Ísafold - 11.05.1898, Blaðsíða 3

111
ingum. »En hitt heimtum við, að
því sje ekki breytt að þarflausu og
raunarlausu, og sízt til verra vegar.
Við heimtum af íslenzkunni, að hún
sje íslenzka. og annaðhvort standi í
stað eða taki framförunn. »Málið er
tvennt í einu: bæði ávöxtur og verk-
færi sálarinnar. En — er sláttumað-
urinn harðstjóri fyrir það, þó hann
lagi orfið sitt eptir því, sem hentugast
er? Eða er það harðstjórn jarðarinn-
ar, að hún beri korn og hveiti, en
ekki arfa og illgresi?«
1 nið,urlagi ræðunnar svarar Konráð
með brennlieitum gremjuorðum uppá-
stungunni, sem minnzt var á í 2. kafla
þessara greina — að íslendingar ættu
að leggja niður íslenzku og fara að
tala dönsku.
Kristilegi stúdentafje-
lagefuiidiarinn.
Hr. Kjeld Stub bauð öllum stúdent-
um hjer í bænum, ungurn og gömlum,
um 100 rnanna, til þess að hlusta á
erindi um það mál á laugardagskveld-
ið var í húsi Good-templara. Allur
þorri þeirra þá boðið.
Kæðumaðnr hóf mál sitt á því
að gera grein fyrir tilefninu til komu
sinnar hingað, og hefir áður verið frá
því skýrt í Isafold. því næst flutti
hann heimboð Norðurlandastúdenta til
íslenzkra stúdenta að sækja kristi-
lega stúdentafundinn, er halda á í
Noregi að sumri, ásamt hjartanlegri
kveðju frá námsmönnum við skandínav-
isku háskólana, og veik svo að aðal-
efninu.
þegar kristiudómurinn kom inn í
heiminn, ságði hann, var ekki hörgull
á spádómum um það, ' að þessi trúar
brögð mundu brátt að engu verða.
Mönnum þótti þau standa á veikum
grundvelli, og mennirnir, sem hjeldu
þeim fram, vera fávísir ofsatrúarmenn.
Spárnar rættust ekki. Kristindómur-
inn fór um löndin sigri hrósandi. Jafn-
vel þótt ofsóknum, háði og vísindum
væri beitt gegn honum, þá tókst hon-
um ekki að eins að vinna sjer sæti
meðal annara trúarbragða og vísinda-
kerfa, sem þá voru uppi, heldur lagði
hann undir sig lönd og þjóðir með því
lífsafli, sem þau trúarbrögð ein geta
haft, er Guð sjálfur hefir opinberað
mönnunum. I Postulanna Gjörningum
er 088 sagt frá ungum manni, sem var
meðal hmna fremstu í vísindum og
menntun; hann lagði af stað frá Jerú-
salem til Damaskus til þess að of-
sækja kristna menn. En oss er jafn
fram sagt frá, hvernig þessi maður,
Sál, beið ósigur á leiðinni fyrir Jesú,
og skömmu síðar var þessi Sál orðinn
að heiðingjatrúboðaDum Páli, sem
ferðaðist ekki að eins um' Austurálfu
heims, heldur flutti og kristindóminn
til vorrar heimsálfu.
pd má segja, að vísindin, djúpliyggj-
an hafi í fyrsta sinn orðið að heygja
knje ýyrir krossinurn.
En það varð ekki síðasta skiptið.
þrátt fyrir alla afneitun og þrátt
fyrir allar vantrúar-árásir hefur mönn-
um ekki enn í flag tekizt að uppræta
trúarþörfina, þrána eptir guði, eptir
friði, — þrá, sem jeg er fyrir mitt leyti
sannfærður um að býr í brjósti hvers
manns, hvoro sem hann nú hefur
ljósa eða daufa meðvitund um það.
Ekki er það sízt í stúdentaheimin-
um, að kristindómurinn hefur opt átt
við ramman reip að draga, og þrátt
fyrir allar staðhæfingarnar um, að
trúin ög vísindin, kristindómurinn og
djúphyggjan sjeu hvort öðru andstæð,
þá lifir enn trúarþörfin meðal ungra
ntoismanna. Sönnun fyrir því erein
mitt merkilegi andlegi straumurinn,
sem hjer er um að ræða, kristilega
stridentahreyfingin á vorum tfmum.
