Ísafold - 15.12.1897, Blaðsíða 1

Kf intu’ ut viMst fii'ti situiinfia
tvisv.iviku. Vsrfi árj;.(90arKa
ii’im sT)4k; . srípndis5 gr eða
l’/iidoll.: horgist tyrir miðjaD
júií(erlendis lyrir t'rami.
ISAFOLD
UppsoKM (skriíietr)tmndin v ?f
árutnót, ógiid nema komtnsje
tii útgetanda tyrir 1. októhw;
AtsreiðslnstoTa blaðsins er i
Auxtiirst.rœt.i 8.
XXIV. iírir
Reykjavík, miðvikudaginn 15. des. 1897-
88.
blað.
ICÍT” Tvisvar í viku
keitiur ísafoUI til jóiu, íniðvikudaga
ofs laugnrdaira.
Ósennileg tilgáta.
Sira Amljótur Olafsson ritnr lanpu grein
í síSastatbl. »ísl.« um »stjórnarskrána og ríkis-
ráðið«, og kemst þar að þeirri niðurstöðu, að
vjer sjeum engum ólögum beittir með flutu-
itigi ntála vorra í ríkisráðinu, heldur því fram,
að mál vor liafi komizt »uudir ríkisraðið í
Noregi jafuskjótt sem forfeður vorir gengu á
liönd Noregs kouungi«, »undir kouuugi og hans
ríkisráði« hafi þau svo staðið allt fram að
1874, og að það sje ekki andstætt stjórnar-
skrá vorri, að þau hafi verið í ríkisráðinu síð-
au hún öðlaðist gildi.
Þar sem nú höf. hefir þessa skoðun, er það
ekki að kvnja, þótt hatni sje mótfallinn »stór-
yrðunutn«, sem hmn kallar svo, um lagabrot,
er hafi átt að vera framið á oss með þvi að
lialda málum vorum í ríkisráðinu. Af sömu
ástæðu gegnir það ekki heldur neinni furðu,
að hann getur sjer þess til, að þingmetin
muni ekki hafa haft sem öruggasta trú á
þeirri kenningu, að hjer sje um lagabrot að
ræða, og hafi þess vegna skirrzt við að lög-
stekja ráðgjafann.
Hitt cr kynlegra, að höf. skuli ekki hafa
látið lenda viö ])á tilgátu eina, þegar hatin
var að revnii að gera sjer grein fyrir þvt,
hvers vegna alþingi hefði ekki lög'sótt ráð-
gjafattn. Frá hatts sjónarmiði er sú tilgáta
ekki að eitts settnileg, heldur og nokkuru veg-
inn fullnæg'jaudi. Að minnsta kosti þarf ekki
jafn-skarpvitrtui mann eins og síra A. O. til
þess aö geta komizt að þcirri niðtu'stöðu, að
alþingi hafi stöðugt látið nmlsókn gegn ráð-
gjafanum undir höfuð leggjast af þeirri ástæðu
öðrttm fremur, að það hafi ekki verið nógu
sannfært um, að það nntndi viinia það ntál.
Þrátt fyrii' það lætur hann sjer ekki þessa
tilgátu nægja, heldttr hnytir þeirri tilgátu
aptan við, að sumir þingntennirnir að minnsta
kosti muni Itafa horfið frá málshöföun og í
stað þess farið að aðhyllast frumvarp Valtys
Ouðmttndssonar af löttgun til að rfra vtild
landshöfðingjans, sem nú er.
Manni verður fyi'st að spyrja: Hvcrnig
stendur á þv/, að þiiigmenniniir, scm rnest
óttuðust ryrnun lattdshöfðingjavaldsins, skyldu
ekki með eiim orði halda fram málshöfðun
geg'tt ráðgjafanum? E'ngir töluðu meir en þeir
um lagabrotið, sem stöðugt væri verið að
fremja á oss nteð flutningi sjermála vorra í
ríkisráðinu. Hvorirtveggja láta alveg' jafnt
undir höfuð leggjast að gerast forgöiigumetiit
ntálshöfðuuar. Bendir það ekki allljóslega á,
að sambandið sje nokkuð lttið ntilli þess at-
t'iðis og landshöfðiiigjava\ds-rýrnunarinnar?
Það samband á sjer alls engan stað, enda
hefir enginn maður, oss vitanlega, haldið því
fram, fyrr en síra A. O. gerir það nú.
Hitt er þar á móti satt, að ineiin hafa
flestir, votiaiidi sjer til stórleiðinda,’ heyrt
keuninguna urn það, að fvlgið við þá til-
breyttii í stjórnarmáli voru, sem hófst í sttnt-
ar, hafi að svo eða svo miklu leyti verið
sprottið að óvild til landshöfðingja vors, setn
nú er.
Þessari fjarstæðu hefir verið haldið fram,
þrátt fyrir það þótt engum sje annað kunn-
ugt en að mikill meiri hluti þeirra mannii,
sem þiggja vildn tilboð stjórnarinnar í sumar,
telji landshofðingjann mjög tnerkan og að öllu
himi virðulegasta etnbættismann og líti til
hans að minnsta kosti með fullt eins ltlýrri
góðvild og virðingu eins og margir þeirra,
setn fvrir engan tnun vildu sintta því tilboði.
