Ísafold - 27.11.1897, Side 1

Kemur út ýmist einu si nniefta
tvisv.ivibu. Verð árg.(90arka
roinnst)4kr., erlendis 6 kr.eöa
l‘/» doll.; borgist í'yrir miðjan
júli(erlendis fyrirí'ram).
ISAFOLD
o
Dppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema kominsje
til útgef'anda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstræti 8.
Reykjavík, laugardaginn 27. nóv. 1897-
XXIV. árg.
Lotteri!
200 krórid gullúr fyrir 1 krónu.
Samkvæmt leyfi landshöfðingja verður haldið
lotteri til þess að koma ut 2 gripum, er gefnir
voru í fyrra til landskjálftasamskotanna, gullúri
og gullhring. Seðlar til sölu á I kr. í dag og
næstu vikur í afgreiðslu ísafoldar (Austurstræti 8)
og nokkrum búðum lijer. Dregið verður um miðj-
an næsta mánuð.
Jteykjavik 20. nóv. 1897.
Sauiskotanefndin.
Sannfæriii£askipti.
ii.
(Siðari kafli).
ÞriSja mótbára »Nýju Aldarinnar« gegn
stjórnartilboðina í sumar er sú, að með því
væri valdiS dregið út úr landinu, í stað þess
sem öll stjórnarbótarviðleitni vor hafi að því
keppt, að fá sem mest af því inn í landiö.
Þessari skoðuu var haldiö allfast fram á síð-
asta þingi og eins í blööunum á undan þingi.
Margir skynsamir menn hafa sjálfsagt að henni
hallazt í fyrstu. En eins víst er hitt, að ýms-
ir þeirra, að líkindum flestir, hafa síðar áttað
sig á því, við rækilegri fhugun, að hún sje
sprottin af misskilningi.
Röksemdafærsla )>N3'ju Aldarinnar«, að því
er þetta atriði snertir, er á þessa leið:
»Landshöföingjavaldiö er, jafnvel svo ábyrgð-
arlaust sem það er, þó háð siðferðislegum á-
hrifum, sem ráðgjafi í Kaupmannahöfn yrði
ekki háður. Landshöfðingi lifir hjer í landinu
og getur eigi farið á mis við áhrif frá þingi
og þjóð.........Hann andar að sjer sama
loptinu, lifir í sama loptslaginu, líkamlega og
andlega, eins og þjóðin«.
Það væri rangt að gera lítið úr þessu at-
riði. Auðvitað hefir heimilisfestan sína þýð-
ing, enda enginn vafi á þvf, að að því verður
keppt, að fá ráðgjafann búsettan hjer. En of
mikið má líka úr þessu gera.
Oss dettur í hug einu maður, sem fjekkst
allmikið við málefni lands vors og var þó
húsettur í Kaupmannahöfn, Jón Si'jurðsson.
Skyldi hann ekki hafa verið fullkomlega í eins
góðu samræmi við vilja þjóðarinnar eins og
embættismennirnir hjerna í Reykjavík? , Var
hann ekki emmitt jafnaðarlegast fulltrúi fyrir
þjóðarviljann, en þeir andstæðir honum. Þeir
önduðu þó að sjer sama loptinu eins og þjóð-
in, en hann ekki — að minnsta kosti ekkert
fremur en þessi ráðgjafi, sem hjer er um að
ræða.
Og þó var ólikt örðugra fyrir hann að ná
í andlega loptiö hjeðan heldur en fyrir ráð-
gjafann fyrirhugaða. Það er mun meira af
opinberum umræðum um landsmál nú en á
hans dögum. Og það var ólíkt minni nauö-
syn fyrir hann að leitast við að laga sinn vilja
eptir vilja þjóðarinnar heldur en það mundi
verða fyrir ráðgjafann.
En berum nú saman, hvernig landshöfðingi
og ráðgjafi standa að vígi með að verða fyrir
áhrifum af þjóðinni.
Landshöfðinginn er búsettur hjer. Hann á
þannig kost á að kynnast Reykvíkingum, og
eðlilega verða kynnin mest af þeim mönnum,
sem standa á eitthvað svipuðu stigi eins og
hann, að því er snertir menntun og mann-
virðingu. Honum er og innan handar að fá
vitneskju um skoðanir landsmanna, að þvl
leyti sem þær koma fram í blöðunum. En
hann er háður svo öröugum skrifstofuönnum,
að við þetta verður að sjálfsögðu að lenda
að mestu eða öllu leyti. Það er alls engin
von, að hann geti varið nema tiltölulega mjög
litlum tíma til þeirra mála, sem ráðgjafa er
um fram allt ætlað að veita forstöðu og þjóð-
inni ríður mest á, framfaramála hennar.
