Ísafold - 02.02.1898, Blaðsíða 2

22
Umræðurnar í
Stúdentasamkundunni.
Frásösn ísafoldar staðfest
af rseðumönninn sjálfuin.
Sjálfsagt rekur lesendur vora minni
til þess, að ísafold flutti í byrjun síð-
asta desembermánaðar ágrip af um-
rœðum um stjórnármál vort, sem fóru
fram í Stúdentasamkundunni í Kaup-
mannahöfn 6. nóv. f. á. Vms önnur
blöð skýrðu frá sömu umræðunum á
allt annan hátt en Isafold. |>eim
sagðist svo frá, sem dönsku ríkisþings-
mennirnir, sem tóku þátt í umræðun-
um, hefðu lagzt allir á eitt með að
fordæma stefnu þá í stjórnarbótarmáli
voru, sem hófst á síðasta þingi og al
mennt er kennt við dr. Valtý Guð-
mundsson. Vitaskuld voru þau afar-
hróðug út af að geta fært slíkar frjett-
ir. Eptir þeirri kenningu var nú svo
langt komið, að Danir voi'u farnir að
hafa vit fyrir Islendingum, að því er
íslenzk 8tjórnmál snerti. Og, eins og
nærri má gúta, átti frásögn ísafoldar
að vera helber ósannindi.
J>að vill nrt svo vel til, að Isafold
getur fært lesendum sínum vottorð frá
þessum þiugmönnum sjálfum. Nú
þarf því ekki framar um það að deila,
hvernig þeir hafa tekið í strenginn.
Tveir þeirra hafa skrifað dr. Valtý
Guðmundssyni; einn þeirra ísafold.
Vjer prentum hjer brjef þeirra í ná-
kvæmri íslenzkri þýðingu.
I.
Rikisþinginn, Khöfn 11. jan. 1S9S.
Hr. clr. V: Guðrrtvndsson.
Orð mín í Stúdentasamkundunni
stefndu í aðalatríðunum í þá átt, að
þeir íslendingar, sem ynnu að því að
fá sjálfstæðan íslenzkan landstjóra og
nokkra íslenzka ráðgjafa, yrðu að gera
sjer það ljóst, að þeir væru í raun og
veru að vinna að því að leysa ísland
úr sambandinu við Danmörku. Yrði
stöðu Islands þann veg háttað, leit jeg
svo á, sem styrkur sá, sem Islandi er
á ýmsan hatt veittur af hinu danska
ríki, hlyti að hverfa burt. Jafnframt
var jeg því meðmæltur, að rjettmæt-
um kröfum Islendinga yrði sinnt, að
svo miklu leyti, s m framast væri unnt,
einmitt í því skyni, að styrkja sam-
bandið milli Islands og Danmerkur,
og jeg fjellst á það fyrirkomulag, sem
þjer, hr. doktor, hafið stungið upp á,
taldi það einu leiðina, sem unnt væri
að fara, ef sambandið milli íslands
og Danmerkur ætti ekki að slitna.
Virðingarfyllst Holger Burdam.
II.
liosenborggade o, 2, 13. jan. 1898.
Hr. dr. V. Guðmundsson\
Jeg verð að kannast við, að það. er
rjett, að við umræðurnar um íslenzjt
mál í Stádentasamkundunni í nóvem-
bermánuði ljet jeg það í Ijósi, — í
samræmi við hr. Boga Melsted, eptir
því sem jeg skildi hann — að jeg,
sem annars er ókunnugur málunum,
teldi það, samkvæmt þeim skilningi,
sem jeg hafði fengið af umræðunum
um kveldið, heillavænleg úrslit máls-
ins, ef sjermál Islands yrðu falin ráð-
gjafa, sem væri búsettur á Islandi, en
að ráðgjafi í Kaupmannahöfn hefði
aptur á móti með höndum sambands-
mál Islands og Danmerkur.
Vinsamlegast H. Trier.
y1-
Til ritsj&ra »lsafoldar«.
