Ísafold - 06.04.1898, Blaðsíða 1

Keniur nt ýniist einu sinni eða
tvisv. i viltti. Ver'ð árg. (80 arka
niinnst) 4 kr., erlendis 5 kr. efla
11 /a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir frarn).
AFOL
Uppsögn (skrifleg/ bunmn við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fynr 1. oktúber.
Afgreiðslnstofa biaðsins er í
Austurntræti 8.
XXV. !>n
Reyk,javík, miðvikuda^inn 6. apríl 189S.
19. blað.
Forngripasafnopiðmvd.og ld. kl.ll—1‘2.
Lcnrísbankinv opinr. hvcrn virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við ll'/s —l'/a,ann-
ar gæjslustjúri 12—1.
Lanrísbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu iengur (t,il kl 3)
md., nivd. og )d. til útlána.
Póstar fara: austur 12. apríl, vestur 13.
og norður 14. s. mán.
Frá útlöndum.
Ensk blöð hingað komin með botn-
verpingnm ná nær fratn til mánaðar-
móta síðustu, eða þriðjudags 29. f.
mán. þar er þetta frjettnæmt:
Ákaflega stormaBamt urn fyrri helgi
í Englandshafi og fórnst mörg hafskip
við Englandsstrendur.
Gladstone lá fyrir dauðanum, af
taugaverk. Læknar höfðu að bæn
hans sagt honum sem var, að honum
væri engin bata von. Hann tók þeim
tíðindum mjög fegin9amlega. Honum
var í legunui hiu mesta fróun í fögr-
um hljóðfæraslætti. Svo var sem all-
ur lýður stæði hugfanginn við banabeð
hins »mikla, garnla manusn, einhvers
hins mestft mikihnennis og jafnframt
mesta valmennis, er uppi hefir verið
1 heiminum á þessari öld. Fæddur
29. desbr. 1809.
Salisbury lávarðnr, yfirráðgjafi og
utanríkÍ8stjórnarherra Bretadrottning-
ar, hafði verið snögglega lasinn til
muna, af ofþreytu. Hann tók sjer
hvíld frá embættisstörfum að boði
lækna, og fór suður að Miðjarðarhafi
sjer til heil8ubótar. Systursonur hans,
Arthur J. Balfour, og líklegur eptir-
maður við utanríkismál, gegnir em-
bættum hans á meðan. Hálfbúizt við,
að Salisbury taki ekki við embætti
aptur. J>á er mælt, að hertoginn af
Devonshire muni taka við forustu
ráðaneytisins.
Salisbury lévarður þykir hafa látið
heldur skáka af sjer í taflinu við
Bússa og Frakka um væntanlega arf-
leifð »hin8 sjúka manns« austur við
Kyrrahaf, Kínverjakeisara. Eyrir
viku rúmri, fyrra mánudag, seldu
Kínverjar Eússum í hendur Port
Arthur, hafnarborgina, sem þeim hefir
leikið svo rnjög hugur á. Eiuhvern
viðlíka f ng kváðu Erakkar eiga sjer
vísan á suðurjaðri ríkisins. Ókyrrt
heldur innanlands með Kínverjum;
búizt við uppreist gegn keisaranum
og henm með niikilfenglegasta rnóti.
Viktoría drottning farin suður að
Miðjarðarhafi nýlega sjer til hressing-
ar að vanda um þennan tíma árs;
hafði verið lasin um tíma lítils hátt-
ar, eu batnað aptur.
Mjög litlar líkur til nú orðið, að
friður haldist með Bandaruönnum í
Norðurameríku og Spánverjum, út af
Ouba. Ranusóknarnefnd um slysið í
Havanna 15. febr., er herskipið Maine
frá Bandaríkjunum sprakk í lopt upp
þar á höfninni, hefir komizt að þeirri
niðurstöðu, að ekki hafi kviknað í
piíðurklefa í skipiuu sjálfu, heldur hafi
því grandað sprengivjel utan skips,
líklega á mararbotni, er kveikt hefir
verið í úr landi. Munu Bandamenn
telja böndin hafa borizt að Spánverj-
um við rannsókn þessa, þótt ekkert
verði sannað, og er mörgum grunurá,
að McKinley forseta gangi það eitt
til hógværðarinnaríeyru Spánarstjórn-
ar, að fá nokkurra vikna frest til frek-
ari vígbúnaðar, áður en saman lýstur
með þeim.
það er að heyra fullráðið orðið, að
Georg Grikkjaprinz verði land-
stjón á Krít og skuli halda því em-
bætti ælilangt.
