Ísafold - 18.12.1897, Blaðsíða 2

Ísafold - 18.12.1897, Blaðsíða 2
354 þrjózkan og |jjóðin, krapturinn og kynngin, Kristur og Oðinn!« Flestum lesendum verður víst nokkuð örð- ugt að hugsa sjer Gretti í Krists-líkinu eða rekandi hans erindi. Annars cru fulltrúar heiðuinnar Gretti vinveittir. Og pað er skiljanlegt. Því að Grettir er algerlega innblásinn af þeirra anda. Hjá honum bregður aldrei fyrir nokk- urri kristilegri hugsun. Hann er kappinn, senr telur það »bezta l>ót og líkn, að berjast og verjast« fjandmönnum sínum. Hann er aldrei á báðum áttum, af því að tvær lífs- skoðanir berjist í sál hans. Hugarskipting- in, sem fyrir honum var spáð í vöggunni, kemur aldrei. Oláns ástæðuna vantar. Meira að segja — það er eitt erindi í ljóð- unum, sem bendir allljóslega á það, að í raun- inni sje þessi hugarskipting, sem hjer er um að ræða, ekki annað en hugarburður. Formæl- andi heiðninnar, sem ymist kallar sig Lopt eða Hallmund, kemst meðal anuars að orði á þessa leið: »En hitt er vist, vjer missum eigi mikið, þó menn og þjóðir skipti um ytri sið; þeir hyggjast hat'a himinbúann svikið, ef hofi sínu gefa kristið snið. En goðin sjálf ei húa i heiðnum hörgum og heimur þeirra er viðar en i björgum, við þau er engin þörf að tala nm grið. Þan una kyr und nýjum guðanöfnum og nema iand og víkja ei burt úr höfnum, ef þjóðin elskar sannleik, frelsi og frið«. Hjer skal eigi um það deilt, hvort munur- á hinum heiðna og kristna átrúuaði stendur eigi dýpra en hjer virðist vera beut á. Höf. getur átt um það við bræður sína, guðfræð- ingana. Nje beldur um það, livort sannleikur, frelsi og friður er aðalhugsjón húsráðandans í Valhöll. Þar geta fornfræðinganir komið til sögunnar. En hins getum vjer ekki bundizt að benda á, að sje ekki þessi kenning nokk- urn veginn bein mótsögn viö það, setn oss skilst eiga að vera aðalhngsun »Grettisljóða« —þá vitum vjer ekki, hvað hún er. En vanþakklæti væri það af þjóð vorri, að tttka ekki vel þessum ljóðum. Að sönnu fær hún naumast af þeim dýpri skilniug á Gretti en hún áður hafði. Henni verður tæpast mikið ljósara epitir cn áðnr, hvers vegna »sektaróður« Grettis er »sögtt vorrar dýpstu ljóð«, eins og skáldið kemst að orði í inngangs- kvæðinu. En hún fær svo ntikið af fegurð og fjöri, krapti og karlmennsku og leikaudi list í þessum ljóðum, að hún hlýtur að una vel við. Því miður hafa slæðzt inn nokkrar villaudi misprentanir. Annars er útgáfati snotur. Ferðapisílar eptir Einar Helganon. VI. ] Boden heimsótti jeg lýðháskólastjóra Mel- ander, húfræðing, og var þar nokkra daga, því að þar var mikið að sjá viðvíkandi jarðyrkj- unni, og eins meðfram Luleá langt upp í land, enda er þetta svæði eitt af því bezt bygða í öllum Norðurbotnum, og eins Torneárdalurinn. Frá Boden fór jeg ofan í Gammelstad og heimsótti Berggren mannvirkjafræðing; hitt- ist svo vel á, að hanti var að búa sig á stað í ferð til að líta eptir verkum, sem unnirt höfðu verið að uppþurkun á ýmsum stöðum; hefir verið.varið til þess miklu fje úr ríkissjóði. * Jeg slóst í för með lionum upp til ’Ránár og Kalixár. A þeirri leið sá jeg stóran engjafláka, sem fyrir fám árum var stöðuvatn, meira en 3000 vallardagsláttur að stærð, og kostaði upp- þurkunin 150,000 kr. Aðalskurðurinn, sem liggur út í Ivalixá, liggur sumstaðar í gegnum ltálsa og klappir, og liafa klappiruar