það er auðvitað þarft verk og gott, að leit-
ast við að koma Dönum í skilning um sjálf-
stjórnarmál vort. Og til þess er ekki annar
vegur beinni en sá að skrifa um það í dönsk
blöð. En að nota þau blöð, eins og Hjalta-
lín hefir gert, hjer um bil eingöngu til þess
að skeyta skapi sínu á andstæðing sínum og
bera út um hann staðlausar ófrægðarsögur,
það verður engu nauðsynjamáli voru til stuðn-
ings, nje þjóðinni til sæmdar. Af því hlýzt
ekki nema illt eitt. Nóg er úlfúðin samt.
Bókmemitir.
Lögfræðingur. Tímarit um
lögfræði, löggjafarmál og
þjóðhagsfræði. Utgefandi
Páll Briem. 1. árg. 1897.
Akureyri. 154 bls.
Það er þarft verk, sem amtmaðurinn norð-
an og austan gerir með stofnun þessa tíma-
rits, og hrein furða, að jafnmörgum lögfræð-
ingum og saman eru komnir hjer í höfuðstaðn-
um skuli ekki hafa hugkvæmzt það. Oss hef-
ir mjög vanhagað um tímarit, sem gerði þessi
mál að umtalsefni og skoðaði þau lengra ofan
í kjölinn heldur en blöðunum er unnt að
gera.
Aðalörðugleikinn við slíkt rit verður sjálf-
sagt sá, að hafa ritgerðirnar svo ljettar og að-
gengilegar, að alþýða manna hafi þeirra full
not. Slíkt er ávallt vandaverk, þegar rekja
á fiá rótum hvert mál sem er. I öðrum lönd-
um eru samskonar rit og þetta naumast ætl-
uð alþýðu manna og geta þó blómgazt. Hjer
verður varla sagt, að neinir aðrir lesendur
sjeu til en alþýða. Þess vegna er hvergi jafn-
mikið undir því komið, að alþýðlega sje ritað,
eins og hjer.
Þettal. hepti »Lögfræðings« virðist oss ekki
að neinum skynsömum alþýðumanni ætti að
vera vorkunn á að lesa sjer til gagns — að
undanskilinni fyrstu ritgerðinni, um cujang bú-
fjár; hún gætum vjer hugsað að þætti nokkuð
strembin. En af lærdómi og vandvirkni er
hún rituð.
Næsta ritgerðin, um erfðaábúð, sjálfsábúð
og leiguábúð, vekur sjálfsagt mikla athygli.
I þessu hepti er að eins lokið þ^ettinum um
erfðaábúð. Fyrst er rakin reynsla annara
þjóða í því efni og sýnt fram á stefnuna í
öðrum löndum. Niðurstaðan eindregið andvíg
erfðaábúðinni. Svo er nefndarálitið um þjóð-
jarðasöluna frá næstsíðasta alþingi tekið til í-
hugunar, og er höf. því algerlega ósamþykkur.
Honum þykja verulegir gallar á erfðafestu-
eigninni, að minnsta kosti eins og nefnd þessi
hafði hugsað sjer hana. Sú nefnd fór fram á
hið sama, sem að lánað væri út á þjóðjarðirnar
allt virðingarverð þeirra. »Þess konar meðferð
á fje almennings hcfir hingað til verið fyrir-
boðin, og það er ekkert í nefndarálitinu, sem
getur rjettlætt þess konar fjármeðferð, að hafa
helmingi verri tryggingu fyrir þessu fje held-
ur en venja er til«. Af því að umboðsvaldið
gæti eigi ráðið, hver jörðina fær til ábúðar,
yrði eptirlitið miklu örðugra en nú er á þjóð-
jörðunum og umboðskostnaðurinn því að lík-
indurn hærri. Að hinu leytinu gæti eigandi
ábúðarinnar átt mjög örðugt aðstöðu. Hann
»má selja og veðsetja eignina; í hörðum árum,
þegar slys ber að höndum, þegar veikindi
koma fyrir, veðsetur eigandinn ef til vill jörð-
ina (ábúðarrjettiun) og missir hana, en þegar
hann er búinn að missa eignarrjettinn, hefir
hann ef til vill tvo herra yfir sjer, umboðs-
mann landsjóðs og þann sem hefir náð undir
sig eignarrjettinum; og hvort staða leiguliðans
er þá hcppileg, geta menn gert sjer í hugar-
lund«. Auk þess er höf. mótfallinn því yfir-
leitt, að leggja árgjöld á jarðir um aldur og
æfi. — En þjóðjarðir telur hann skynsamlegt
að hafa, og nota þær til fyrirmyndar fyrir
leiguliðaábúð, gera á þeim miklar jarðabætur,
koma þar upp fyrirmyndarhúsum og gera þar
ýmsar tilraunir, sem annars mundu ekki kom-
ast í framkvæmd. — Ljóslega sýnir hann,
hvernig allt öðru máli er að gegna með land-
ið umhverfis Keykjavík, sem þingnefndin hef-
ir vitnað í að selt væri til erfðaábúðar, held-
ur en með þjóðjarðir. Það er óræktað land,
sem naumast getur skemtozt. »Seljandi þarf
eigi að hafa mikið eptirlit með ræktun og
meðferð. Kaupandi verður liins vegar að
reyna að rækta landið, til þess að hann þurfi
eigi að borga árgjaldskvöðina fyrir ekkert.
Þegar hann svo er búinn að rækta landið,
þá er það orðið mikils virði, en árgjaldskvöð-
in er eins og vextir af lítilli veðskuld, er
hvílir á eigninni. Jarðir í sveitum eru allt
öðruvísi .... Þær hafa ræktuð tún, þeim
fylgja kúgildi, þeim fylgja hús, garðar og
margvísleg mannvirki. Til þess að þær yrðu
sambærilegar við landið í kringum Reykjavík,
þá ætti að kaupa þetta fullu verði: alla
ræktunina og öll mannvirki á jörðinni«.
Báðar þessar greinar, sem minnzt hefur
verið á hjer að ofan, eru eptir útgefandann.
Þá kemur Handbók fyrir hreppsnefndarmenn
eptir Klemens sýslumann og bæjarfógeta
Jónsson, og er þéirri ritgjörð ekki Iokíö í
heptinu. — Því næst tvær ritgjörðir eptir út-
gef., um ýjenaðartíund og löggjöf um áfengi.
Þá löggjöf telur höf. mjög í molum: verzlunar-
löggjöfin þannig, að nálega er takmarkalaus
aðgangur að sölu áfengra drykkja á löggiltum
höfnum, strandferðaskipin fljótandi veitinga-
húsmeð ströndum fram, og þótt lagafyrirmælin
um veitingaleyfi sjeu ströng, þá koma þau
ekki að tilætluðum notum, enda drykkjuskapur
töluvert aukizt hjer á landi, síðan lög 10. febr.
1888 um veiting og sölu áfengra drykkja náðu
gildi.
Að síðustu er yfirlit yfir löggjöf i útl indum.
IIjálmar», aukaskip landsútgerðariunar, kom
loks á miðvikndaginn, 3. nóvember, eptir 21 dags
ferð frá Kaupmannahöfn; fór þaðan 12. okt. Yar
meira en 8 daga á leiðinni frá Khöfn til Leith,
vegna einhverrar hilunar á gufnketilpipum, dvald-
ist þar 5 daga til viðgerðar og komst loks á 8
dögum hingað frá Leith. Má af þvi marka, að
hann muni vera heldur ganglitill, hvað sem öðru
líður. Farþegar voru hingað með honum frá
Khöfn frk. Ingibjörg Bjarnason, Stefán Eiríksson