Ísafold - 07.05.1898, Blaðsíða 1

Kemnr ut ýmist einu sinni eð'a
tvisv. í viku. Yer'ð árg. (SO arka
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l1/^ doll.; borgist fyrir miðjan
- júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn fskrifleg; bunum við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofn blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXV. úrs
Keykjavík, laugardaginn 7. maí 189S.
27. blað.
Tvisvar í viku kem-
ur Isafold út, miöviku-
daga og laugardaga.
Fomgripasafr opið mvd.og ld kl.ll 12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við ll1/* — ll/»iann-
ar gæzlustjóri 12—1-
Landsbökasafn opið bvern virkan dag
■kl. 12—2, og einni stundu lengur (til kl.3)
md , nivd. og ld. til útlána.
Póstar fara: vestur 9., norðnr 10. og
austur 12. mai.
Póstskipið (Thyra) til Vest.fjarða 8. mai.
Frjettaþráður
hjer uui land.
Isafold sagði frá því fyrir fáura vik-
um (16. apríl), að ekki væri vonlaust
um að frjettaþráður hjer innanlands
yrði kostaður að einhverju leyti —
og það jafnvel meiri hlutanum — af
þeim, er standa straum af millilanda-
þræðinum.
Nú hefir málinu þokað það áfram, að
nokkru nákvæmar verður frá því skýrt.
Og geta má þess, áður en lengra er
farið, að það er elju og framkvæmd-
arsemi dr. Valtýs Guðmundssonar að
þakka, að nokkur von er um erlent
liðsinni til að koma þræðinum uin land-
ið — koma öðrum kaupstöðum íslenzk-
um í frjetcaþráðarsambandíð en Eeykja-
vík einni.
Skýringar þær, sem vjer höfum fengió
um málið, eru í stuttu máli þessar:
•Norræna frjettaþráðarfjelagið mikla«
ætlaði að eins að leggja þráðinn til
Eeykjavíkur, enda hafði alþingi engin
skilyrði sett um það, hvar hann skyldi
á land koma. Dr. V. G. fór svo fram
á það við fjelagið, að það legði hann
á land á Austfjörðum og legði svo
þræði um landið. En til þess er fje-
lagið ófáanlegt, vill ekkert eiga við
landlínur. |>á sneri hann sjer til
ríkisþingsins og innanríkisráðgjafanB,
reyndi að fá fylgi þeirra andspænis
fjelaginu. Gizkað er á, þó að áætlun
in sje vitanlega lausleg, að landþræð-
ir þeir, sem hann vildi fá — frá Aust-
urlandi til Akureyrar, frá Akure .ri til
Beykjavíkur og út úr þeim þræði frá
Stað í Hrutafirði til lsafjarðar —
mundi kosta 400—500 þúsund krónur.
Nú þóttist hann sjá, að seint mundi
þeir þræðir fást, ef landsjóður ætti að
vera einn um þá. f>ess vegna vildi
hann koma málinu í það horf, að fje
fengist til að leggja landþræðina um
leið og sjóþræðirnir væru lagðir.
Nú er svo langt komið, að ef svo
sem 100 þúsund króna fjárveiting ur
landsjóði fæst, 150 þús. í hæsta lagi,
þá mun ekki standa á því, sem til
vantar. En þó að töluvert af fjenu
fáist annarstaðar að, þá verður stjórn
íslands að sjá um lagning landþráð-
anna og notkun þeirra, því að fjelag-
ið vill ekkert við þá eiga, annað en
leggja eitthvert fje fram til þeirra,
sem samsvarar því, er sparast á sjó-
þræðinum við það að hann kemur á
land á Austfjörðum.
Islenzka ráðaneytið mun nú vera
fúst á að leggja til við alþingi, að það
veiti fje það, sem hjer er um að ræða]
En vitanlega mundi það ttfja fyrir
málinu, og það til muna, að bíða ept-
ir fjárveiting alþingis, því að sjóþráð
urinn verður ekki lagður fvr en á
kveða má, hvar hann eigi að leggja
á land. Og þó að byrjað yrði nú þeg
ar í haust að leggja landþræðina, yrði
því verki naumast lokið fyr en árið
1901, og svo þeim mun síðar, sem síð-
ar yrði byrjað. En nú getur stjórnin
ekki tekið upp á sig neinar skuld
bindingar í málinu fyrir Islands liönd,
nema hún geri það upp á vcentanlegt
samþykki alþingis, og það muu hún
naumast þora, þar sem um svo mikla
upphæð' er að ræða.
