Ísafold - 23.04.1898, Blaðsíða 1

t
Reykjavík, laugardaginn 23. apríl I89S.
Kenmr ur ýmist einu sinni eð'a
tvisv. i vibu. Verð árg. (80 arka
minnst) 4 k:\, eriendis 5 kr. eða
ll/2 doll.; borgist. fyrir niiðjan
* : júli (erlendis fyrir frani).
XXV. úrz.
Tvisvar í viku kcm-
ur Isafold út, miðviku-
daga og laugardaga.
Forngripasaf' opiðmvd.og ld. kl 11 1 “■
Lnndsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11 — 2. Bankastjóri við 111 /2 l'/2,ann-
ar gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
p; 12_2, og einni stundu lengur (til kt ?!)
md. mvd og ld. til titiána.
Póstnkipið (Lanra) væntanl. 2G. þ. m.
Frumskilyrði
tiínræktarinnar
Að ná vatninu úr jarö-
veginum
Tií þess að htitinn
rajóti sín
Bera kalksand undir
®ljettur o. s. frv.
Sú hiv mjög nytsamlega hugvekja, er
hjer fer d eptir, er ágrip af lítils-
hdttar fyrirlestri, er adjunkt
Björn Jensson flutti í
vetur einu sinni, á fundi
í Jarðrœktarfjelagi
R(JVkjavíkur
Á síðustu árurn hefði jarðrækt auk-
izt stórutn í Reykjavík. Frá því hann
fyrst myndi eptir og til 1886, hefði avo
setB engin ný tún verið tekin til rækt-
unar, reyndar hefðu gömlu túnin
tekið talsverðucn framförum; þannig
jnyndi hann eptir því, að Hólakotstún-
ið, sem svo er nefnt, og faðir hans
hafði haft á leigu utn 5 ára tíma,
iaust eptir 1860, gaf af sjer fyrsta
árið 29 hesta og fimmta árið 42hesta;
en 1886 fengust af því túni um 90
hestar. ^,jn þvt árið 1886 hefðu
menn tekið mikið nýtt land til rækt-
unar, sumt í tún, stmit í garða, og
varið til þess n,iklu fje. LaDdið, sf-m
tekið hefði vetið til ræktunar, væri
yfirleitt ekki gott land, votir móar og
mvrar, holt og melar; en hjer væri
ekki á öðru völ.
Túnræktin hjer í Rvík væri eins og
annarstaðar á landinu: rist af torfið,
pælt upp flagið, borin mykja í flagið,
sljettað yfir og aptur borin mykja í
sljettuna. fetta væri dýr aðferð, enda
bærn landhagsskýrslur með sjer, að
hún þætci dýr, þvf að þaði sem væri
sljettað á öllu landinu ár frá ári, væri
varla teljandi að neinu. Árið 1895
hefðu verið sljettaðar um 400 dag-
sláttur ails,og það hefðum vjer þó líklcga
komizt hæst. Lýrleikinn væri nokk-
uð því að kenna, að akuryrkjutól eru
svo sem ekkert notuð hjer, og að öðru
leyti því, au ekki er sáð fræi. Fm
mest mundi dýrleikinn stafa af því, að
menn gæfu þvi ekki nógan gaum, að
nota hinn kemiska krapt jarðarinnar.
Kemiski krapturinn í jörðunni hjer á
landi væri ekki mikill, þegar borið er
saman við suðlægari löud, en hlyti þó
að vera nokkur, ef reiknað væri bæði
það, sem tiltaks væri, sem sje til-
tölulega lítið, og það sem, leysa mætti,
en það væri eflaust margfalt meira.
Kemiski krapturinn, undirstaða alls
binaðarins, þyrfti bæði hita og hæfi-
legan raka til að geta neytt sín, en
hitinn sje hjer lítill og rakinn of mik-
ill. |>ó mætti eflaust laga ýmislegt
hjer svo, að vjer gætum færtosskem-
iska kraptinn i nyt.
Hjer í Rvík rigmr um 30 þurnl., á
Sjálandi um 21 þuml. þ>að er þriðj-
ungs munur. Af þessu vatni mætti
ætla að rúmur þriðjungur renni burt;
hitt ætti að gufa upp, en gæti það
ekki hjer, vegna þess, að hitínn væri
svo lítill; vatnið yrði því eptir í laut-
unum og af því sköpuðust hinir miklu
mýraflákar, sem hjer eru alstaðar. Að
hitinn, sem þyrfti í þessa uppgufun,
væri ekki lítill, mætti sjá á því, að ef
vatn það, sem rignir á tún hanssjálfs
(3—4 dagsláttur?) og ekki getur runn-
ið burt, ætti að gufa upp, þá þyrfti til
þess jafnmikinn krapt og vjel, sem
hefði 2400 hesta afl, gæti í tje látið
með því að vinna dag og nótt árið um
kring, og væri þó ótalinn sá hiti, sem
þyrfti til að bræða sujóinn. Ef nú
mætti gjöra ráð fyrir, að sólin geislaði
niður í tánið 10000 hesta afli, þá færi
fjórðungur þess afls, sem túnið gæti
orðið aðnjótandi, í að ná vatninu
burt.