LAtinn er Zakarias Topelius, hið
fræga sagriaskáld Svía á Finnlandi.
Blöð
langafa vorra, afa
oir feðra.
VI. K austurpósturinn.
Arið 1818 er fyrst ráðizt í að gefa
út ísleuzkt mánaðarrit hjer á landi.
það er Magnús Stephensen konferenz-
ráð, sem til þess verður, og ritið er
nKlrtUsturpósturinnn.
Rit þeta gaf hann út sern inánaðar-
rit um 8 ár, 1818—1825, eina Sblaða
örk á mánuði hverjum. Lesmál áöll-
um árgangnum var álíka mikið eins
og á 8—9 blöðutn af »Verði ljós«.
En níundi árgangurinn (árið 1826) var
eklu prt ntaður fyr en 1827 og kom þá
út sem ársrit, eins og »Minnisverð
Tíðindi«. Harm var alíka stór og hin-
ir árgangarnir.
Allmikil viöleitni er í framrni höfð
að hafa ritið sem fjölbreytilegast,
enda virðist það hafa verið vinsælt;
en gróðafyrirtæki hefir það fráleitt
verið. Við lok fjórða ársins kveðst
útgefandinn óráðinn, hvort hann láfci
ritið koma optar út, »en reiðubúinn
að afstanda það starf, þessa forlag og
írnyndaðan arð við hvern, setn þar til
finnur sig færan og girnist, frá
næstkomandi nýári; líka tilleiðanlegur
að rita Kl.póstinn enn þá eitt ár, ef
lifi, en eptirláta öðrum haus forlag,
meö öllum þeim umsvifum og útgjöld-
um, sem þar af leiða«. Árlega kveðst
hann hafa haft óhag á ritinu, einkum
fyrir vanskil kaupendanna #og surns
tilvísan í ýmsum varmngs reitingi«.
Svo hafa 3, 4, allt að 10 keypt eitt
eintak í fjelagi, og sumstaðar hefir
ritið verið látið fara bæ frá bæ um heil-
ar sókmr.
Til frjetta, útlendra og innlendra,
er í flestum árgöngunum vandað ept-
ir föngum. •—- Af búnaðarritgerðum er
rnikið, enda lá landbúnaðurinn Magn-
úsi Stephensen manna mest á hjarta.
Lækningagreinar eru og eigi allfáar,
flestar eptir Odd Hjaltalín. — Dómar
yfirrjettar og hæstarjettar taka all-
mikið rúm, ástæður fyrir þeim sagðar
greintlega, eins ágreiningsatkvæðanna,
sem voru alitíð á þeim árum í yfir-
rjettinum í sakamálum. Maguús
Stephensen dæmdi allopt mildar í
þeim rnálum en meðdómendur hans
og fekk líka að jafnaði, ef ekki ávallt,
atkvæði sín staðfest af hæstarjetti.
í síðasta blaði er vikið að því, hve
lítt Magnúsi Stephensen hafi skilizt
þýðing þjóðernisins. Óvíða eða hverg
kemur það ljósar fram en í október
blaði 1. árgangs »Klausturpóstsins«
|>ar lýsir hann yfir því, að hann telji
allt Danaveldi »föðurland« Islendinga
Menn gæti þess vandlega, að maður
inn, sem svona talar, er ekki »dansk
lundaður«, eins og embættismenn vor
ir hafa svo opt verið taldir, reyndar
sjaldnast með sönnn. það er sannís-
lenzkur þjóðarskörungur, maður, sem
ekki að eins vill halda uppi rjetti Is-
lendinga gegn danskri kúgun, heldur
og er vakinn og sofinn í því, að vinna
að framförum íslendinga, efia mennt-
un þeirra og menning alla. En hvergi
verður þess vart, að verulegt þjóðar-
sjálfstæði Islendinga vaki fyrir honum
— enda fráleitt fyrir neinum af jafn-
öldrum hans.
Auðsætt er, að Magnús Stepbensen
hefir ekki verið úrkula vonar um, að
Island gæti orðið auðland mikið með
tímanum. En einkennilegt er, á
hverju hann byggir þávon sína. Hann
byggir hana ckki. á þeitn atvinnuveg-
um, sem þá eru í landinu. Reyndar
telur hann landbúnaðinn arðsama at-
vinnu, ef rjett sje að honum unnið og
vinnuki aptur fáist nógtt ódýr, En é
hvorutveggja sjer hauu misbresfc mik-
inn. Og honum er allt af fremur
í nöp við sjávarútveginn.