Fyrir dr. Valtý vaka nú þau úrræði,
að stjórninni verði sýnt það svart á
hvítu, að henni sje óhætt að gera
þetta, áhuginn á Tslandi sje svo mik
ill, að samþykkið sje fynr fram feng
ið — að henni verði send ávörp úr
sem fiestum hjeruðum, helzt með und-
irskriptum alls þorra þingmanna, og á
hana skorað að beitast fyrir lagning
landþráðanna og hika ekki við að
skuldbinda landið, þó. að upphæðin
nemí svo sem 100—150 þús. kr., ef
hitt fæst annarsstaðar.
í sumar lætur frjettaþráðarfjelagið
rannsaka lendingarstaði bæði á Aust-
urlandi (Berufirði, Reyðarfirði og Seyð-
isfirði) og í Eeykjav:k eða í nánd við
hana (þorlákshöfn). Hefir samið um
það við foringjana á dönsku herskip-
unum. Svo er og í ráði að senda í
sumar mann til að rannsaka svæðið
frá Berufirði til Akureyrar, Akureyri
til Reykjavíkur og líklega líka til ísa-
fjarðar. Hann á að kynna sjer, hvar
hentugast muni að leggja þræðina, og
gera áætlun um kostnaðinn.
i þetta horf er þá malið komið.
Hveruig eigum vjer íslendingar nú að
taka í það?
Væri um það aó ræða, að fáfrjetta-
þráðinn á land hjer í Reykjavík eða
einhversstaðar í nágrenninu og vjer
svo ættum að kosta 100—150 þús.
krónum til þess að fá hann lagðan
frá Reykjavík sem aðalstöð, þá segj-
um vjer hiklaust, að ekki væri í það
horfandi — og það jafnvel þótc vjer
eigum sjálfir að annast notkun hans,
sem að sjálfsögðu verður kostnaðar-
auki.
f>að er svo sem auðvitað, að til
anuars ^ins fyrirtækis og þess að koma
frjettaþræði um mikinn hluta lands-
ins verðum vjer einhverju að kosta.
Beint gróðafyrirtæki getur það aldrei
orðið. En gerast verður það og gert
verður það auðvitað. Annars yrðu
ekki nema hálf not að millilanda-
þræðinum. (>g sá tilkostuaður, sem
hjer er um að ræða, er svo lítill, að
oss virðist sem Islendingar megi hrósa
happi, ef þeir þurfa ekki meira á sig
að leggja. Aldrei hefir verið ástæða
til að gera sjer í hugarlund, að frjetta-
þræðir hjer um land raundu fást fyrir
minni framlög af vorri hálfu.
En því er miður, það fyrirkomulag,
sem er á boðstólum, er svo míklum
annmörkum bundið, að oss virðist
mjög vafasamt, hvort að því sje gang-
andi.
Yjer eigum við það skilyrði fyrir
hluttöku frjettaþráðarfjelagsins í kostn-
aðinum við landþræðina, að milli-
landaþráðurinn verði lagður á land —
ekki í Reykjavík eða i grend við hana,
heldur — á Austfjörðum, og að svo
verði hraðskeytin til og frá Reykjavík
að fara alla þá löngu landleið, sem er
á milli Austfjarða og Reykjavíkur,
norðanlands. Að leggja frjettaþráð
eptir Skaptafellssýslunum, eins og
austfirzkt blað hefir lagt til, nær
auðvitað engri átt vegna jökulhlaup-
anna þar.
Vjer vonum, að enginn misskiljioss
svo, sem það sje nein »hreppapólitík«,
sem fyrir oss vakir í þessu efni. f>að
er allt landið, sem vjer höfum í huga.
Frjettaþráðurinn hjer um land verð-
ur að sjálfsögðu eigi ótíðum áföllum
undirorpinn. Búast má við, að [allt
af öðru hvoru þurfi hannT viðgerða.
Bili hann í óbyggðum, hlýtur að
standa til muna á viðgerðinni, ekki
sízt að vetrarHgi, í ófærð og illviðr-
um.
Yrði nú Reykjavík sú stöðin, sem
fjærst yrði lendingarstaðnum, þá ætti
hún á hættu allar bilanirnar, að
þeim spottanurú undanteknum, sem
lægi milli Hrútafjarðar og^Isafjarðar.