Hentti hefir enn fremur verið haldið fratn,
þráttfyrir þaðþó að allir skynjaudimeun annars
mundu skoða þuð með öllu dæmalaust fíflsæði,
að fara að búa til stjórnarlög, sem þjóðin ætti
að notast við um svo og svo langan tíma, í
því skyni eingöiigu eða aðallega, aö hnekkja
valdi eins núlifandi ntanns.
Og að lokum hefir henni verið haldið frant,
þrátt fynr það, að enginn veit nema einmitt
landshöfðingi vor sem uú er yrði ráðgjafinn,
sem tæki við því landshöfðingjavaldi, sem ttmer
deilt —þráttfyrir það þótt meiraað segjasvo eða
svo mikill hluti þjóðar vorrar að sjálfsögðu
gangi að því vísu, að svo eigi að verða.
Það er hart að þurfa að vera að taka aðra
eitts fjarstæðu og þettatilíhugunar fyrir almeiin-
ingsaugunt. En þegarjafn-greindut'maðtir ogsíra
A. O. getur látið glepjast af henni, virðist ekki
með öllu sjálfsagt að ganga þegjattdi frutn lijií
henni, eins og vjer höfum gert þangað til nú.
Nokkrar
breytingar á landsbtö-um.
Agrip af alþýðufyrirlestri eptir
Indriða Einarsson, revisor.
I. Fólkstalan.
Húu er hið fyrsta, sem fyrir manni verður
í hagskýrslum hvers lands. Venjulegast er
svo litið á, sem landinu sje að fara fram, ef
fólkittu fjölgar, en aptur, ef því fækkar.
Skýrslur ttm fólkstölu ná ekki langt aptur í
tímann, þó svo langt, að vjer vitum, að ís-
lettdingar voru:
1103 . . . 50,444 1860 . . . 66,987
1801 . . . 47,240 1870 . . . 69,763
1840 . . . 57,094 1880 . . . 72,445
1850 . . . 59,157 1890 . . . 70,927
Atjándu öldina fækkar oss þannig um lið-
ugar 3,000 manna. Hver fólkstalan verður árið
1 900, veit" etigiui), ett eptir fólksfjölda-skýrslum
presta voru landsbúar orðuir 73,449 í árslok
1895. Eptir [iví ættu þeir að geta orðið
76,000 manna um aldamót, et' fólksflutningar
af landi burt verða ekki meiri þrjú næstu
árin en þeir hafa verið síðan 1890.
A 19. öldinni (þ. e. 1801—95) hefir lands-
búttm fjölgað nm .................. 26,200
Af Islendingum hafa síðan 1872
flutt sig í aðra heimsálfu um 9,000
manna, þar af má gera ráð fyrii' að
dánir sjeu um 900 manna. EjDtir
verða ............................. 8,100
Fjölgunin a 95 árttm hefir þá ver-
ið................................. 34,300
Væri um tvær þjóðir að ræða, þar sem ent
Islendingar á 18. öld og ísl. á 19. öld, mundi
eng'um blandast httgur unt, hvor þeirra hefði
rneiri lífskraptinn, sú sem gengur saman um
6% á öldinni, eða hin, setn vex um 73°/0 á
jafnlöngum tíma.
II. Útflutningar.
Síðustu 25 árin hafa flutt sig burt af íslandi
i aðra heimsálfu ttm 9,000 manna, Almennt
er litið svo á, sem það hafi verið óþolandi
blóðtaka, vjer höfutn »misst vinnukraptinn út
úr landinu«, hjer sje að ræða um tjón, sem
seint verði bætt. Margt annað þessu líkt
segja menn, og nohkuð hafa þeir tilsínsmals.
Manui finnst liver maðnr, sent fæðist, ætti að
geta lifað og ttnnið fyrir sjerá ættjörðu simii.
En þessu hefir ekki verið svo farif í nokkru
landi Not'ðurálfunnar síðústu 40 árin, og til
þess að geta ltaldið þeim mörgu þúsundum,
sem vit hafa fluzt, itmun ríkja siiiua, hafa
stjórniruar verið að leitast við að koma sjer
upp nýleiidum hjer og þar. Af því vjer eig-
um enga nýlenduua, horfum vjer saknaðar-
attgum eptir ltverju hundraðinu, sem burtu
fer.
Jeg lít samt svo á, setn ekki hafi verið
stórkostlegt tjón að því, — að minnsta kosti
ekki í svipinn, þótt allmargir flyttu sig burtu
áárunum 1882 til87, ötmur eins ár og það
voru. Landið varð fátækt þá, og það kom
sjer víða vel, að hafa færra fólk að fæða.
A 18. öld hofðu allar þessar 9 þúsundir,
sem tiú hafa flutzt burt, setið heima. En þá
hefði lika orðið hallæri hjer og fólkinu fækkað
at’ þeirri orsök. Eng'in þjóð á að flytja fóllc
sitt burt með styrk af almanna fje, því að
það kenmr síðar niðui' á henni. En í rauii
og veru verður hver þjóð ánægðari með út-
flutniugum en án þeirra. Því ntörgum verð-
ur tanit að hugsa með sjálfum sjer: Misfarn-
ist mjer ltjer á landi, getur vel verið, að anu-
aö verði vtppi á teningnum annarsstaðar. O-
sig'ut' hjer getur breytzt í sigur þur. Orvænt-
ittgin um viðreisn verður þá sjaldan eins til-
finttanleg.
i