Hann hyggur, að ísland sje náma-
land — að hjer sjeu ógrynni a£ járni
og steinkolum. Optar en eimr sinni
lýsir hann yfir þessari sannfæring
8Ínuií »Klausturpóstinum«, óskar heitt,
að einhver auðmaður verði til þess að
taka að sjer rannsóknina og »lypti
skýlunni frá« þessum nmikilvægu huldu
fjársjóðum«, og skorar jafnvel á 1 slend-
inga sjálfa, að fara að grafa eptir þeim;
í stað þess þeir sjeu »með erviðis-
munutn, eptir óvissum sögum, að grafa
upp fen og hauga eptir gulls-og silfur-
kistum«. 1 námunuai hyggur hann
að felist auður Islands handa ókomn-
um öldum.
Ritháttur Magnúsar Stephensens
mundi hjá nútíðarblaðamönnum þykja
fremur ófimlegur að fleiru leyti en ís-
lenzkunni, sem vitanlega er afar-stirð.
iDngangarnir eru opt langir, þegar
hann ritar um almenn efni, og stund-
um talar hann í hátíðlegum, íslenzkum
prjedikanatón, svo sem um »rjetta
ákvörðun í þessu stutta og komandi
endalausa lífi«, eða um »örbirgð og
auð« o. s. frv., ogkemstlítt að áþreif-
anlegum efnum.
Eínna merkilegust af þeim greínum
hans í Klausturpóstinurn, sem ekki
eru fyrst og fremst fræðandi, er ritgerð
í 8. árganginum, sem hann kallar
»Framtíðin«. í henni eru hugleiðtng-
ar hans út af því, að fólkstalan hjer
á landi er þá komin upp úr 50 þús-
undum.
Honum þykir líklegast, að nú muni
fólkið enn caka að hrynja niður úr
hallæri, eins og raun hafi á orðið þrisv-
ar áður, þegar fólkið hafi orðið svo
margt í landinu. því að atvinnu-
greinunum fari ekki fram að sama
skapi eins og fólkið fjölgi, almenn at-
orka og manndómur sje að dvína, en
vonleysi og ómennska að fara í vöxt,
»og í nokkrum hjeruðum svall, þjófn-
aður og ófriðhelgi etgna, ásamt frekri
ofdrykkju«. Búnaðarhættir hafi að
ýmsu breytzt til* hins verra og jarð-
irnar sjeu að ganga úr sjer. Og um
alla þessa apturför er veslings lausa-
mönnunum kennt — eins og 'sumir
gera enn í dag. Aðalráðið landinu til
viðrAsnar verður svo það, að gera at-
vinnuófrelsið sem allra magnaðast, svo
að örðugra verði »að útsjúga búendur
með dýrri kaupavinnu«. Svona ritaði
einhver vitrasti og ýrjálslyndasti Is-
lendingurinn fyrir 72 árum, og alltr
könnumst vjer við þessar raddir enn í
dag. f>á var óneitanlega meira vit í
þeim en nú, þó að frjálslyndið væri
það sama. f>á gat fólkið ekkert kom-
izt undan kúguninni, varð að sætta
sig við hverja þá meðferð, sem því
var bcðin. Nú er öðru máli aðgegna.
Töluvert er af ljóðmælum í »Klaust-
urpóstinum«, og einkenndegust eru
þau fyrir það, hvað ótrúlega misjöfn
þau eru. Prýðisfalleg kvæði eru þar
til, því að þeir yrkja endur og sinn-
um í hann, Sveinbjörn Egilsson og
Bjarni Thorarensen. Pallegasta erind-
ið í ritinu er víst óhætt að fullyrða
að sje niðurlagið á kvæði Sveinbjarn-
ar Egtlssonar, »Ei glóir æ á grænum
lauki«:
f>ú, bróðir kær, þó báran skaki
þinn bátinn hart, ei kvíðintt sjert,
því sefur logn á boða baki
og bíður þín, ef hraustur ert.
Hægt í logni hreyfir síg
sú hin kalda undiralda;
ver því ætíð var um þig«.
En svo flaggar ritið jafnframt hvað
eptir annað með skoplegasta leirburði,
setn fæstum mundi þykja prentandi
nú á tímum. Vjer veljum af handa-
hófi sem sýnishorn tvö erindi úr minni
Finns Magnús8onar prófessors, sem
sungið var á fundi lestrarfjelags Barða-
strandarsýslu 4. júlí 1818:
•Fótstig þessara frægur þræðir
Finnur Magnússon prófessor,
íslands markverðu fornu fræði
framletðir þessi landi vor
í Dana — sem móður — fögur fróð,
frömuðu — máli diktar óð«.