Hvenær sem eitthvað yrði að þræðin-
um einhversstaðar á leiðinni milli höf-
uðstaðarins og“lendingarinnar|á Aust-
fjörðum, þá væri samband Reykjavík-
ur við önnur lönd slitið. Rlíkt fyrir-
komulag væri ill-viðunandi, ef vjer
hefðum frjettaþráð á annáð borð ’og
borguðum stórfje fyrir. f>að er ekki
að eins, að hjer sje langmest verzlun
á öllu landinu, Reykjavík er líka að-
setur innlendu landstjórnarinnar. f>ar
af leiðandi ríður langmest á því fyrir
landið í heild sinni, að samband henn-
ar við önnur lönd og aðra landshluta
sje sem minnscum annmörkum bund-
ið og minnstri hættu undirorpið.
þetta er einkar-áríðandi, jafnvel
eins og stjórnarhögum vorum nú er
háttað, með því framtaksleysi lands-
stjórnarinnar, sem vjer eigum við að
búa. Nú erum vjer flestir að vona
hver á sinn hátt, að mikilvægar breyt-
ingar fáist á stjórnarfari voru, áður en
mjög langt líður, — að stjórn vor
komist í langt um nánari samvinnu við
þjóðina heldur en hún nú er. Með
þeirri breyting vex til mikilla muna
úörfin á því, að frjettaþráðar-samband
höfuðstaðarins bæði innanlands og við
önnur lönd verði sem tryggast og ör-
uggast.
Vjer getum því með engu móti til
hess ráðið, að farið verði að gera
nokkra samninga, sem sjeu því skil-
yrði bundnir, að frjettaþráðurinn verði
lagður á land á Austfjörðum. 1
Reykjavík verður lendingarstaður hans
að vera, eða eiuhversstaðar svo nærri
henm, sem unnt er. En fáist þeirri
sjálfsögðu kröfu framgengt, og fáist
jafnframt sá styrkur frá öðrum lönd-
um, sem dr. Valtýr Guðmundsson hef-
ir örugga von um, þá ætti ekki að
standa á hinu, sem oss er ætlað fram
að leggja.
Ófriður haíinn
með Spáni og Banda-
ríkjum
sumardaginn fyrsta
Svo skrifar frjettaritari ísafoldar í
Khöfn 25. f. m.:
»1 síðustu frjettum vorum var bent
á þau stórtíðindi, er þá fóru í hönd, en
nú eru byrjuð með Bandaríkjunum og
Spáni.
Forspjöllum ófriðarins þá lokið, er
Spánarstjórn neitaði að taka við á-
skorunarskjalinu frá McKinley for-
seta (20. þ. m., síðasta vetrardag), en
þar krafizt, að Spányerjar hjetu inn-
an þriggja daga að fara á burt með
her sinn frá Kúba. Sendiboðarbeggja
ríkja og konsúlar þegar á burt kvadd-
ir. Mál sín fólu Bandaríkin enskum
erindrekum á hendur.
IJm margvíslegar spár blaðanna er
til ónýtis að tala, en svo mun rjett á
litið, að Bandaríkin ætli sjer ekkert
ofræði fyrir, er þau færa hafnabann
að Havanna og allri norður- og land-
suðurströnd eylandsins, en búa út
landgönguher, 80—100 þús. manna.
Evrópuríkin hafa ráðið að Iáta allt
hlutlaust, en allir búast við vanda og
vanhögum fyrir verzlun og aðflutninga,
en ugga um leið um forlög ýmissa
banka.
I surnum löndum álfu vorrar er látið
sem þjóðir þeirra taki sárt til Spán-
verja, og mörg blöðr taka það fram til
huggunar, að þeir muni reynast hin-
um erfiðir við að tefla. En önnur
blöð sparast ekki, til að greina frá
því, sem Spánverjar hafi unnið á Cúba
sjer til stórsaka, eða minna á upp-
reistina síðustu, 1868—78, þar sem
eyjabúum fækkaði um 7—8 þús. manna
(vaxinna eða fullorðinna), en Spánverj-
ar svældu undir sig 12 þús. fasteigna
og sviku svo hina um allt, sem heitið
var í friðargerðinni.
Móti því sem svo mörg blöð, eink-
um þýzk, eru að rausaum lengi undirbú-
in vjela -og ofrikisráð Bandaríkjanna,
má hjer frá því greina, sem frjettarit-
ari Times hefir nýlega flutt blaðinu
frá Washington af samræðu sinni við