Það er flestum kunnugt, að lítið hefur hingað
til borið á áhrifunum, sem landshöfðingjar
vorir hafi orðið fyrir af þjóðinni í þeirn mál-
um. Það er ekki sagt til þess að gera lítið
úr embættismönnum vorum — síður en svo.
Það er lítt hugsandi, að öðru vísi hefði getaö
farið, eins og stöðu þeirra hefur verið háttað.
Ráðgjafinn er ekki búsettur hjer. En
honum er ekki ætlaö annað starf en að fast
við framfaramál vor. Hann mundi að sjálf-
sögðu dvelja hjer á landi lengri eða skemmri
tíma á hverju ári — ekki að eins í Reykja-
vlk, heldur ferðast um landið í því skyni aö
sjá ástandið, framfarirnar, kyrrstöðuna eða
apturförina, með eigin augum, og heyra kröf-
urnar með eigin eyrum. Hann hefði þannig
miklu betra tilefni en landshöfðingi til þess
að komast í náið samband við alla þjóðina.
Auðvitað ætti hann jafnan kost á því, eins
og landshöfðingi, að kynna sjer umræðu um
landsmál, að því leyti sem þær birtust á
prenti. Haun kynni að verða enn reykvíkskari,
ef hann væri búsettur hjer, en ef hann á
heima í Khöfn. En það væri sannarlega meira
en lítið ólag, ef þjóðin í heild sinni ætti
mikið öðrugra með að beita á hann áhrifum
sínum en á landshöfðingja.
En gerum rað fyrir, að líkindin fyrir bein-
um áhrifum þjóðarinnar á landshöfðingja og
ráðgjafa verði álíka mikil. Afstaða þeirra
hvors um sig við þingið ríöur af baggamun-
inn og langt fram yfir það.
Landshöfðiiigi er óháður þinginu. Öll aðal-
störf hans ganga sinn vanagang, hvernig sem
samkomulag hans við þingið er. Þingið get-
ur ekkert haggað við stöðu hans, svo lengi
sem ráðgjafinn er ánægður með hans störf.
Hann ber enga ábyrgð á úrslitum neins þing-
84. blað.
máls. Og þó að þingið hafi einhver áhrif á
hann, fái hann á sitt band, þá er ekki þar
með nein trygging fengin fyrir því, að þing-
ið sje neinu nær með að fá vilja sínum fram-
gengt, af því að það er ekki landshöfðinginn,
sem ræður úrslitunum, þegar til kemur, Það
ber enda ekki allsjaldan við, að landshöfðingi
getur ekkert um það sagt, hvort hin
eða önnur lagaákvæði muni öðlast samþykki
ráðgjafans, svo að þingið getur enga hliðsjón
haft á vilja þess manns, sem mest er undir
komið.
Ráðgjafi er háður þinginu. Starf hans
gengur vel eða illa eptir því, hvort hann
kemur sjer vel eða illa saman við þingið.
Hann ber, framar öllum öðrurn mönnum, sið-
feröislega og lagalega ábyrgð á því, hvernig
landsmál ganga, og allt verður hann að leggja
það undir þingsins dóm. Hve nær sem þing-
ið fær sannfært hann um eitthvað, þá er því
máli þar með framgengt, ef framkvæmdin er
ekki ofvaxin kröptum þings og stjórnar. Því
að úrslitavaldið er í höndum hans, sje kon-
ungur honum eigi samþykkur. Og hann hlýt-
ur að hafa svo sterka hvöt til þess að láta
sannfærast af þinginu, sem nokkur frjáls mað-
ur getur haft. Því að embætti hans er mjög
á þiugsins valdi. AS minsta kosti væri það
gersamlega dæmalaust í þingsögu þjóðanna á
síðari tímum, ef hann segði ekki af sjer, eptir
að meiri hluti beggja þingdeilda eða samein-
að þing væri orðið honutn verulega andstætt.
Er það nú að færa valdið út úr landiuu,
að þingið hættir að semja við ábyrgðarlausan
landshöfðingja, sem ekkert virslitavald hefir í
löggjafarmálum, en fari í þess stað að semja
við ráðgjafann sjálfan og fái færi á að beita
öllum sínnm áhrifum beint á hann og að
svipta hann embætti síuu, þegar í haröbakk-
ana slæst?
Nei!
pað er að fcera valdið inn í landið.
— Vjer höfum nú leitazt við að athugá
allar þær mótbárur, som ritstjóra »Nýju Ald-
arinnar« hafa enn hugkvæmzt gegn tilboöi
stjórnarinnar í sumar. Hvernig sem vjer veltum
þeim fyrir oss, getum vjer ekki komizt að
annari niðurstöðu en þeirri, að það væri vel
til fundið af ritstjóranum, að hafa nú sem
allra fyrst sannfæringarskipti á nýjan leik, og
stuðla að því, eins og haun hafði vilja til í
sumar, að þjóðin fari ekki á mis við þær
mikilsverðu rjettarbætur, sem henni hafa
boðizt.