Athygli mín hefur verið að því
leidd, að í ýmsum blöðum í Beykja-
vík, þar á rneðal í yðar heiðraða blaði,
hafi verið greinilegar skýrslur um um-
ræður þær, sem fram fóru í síðastliðn-
um nóvembermánuði í »Stúdentasam-
kundunnin í Khöfn á eptir fyrirlestri,
sem dr. Valtýr Guðmundsson hjelt um
stjórnmál Islands. Jeg verð að kann-
ast við það, að þegar jeg tók þátt í
umræðum þessum, datt mjer ekki í
hug, að orðum rnínum mundi verða sá
sómi sýndur, að frá þeim yrði skýrt í
íslenzkum frjettablöðum. þ>að er ekki
siður að fræða almenning um þessi
ræðuhöld í »Stúdentasamkundunni«,
sem fara fram á nóttunum yfir púns-
glösum. Jeg tók þátt í umræðunum
eingöngu fyrir þá sök, að mig langaði
til að fá nákvæmari skýringar hjá dr.
V. G. og öðrum Islendingum, sem
viðstaddir voru, viðvíkjandi þeim at-
riðum, sem stjórnarmálsbarátta ls-
lands lýtur að á þessum tímum.
þótt skömm sje frá að segja, hafði
jeg ekki rannsakað þessi atriði með
svo mikilli sjálfatæðni, að jeg hefði
haft rjett til að láta nokkra ákveðna
skoðun í ljós. Einkum langaði mig
til að fá að vita ástæðuna fyrir því,
að Ís!and8ráðgjafinn heldur því fram
að sjermál Islands eigi stöðugt að
flytja í ríkisráði Dana.
I tilefni af fyrirspurn minni þessu
viðvk'kjandi gerði dr. V. G. grein fyrir
þeim ástæðum, sem ráða mundu skoð-
un ráðgjafans í þessu efni, en jafn-
framt sýndi hann Og fram á, hvernig
ekki væri, eptir því, sem hann liti á,
nein viðurkenning um rjettmæti stjórn-
arskoðunarinnar fólgin í frumvarpi því,
er hann hafði flutt á alþingi. f>á ljet
jeg f ljós þá ósk, að frá Dana hálfu
tækist að verða ríflega (i vidt Omfang)
við óskum Í8lendinga, og sjer í lagi
ljet jeg uppi þá von, að það reyndist
vinnandi vegur að hverfa frá þeirri
kröfu, að sjermál íslands yrðu flutt í
rfkisráðinu danska.
Jeg ljet ekki í nafni sjálfs mín og
því síður í nafni nokkurs dansks stjórn-
málaflokks uppi neina skoðun við þetta
tækifæri viðvíkjandi stjórnarmálsbar-
áttu fslendinga. Jeg ljet þess ekki
getið, að jeg fjellist á stjórnmálastefnu
V. G., og mjer gat ekki heldur til
hugar komið að vera henni mótfallinu.
Jeg lít svo á, sem dr. V. G. eigi þakk-
ir .skilið fyrir það, að hann studdi við
þetta tækifæri verulega að því, að,
meðal annara, danskir stjórnmálaraenn
kæmist í skilning um þau atriði, sem
eru uppi á teningnum í stjórnarskrár-
baráttu Islendinga. Enginn vafi er á
því, að hjer í Danmörku er mikil þörf
á slíkri fræðslu. Fyrsta skilyrðíð fyr-
ir samkomulagi er það, að hvorir skilji
aðra. Verði ríkisþingi Dana ljóst,
hvað það er, sem alþingi íslendinga
og Islands-ráðgjafann greinir á um, er
hugsanlegt að það (ríkisþingið) geti
beitt áhrifum sínum í þá átt, að nema
það burt, sem verið hefir því til fyrir-
stöðu, að ráðið yrði til lykta þessari
langvinnu deilu. J>ágæti svo farið, að
niðurstaðan yrði sú, að það kæmi að
engu leyti í bága við hagsmuni Dana,
þótt alþingi og ráðgjafi íslands yrðu
óháð ríkisvaldinu, og þeim veitt full-
komið vald yfir sjermálum íslands,
bæði að því er snertir löggjöf og um-
boðsstjórn. Að minnsta kosti ætti
að verða unnt að finna þá trygging,
sem þörf kynni að vera á, fyrir því
að hagsmunum Dana yrði ekki mis-
boðið, ef málið væri rætt af góðum
hug frá báðum hliðum. Jeg þarf ekki
að taka það fram, að Danir hafa ekki
annað en góðvildarhug til íslands og
Islendinga. þar á móti væri það á-
reiðanlega æskilegt, að áhuginn og
skilningurinn á Islands-málum væri
töluvert meiri hjer í Damnörku en nú
er. En er ekki Islendingum sjálfum
nokkuð um að kenna f því efni?