þetta væri nú beinlínis eyðsla á
krapti. En auk þess fyllti þettavatn
jörðina, svo að ekkert lopt kæmist að
henni, og þeir litlu kemisku kraptar,
sem gætu unnið þar, gengju í öfuga
átt við það, sem er eigandanum til
góðs. Flöntuefnin breyttust í húmus-
sýrur, sem væri ervitt að breyta í góða
mold; hann hefði látið grafa nokkra
skurði í mýrlendasta partinum að túni
sínu, og þá ha.fi komið þav upp órot-
inn hnaus, nieð grassveröi á; þar hefði
fytir mörgum árum veriö tekinn upp
mór, en alveg gróið yfir, og engin
verksumtnerki sýnileg; hlyti því hnaus-
inn að liafa legið þarna líklega frá því
um síðustu aldamót.
þetta sýndi, að húmussýrurnar gera
það, sem þær komast í, óforgengilegt
eins og egipzkar múmíur. Að vatnið
í jörðinni væri eí<ki lítið, hefði hann
sjeð á því, að í stykki, sem djúpir
skurðir hefðu verið grafnir umhverfis
fyrir 3—4 árum, hefði 74°/> eða f af fyr-
irferð þess verið vatn. Að gera svona
jörð að túni, væri að láta grasið vaxa
1 áburðinum einum, þvi að jörðin sjálf
gæti ekki lagt þar neitt til; og þó
væ'ri til nóg í jörðinni af dýrasta á-
buröarefninu, köfn'inarefninu, ef menn
vildu að eins gefa því kost á að neyta
sín. Eptir skýrslum Feilbergs væru
í túni hjer í Reykjavík, sem væri líkt
og túnið hans sjálfs, 14y» af húmus-
jörð (gróðurmold), en það graslendi
þykir í góðu lagi erlendis, er hefir í
sjer 3—4% af því efni. Að sönnu
þyrfti eigi að gera ráð fyrir því, að í
túnunum hjer væri að jafnaði 74% af
vatni; en eflausc væru þau flest langt
um of vot til þess að vinna nokkuð til
muna sjálf eigendum sínum í hag.
Aðalatriðið væri, ef menu vilja nota
kemiska kraptinn, að þurka almenni-
lega, ekki hálfþurka, eins og gert hefir
verið hjer, þar sera nokkuð hefir ver-
ið átt við þess konar, heldur fullþurka,
eða svo, að allt það vatn, sem þyngd-
arlögmálinu fylgir, renni jafnóðum
burt. þegar það væri gert, mundi lopt-
ið komast að moldinni, en það er
nauðsynlegt til þess, að þar geti orðið
bemiskar breytingar. f>ær verkanir í
jarðveginum, serr: væru til góðs, væru
iioxydering" eða sameining efnanna við
súrefiri loptsins; kolefnið yrði að kol-
sýru, ammoníak og húmussambönd að
Bulphursýru, hrennisteinsefni að brenni-
steinssýru, fosfórefni að forsfórsýru.
f>ær verkanir, sem væru til tjóns, væru
mest »desoxydering«, eða afsýring efn-
anna, svo sem kolvatnsefni, brenni-
steinsvatnsefni og lítið sýrð járnsam-
bönd; allt þetta myndaðist í votri
jörð og væri eitur fyrir grösin.
Auk þess sem hæfilega rök jörð eins
og lyki upp forðabúrum sínum fyrir
grösin, hjeldi hún betur í sjer næring-
arefnurn þeim, sem áburðurinn færir
jörðinni, og hjeldi betur hitanum en
vot jörð, sern jafnskjótt hleypir hvoru-
tveggju niður. Enda hefðu Danir tek-
ið eptir því, að þurkuð jörð er mörg-
um stigum heitari en vot jörð af sama
tagi og á sama stað, og að nú mætti
byrja þar vorverk fyrri part marzmán-
aðar, sem áður mátti ekki gera fyr en
fyrstu dagana í rnaímánuði, meðan
jörðin var óræst.
þurkunin væri því fyrsta verkið, sem
gera þyrfti, og því væri mjög ábóta-
vant hjer í Reykjavík; en það væri
ekki nema fyrsta stigið, og það, sem
henni ætti að fylgja, væri að nota kalk
fyrir áburð. Vjer hefðum reyndar
ekki brenní kalk, sem vjer gætum náð
í, en á öllum nesjunum við Faxafióa
væri mikið af kalksandi og ætti ekki
að þurfa að kosta mikið að ná í sand
hjer. En kalkið hefir mjög góð áhrif
á moldina, eyðir húmussýrum, eyk-
ur saltpjetursmynduniua í jörðinni og
eyðir eiturefnum þeim, sem mvndast
í votri jörð; auk þess leysir það smátt
og smátt steinefniu í jörðinni og er
næringarefni fyr grösin. Væri reyn-
andi að bera kalksand undir sljettur í
stað haugs, sem eykur húmusefnin,
en húmusmikil jörð súrnar helzt.