verið sprengdar sundttr með sprengitundri. Botninn var góður og var ekkert gjört við hann annað en veita vatninu burt, og ettgu sáð í hann; en nú hefir hann á tveimur árurn gróið svo upp, að þar cru góðar engjar; fræ hefir borizt þangað i'tr grenndimii. Nú á að hlaða stíflugarða og stífla upp vatnið á haustum, og láta það hylja etigið all- an veturiun, svo djúpt, að ekki bottifrjósi. Þegar jeg skildi við Berggren, .fór jeg til Haparanda og upp í Torneárdalinn. Hapar- anda er laglegur bær, þótt ekki sje ltann stór, liggur við mynnið á Torneá; bún ræður landa- merkjum tnilli Svíþjóðar og Rússlands. I dalnum er mikil byggð, stærst bvggð í Norðttr- botnum. Engjar eru þar ágætar, enda hefir Torneá verið kölluð Níl Norðurbotna. Neðan til er dalurinn ekki mjög breiður, cn breikkar nokkuru ofar. FjöR eru þar ekki á tvær hendur, eins og á Islandi, heldttr að eins lágir hálsar, allir skógi vaxnir, mest birki. Gras- vtixtur var prýðisfallegur beggja megiu, eu rúg- sá jeg ekki. Kartöflur vortt þar mjög víða, en rófnarækt lítil, og ekki álít jeg að garðyrkja sje hjer fremri en á Islandi, og ætliiu mín er það, að Islendingar standi Norðurbotnahyggjum jafnfætis í iðjusemi, en hægra eiga þeir ett vjer að hafa sig áfrant; fyrst og frernst liggja þeir betur við öllum samgöngum við önnur lönd, annað það, að skógarnir eru þeim óbrigð- ul tekjugrein, og í þriðja lagi er nátnugröpt- urinn; það eru einkiun járnnámarnir, sem draga mikið fje intt í landið á ári hverju; fyrir það hafa þar risið ttpp miklir auðtnenn, er hafa aptur eflt og stutt þarfleg fyrirtæki, járu- brautir, gufuskipagöngur, vegagjörðir og jarða- bætur. LTr Torneárdalnum hjelt jeg aptur til Lule- ár. Þuð er stærsti bær í Norðurbotnum með nær 7 þús. íbúum. Þar hefir nýlega verið kotnið upp gróðrarstofnun, sem jeg vildi sjá. Þar heimsótti jeg einnig formann garðyrkjufje- lagsius í Norðurbotnum; sýndi hann mjer garða sítta alla og þar á meðal einn jurtagarð, sem er almetmings eign, en hann hefir urasjón yfir, og mun jeg síðar drepa á, hvaða jurtir eru þar harðgjörvastar. Frá Luleá brá jeg mjer norður að Amiune (Ármytmi), að sjá búnaðarskólaun þar; fórjeg fyrst á járnbraut, en stðan á gufubát upp eptir laileá. Það er hinti nyrzti búnaðarskóli i Sví- þjóð og liggur rjett norðan við 66. mælistig. Þar eru 10 nemendur og vinna þeir öll verk, er fyrir falla, því að þar eru engir vitmmnetm. Með því lagi er ekki hætt við að piltar fái þii skoðutt, að þegar þeir hafi lokið nárni síuu í skólamtm, sjett þeir orðnir of miklir menn til að gefa sig við algengri vinnu. Skólatíminn er 2 ár. Að honum loknum fara piltar annaðhvort lieim til foreldra sinna, sem eru við búskap, eða þeir fara í vist, og fá þá vanalega betra kaup en algengir vinnu- menn. Á þessu sjá menn, að ekki er ætlazt til eins mikils af þeitn og búnaðarskólamönn- um á Islaudi. .Jeg var 2 daga um kyrrt á skólanunt, til þess að kynna mjer fyrirkomulagið. Áherzlan er mest lögð á grasræktina og nautpenings- rækt; einuig voru þar talsverðir akrar með byggi og höfrum, og leit það vel út. Rúgur var þar euginu og af matjurtmn lítið auuað en kartöflur; en mikið af þeim. Það hygg jeg, að búnaðarskólarnir á Islandi standi ekki á baki þessum skóla, og verður varla við betra búizt eptir atviknm Frá Ármytmi fór jeg aptur til Bodea olc þaðan norðttr á