* *
|>að dyjst víst engum, sem þessi
brjef les og ber þau saman við fregn-
brjef ísafoldar frá 8. nóv f. á., að ísa-
fold hefir skýrt alve / rjett frá ræðum
þessum. Dr. Bördam og hr. Trier
staðfesta frásögn vora orð fyrir orð.
Og þó að hr. Oct. Hansen skýri ekki
eins nákvæmlega frá sínurn orðum, eins
og gert hafði verið í blaði voru, þá
ber honum alveg saman, svo langt sem
frásögn han3 nær, við það, sem frjetta
ritari vor hafði eptir honum haft.
Mest er auðvitað um það vert, að
hann neitar því afdráttarlaust, að hann
hafi meelt á móti steýnu dr. V. G. í
stjórnarskrármálinu — segir, að sjer
hefði ekki getað slíkt til hugar kom-
ið.
En hvað á að segja um atferli þeirra
blaða eða þeirra frjettaritara, sem skrök-
va upp ummælum fjarstaddra manna í
þeirri von, að engin leiðrjetting fáist?
Slíkt háttalag sýnir bezt, hve vand-
ir þeir eru að meðulum, sumir hverjir,
sem fyrir hvern mun vilja girða fyrir
það, að þjóð vor fái að njóta þeirra
umbóta á stjórnarfarinu, sem henni
buðust í surnar. Og það sýuir ekki
síður, hve mikla trú, eða hitt þó beld-
ur, þeir hafa á sannleikanum í sinni
þjónustu.
Knudtzons-verzlun
í Hafnarfirði hefir W. Fischers-
verzlun nú keypt (stórkaupm. Fr.
Fischer), ásamt útistaudandi skuldum
frá öllum 3 verzlunum hans hjer við
flóann. Sú í Keflavík áður seld Duus-
verzlun þar, og húsin hjer bankanum,
en verzlunin lögð niður. Verzluninni
í Hafnafirði stendur til að Guðm.
Olsen, yfirbókhaldari við Fischers-
verzlun í Reykjavík, veiti forstöðu.
Ný lög.
J>essi 14 smálög frá síðasta alþingi
hefir konungur staðfest 18. desbr. f.
á., í viðbót við áður staðfest 15 (sjá
ísafold 11. des.): .
16. Umbrúargjörð á Ornólfsdalsá. 17.
Um brýrnar á Skjálfandafljóti, 18
Um að umsjón og fjárhald nokkurra
landssjóðskirkna skuh fengið hlutað-
eiganda söfnuðurn í hendur. 19. Um
lækkun á fjárgreiðslum þeim, er hvíla
á Hólmaprestakalli í Suður-múlapró-
fastdæmi og Staðarprestakalli í Barð-
arstrandarprófastdæmi. 20. Umbreyt-
ing á lögum um styrktarsjóði handa
alþýðufólki. 21. Um breytmg á reglu-
gjörð 3. maí 1743, 69 gr., og konungs-
úrskurði 26. sept. 1833. 22. Viðauka-
lög við sóttvarnarlög 17. des. 1875.
23. Um stækkumjverzlunarlóðar á Eski-
firði. 24. Um stækkun verzlunarlóðar
á Nesi í Norðfirði. 25.—29. Um lög-
gilding verzlunarstaða: á Grafarnesi
við Grundarfjörð, á Firði í Múlahreppi,
við Haganes í Fljótum, á Hjalteyri
við Eyjafjörð, og hjá Hallgeirsey f
Bangárvallasýslu.
Strandferðabátar
hins sameinaða gufuskipafjelags hefja
göngu sína frá Reykjavík 15. og 16.
apríl, annar vestur um land og hinn
austur, mætast á Akureyri og hverfa
þaðan aptur sömu leið. Er skrifað
hingað frá Khöfn, að þá (um miðjan
f. mán.) sje verið að kaupa þá í
Norvegi og að þeir eigi að verða all-
stórir. Viðkomustaðir hjer um bil eins
og þingið fór fram á, 30 fyrir vestau-
bátinn og 25 fyrir hinn. f>eim eru
ætlaðir 10—12 dagar til hverrar ferð-
ar hvora leið, eða nál. 1 mán. til
alls ferðalagsins frá Beykjavík og
þangað aptur, að viðdvöl meðtalinni
á endastöðvunum. Ferðirnar 6 alls
fyrir vestanbátinn og 7 fyrir hinn, hin
síðasta í október.