I votri jörð væri lítíð um steinefni
og væri því ástæða til að reyna hjer
þær áburðartegundir, sem brúkaðar
væru mjög mikið erlendis, nefnilega
kainit eða klorkalium. iþessi efni hefðu
í sjer efnið »kali«, en það væri lítið
hjer í landi, og mætti búast við að á-
rangurinn yrði góður, ef þetta væri
reynt. Ennfremur muudi vera líklegt
til góðs, að blanda jörðina möl eða
stórgerðum sandi, því að þær fáu rann-
sóknir, sem hjer hefðu verið gerðar,
benda á, að af smágerðrimold væri meira
en hollt væri í samanburði við stór-
gerðu efnin í jarðveginum.
Uppsögn (skrifleg/ bunam viö
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsíns er í
Austurstræti 8.
23. blaö.
ÓMðurinn væntanlegi
milli Spánverja og Bandarikjamanna.
Isafold hefur áður skýrt frá ófriðar-
horfuuum. |>ær voru mjög alvarlegar,
þegar síðast frjettist, til mikils áhyggju-
auka fyrir þá, sem viðskipti eiga við
hlutaðeigandi þjóðir, og þá eðlilega
líka Islendínga. Almennt mun við
því búizt, að komi til ófriðar á annað
borð, verði girt fyrir saltfisksöluna á
Spáni, meðan á honum stendur.
Eins og áður er um getið, eru ófar-
ir ameríska herskipsins »Maine« á höfn-
inni við Havanna beinasta ófriðar-til-
efnið. En bak við það tilefni stendur
löngun Bandaríkjamanna til að hjálpa
sjálfstjórnarflokknum á eynni Kúba,
sem árum sarnan hefur verið í grimm-
um ófriði við Spánverja. Og við þá
löngun bætist hagnaðarvonin af sam-
bandi við eyna. Bandaríkjamenn hafa
vitanlega lengi rjett uppreistarmönnum
hjálparhönd, enda þótt ekki hafi sann-
azt, að stjórn þeirra væri við þá hjálp
riðin.
Afarmiklar æsingar hafa átt sjer stað
í Bandaríkjunum síðustu mánuðina;
ófriðarkröfurnar verið frámunalega há-
værar. En fjarri fer því samt, aðall-
ir þar í landi hafi litið einn veg á
málið. Og sá maðurinn, sem mest og
bezt hefur að sættum unnið og friði,
er einmitt forsetinn sjálfur, McKinley.
Sannleikurinn virðist vera sá, að ó-
friður við Spánverja sje ekki eins fýsi-
legnr fyrir Bandaríkjamenn eins og
margir ókunnugir sjálfsagt gera sjer f
hugarlund. þeim verður það eðlilega,
að hafa fremur öðru hugföst þau ó-
grynni auðs, sem Bandaríkjamenn eiga
yfir að ráða, og svo að hinu leytinu
fjárþröngina, sem Spánverjar eiga við
að stríða.
En svo er hins að gæta, að Banda-
ríkjamenn eru mjög illa við þessum
ófriði búnir. Herskip þeirra eru frá-
munalega ljeleg í samanburði við her-
skip Spánverja, stálhúðin utan á þeim,
til dæmis að taka, þriggja þumlunga
þykk að eins, en 12 þumlunga þykk
á spænsku 3kipunum. Sagt hefur
og verið, hvað sem satt kann í því að
vera, að Chilimenn ætli að senda Spán-
verjum þrjú beztu skip sín til liðveizlu.
1 norsku blaði, sem oss hefurborizt,
er ritað af manni í New York, sem
að minnsta kosti þykist vera nákunn-
ugur, að verði úr því bandalagi með
Spánverjum og Chilimönnum, sje eng-
in von um að Bandaríkin fái rönd við
reist.
|>að er auðsætt, að meðvitundin um
illan og ónógan viðbúnað hefur haldið
aptur af Bandaríkjamönnum. þ>ví að
friðslitin hafa dregizt miklu lengur eu
á horfðist um tíma. Fyrsta dag marz-
mánaðar var fastlega við þeim búizt,
og þau voru þó ókomin, þegar síðast
frjettist, 7. þ. m.
Sjálfsagt er nú gengið að því vísu
víðast hvar í veröldinni, að þegar til
lengdar lætur, muni Bandaríkjamenn
bera hærra hlut. En sízt er fyrir að
synja, að þeir kunni að hafa beðið
afarmikið tjón áður, uje heldur fyrir
hitt, að ófríðarlokanna geti verið langt
að bíða.
jpess vegna hafa líka margir vonað
í lengstu lög, að úr málinu mundi greið-
ast friðsamlega — hvernig sem nú
kann að vera komið.