Lappmörk, til Gellivare. L/ítiI athuííiisomd u m aukapóstferðir. Það vantar ekki að opt. heyrist kvartaö undan póstgöngunmn hjer á landi, hversu þær sjeu óhag- kvæmar og ófullnægjandi þörfum menna, og er það að visu tiðast eigi um sbór fram, það vita þeir bezt, er árnm saman búa í afskekktum og strjálbyggðum útkjálkasveitum, en þurfa þó að hafa brjefaskipti við menn viðsvegar nm land. Og ]jað er sannast að segja, að á síðari árum hafa margar breytingar verið gjöröar til hins betra i þessu efni og hafa þær flestar eða allar talsverðan kostnað í för með sjer fyrir póstsjóð- inn. — En þvi undrnnarverðara virðist mjer það að enn skuli ekki bafa verið gjörð lifils háttar breyting á ferðum aukapóstanna, sent hlyti að verða þeim, er þá nota. til stórmikils hagnaðar, en ltefði þó ekki eins eyris kostnaðarauka í för með sjer. Og þessi breyting, hún er fólgin í þvi, að láta aukapóstana hefja göngu sína frá endastöðvumtm til póstafgreiðsiustöðvanna (viðkomustaða aðal- póstanna) og láta þá svo fara til baka frá póst- aígreiðslustaðnum eptir komu aðalpóstsins þangað, i staðinn fyrir það, að nú hefur aukapósturinn fetð sína frá póstafgreiðslustaðninn og snýr um hæl til baka. Af þessu leiðir það, að fæstir þeirra, sem búa á leið aukapóstsins, geta haft not af honum til þess að hera til baka svar upp á hrjef þau, er hann lieftr komið með, hafa ofnauman tíma til þess, þvi þeir eru opt ekki’ einu sinni húnir að'fá brjef sin þegar hann er kominn til baka lieim til sin. Menn neyðast því til að láta svarið biða eptir næstu ferð eða senda gagngjört með það á póstafgreiðslustaðinn fyrir komu aðalpóstsins og er það opt ærið kostnaðarsamt, Vrði aptur á móti sú breyting gjörð, er jeg hef bent hjer á, þá kæmust menn hjá þessum óþæg- indum og kostnaði og gætu komið brjefnm sinttm á hentugasta tima með aukapóstinnm til póstaf- gi eiðslu staðarins. Til þess að skýra betur uppást.ungn mina skal jeg leyfa mjer, að taka til dæmis aukapóstana hjer. Strandapósturinn leggur upp frá Stað i Hrúta- firði eptir komu aðalpóstsins jjangað og fer sem leiö liggtir norður í Arnes og um hæl söntu leið til baka. Eptir ntinni uppástungu ætti liann að fara frá Arnesi inn að Stað rjett áður en aðalpóstur kem- ur þangað og til baka þegar eptir kornn hans eins og nú. Munurinn er að e'ins sá að viðdvöl póstsins yrði norður i Arnesi svo menn fengjtt tíma til að svara brjefum sínmn, i stað þess, sem hann dvelur nú inn á Stað engum til gagns. Sama á sjer stað rneÖ póstinn, sem gengur frá Hjarðarholti í Laxárdal út fyrir Klofning að Brunná og þaðan sömu leið til haka; hann ætti að hefja göngu sírta frá Brunná að Hjarðarholti rjett fyr- ir komtt aðalpóstanna og siðan þaðan að Brunná. Með þvi fyrirkomulagi, sem nú er á þessum aukapóstferðum er það auðsjeð, að það eitt er haft fyrir augutn, að koma brjefum og sendingum frá póstafgreiðslustöðvunum til viðtakanda, en þessir viðtakendur þurfa líka opt að ltoraa brjef- um og sendingum frá sjer aptur til póstafgreiðslu- staðanna, og þeirri þörf yrði víða allvel fullnægt með því fyrirkomulagi sem jeg hefi hent hjer á. Og jeg vona að það sje öllum ljóst, að þetta hefir engan kostnað i för með sjer, þvi ferðin er hin sama hvort sem hún er ltafin í Arnesi eða á Stað, á Brunná eða i Hjarðarliolti. — En hitt

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.