Slimon dáinn.
Hinn þjóðkunni skozki kaupmaður,
Bobr.rt D. Slimon, er lengi keypti eða
ljet kaupa hesta og fje á fæti m. m.,
ljezt 5. f. m. að heimili sínu í Edina-
borg. af heilablóðfalli, sjötugur að
aldri.
Ekki aukaþing.
Með póscskipinu kom áreiðanleg
vissa um það, að stjórnin ætlar ekki
að kveðja til aukaþings á sumri kom-
anda.
Sjálfsagt verður mörgum fyrst að
spyrja, hvort stjórnin sje þá horfiu
frá þeirri stefnu, sem hún tók síðast-
liðið vorí stjórnarskrármálinu. Spurn-
ingin liggur því beinna við, sem það
getur engum óblindum manni dulizt,
að ekki er stjórnarinnar þægðin, að sú.
stefna uái fram að ganga. f>að eru
engin sjerleg hlunnindi fyrir hana að
verða að biðja ríkisþing Dana að
auka til muna fjárframlögia til stjórn-
ar Islands. Og henni er enginn sjer-
stakur greiði gerður, þó að alþingi
þiggi aukið vald fyrir sjálft sig og
mikilsverðar rjettarbætur, sem meðal
atmars gera þjóðinni margfalt ljettara
aðstöðu í öllum frekari stjórnarbótar-
kröfum.
f>að er því alls ekki furða, þó að
ýmsir hafi óttazt, eptir úrslitin, sem
stjörnarskrármálið fjekk á síðasta
þingi, að stjórnin mundi kippa að sjer
hendinni hið bráðasta, sjá sig um
hönd, eins og »mannanna börnum« er
títt.
Eptir frjettura frá Kaupmannahöfn,.
sem vjer teljum með öllu áreiðanlegar,
er samt eugin hætta á því, að stjórn-
in fari þann veg að ráði sínu. Hinu
mun mega gera ráð fyrir, að hún
standi við tilboð sitt og leggi það
fyrir þingið 1899 á venjulegan hátt, í
frumvarpsformi. Að líkindum ætti að
mega búast við einhverjum boðskap
frá henni, málinu viðvíkjandi, í vor,
þegar þingannir Dana eru um garð
gengnar.
Auðvitað getum vjer ekkert um það
fullyrt, hvað einkum hafi fyrir stjórn-
inni vakað, þegar hún komst að þeirri
niðurstöðu að rjúfa ekki þingið með
vorinu nje stefna til aukaþings á kom-
anda sumri. En getandi er þess til,.
að hún hyggist með því gefa oss
vísbending um það, sem vjer höfum
þegar á minnzt — að ekki liggi henni
á. f>að er annað að standa við til-
boðið en að sækja það mjög fast, að
hinn inálsparturinn, Islendingar, þiggi
það.
Hugsanlegt er og, að hún búist við
því, að þeim mun meiri trygging
mundi fyrir þvf verða að íslenzka
þjóðin kæmist að skynsamlegri niður-
urstöðu, sem húu fengi lengri umhugs-
unartíma.
Vjer fyrir vort leyti gerum oss ekki
í hugarlund, að þörf hafi verið á að
gæta slíkrar varhygðar. f>rátt fyrir
ópin og óhljóðin í nokkrum blaða-
sneplum, dettur oss ekki annað í hug
en að mikill meiri hluti þjóðarinnar
hafi fengið svo mikið pólitiskt vit, að
hann hefði skirrzt víð, hvenær sem til
kosninga hefði komið, að hafna jafn-
mikilsverðum rjettarbótum, sern þeim,
er nú standa til boða. En úr því að
ekki er hætt við, að stjórnin taki til-
boð sitt sitt aptur fram að næsta
þingi, þá verður ekki heldur sagt,.
að drátturinn sje oss verulega baga-
legur.
f>að er að segja, svo framarlega sem
ekki verða fyrir þann tíma þannig
löguð ráðgjafaskipti í Danmörku, að
málið leggist aptur á hilluna eða vjer
eigum lakari kosti um að velja.
Eitt er víst: þjóðin fær á þennan
hátt yfirfljótanlegan tíma til að átta
sig á málinu. Enginn getur sagt, að