Ræðum. skýrði því næst frá, með
hvílíkum hraða og hvílíku afli nýbreytni
þessi hefði rutt sjer til rúms bæði í
Norðurálfunni og í öllum hinum heims-
álfunum. Til dæmis skulum vjergeta
þess, að í Ameríku einni voru 33,000
stúdentar við 550 menntastofnanir
komnir í þennan fjelagsskap á síðast-
liðnu ári.
Árið 1895 geugu fjelögiu öllí»heims-
bandalag* svo kallað, og skiptist það
aptur í 10 »þjóðabandalög«. Eitt af
þeim er bándalag Norðurlanda. Hvert
þeirra hefur tvo fulltrúa í heimsbanda-
laginu. Kvennstúdentarnir hafa stúd-
entafjelög út af fyrir sig.
Einkanlega vil jeg leggja áherzlu á
það, sagði ræðumaður, að því fer fjarri,
að hreyfingin nái eingöngu til guðfræð-
inga. Eyrir það hefur hún einmitt
orðið að því valdi, sem hún er, að
það eru að mjög miklu leyti aðrir en
guðfræðingar — læknisfræðingar, lög-
fræðingar o. s. frv. — sem sinna henni.
þannig má geta þess, að í kristilega
stúdentafjelaginu í Kaupmannahöfn
eru um 200 manns, sem ekki eru guð-
fræðingar. Ekki er það heldur þýð-
ingarlaust, að mikill hluti þeira, sem
taka þátt í þessgjd hreyfingu, eru gáf-
uðustu stúdentarnir, menn, sem leyst
hafa próf sín vel af hendi.
Fjelögin eru kristileg; þeim er
stjórnað f kristilegum anda og þau
standa á ótvíræðlega kristilegum grund-
velli. þannig er bæn ávallt flutt í
fundarlok. Umræðuefnin eru annað-
hvort beinlínis kristileg eða þá önnur
efni mannlífsins í ljósi kristindómsins.
Þar á móti er engin krafa gerð til
hinna einstöku fjelagsmanna, um neina
persónulega trúarjátnig. Fjelagið býð-
ur með öðruni orðum hvern stúdent
velkoniinn — e.f trúarbrögðin eru hon-
uni áhugaefni, hvort sem rœða er urn
hina fullkomnu elsku samhygðarinnar,
eða. fálmandi efasemdaspurningar
manna, sem eru að leita sannleikans,
manna, sem enn.hafa ekki áttað sig
á hinum og öðrum kenningaratriðum
kristindómsins, en laugar samt til að
læra að þekkja hann.
Opt hefir því verið fram haldið, að
kristmdómurinn sje ekki fyrir unga
menn, og allra sízt fyrir hugsandi,
menntaða stúdenta. Kristil. stúdenta-
hreyfingin sannar það, að þær stað-
hæfingar eru ekki sannar.
Til er hættulegur misskilnÍDgur, tvö-
faldur, sem mikið ber á: sá, í fyrsta
lagi, að guðfræðingur sje að sjálfsögðu
kristinn maður, og í öðru lagi, að það
sje eins sjálfsagt, að menntamaður,
sem ekki er guðfræðingur, — læknis-
fræðingur t. d., eða lögfræðingur eða
náttúrufræðingur — hljóti að vera
vantrúarmaður. þessi kenning er ekki
síður hættuleg fyrir guðfræðingana en
aðra.
Gleymum því ekki, að guðfrœðingur
getur, þrátt fyrir guðfrœði sína, verið
jafnfjarri lifandi kristindómi eins og
nokkur vantrúarmaður, og að t. d.
lœknisfrœðingur eða lögfrœðingur
getur staðið kristindómmum eins
nærri eins og nokkur guðfræðingur.
Hjer er allt koinið undir afstöðu
mannsins gagnvart þýðingarmesta
vandamálilífsins, allt komið undirþví,
hvort maðurinn hefir gefið sig Guði á
vald.
Að lyktum óskaði ræðum., að þess-
ari hreyfingu yrði eins vel tekið meðal
ísl. studenta, eins og henm hefir ver-
ið, tekið hvarvetna annarstaðar, og að
hún gæti hvarvetna um heiminn orð-
ið til þess að skýra fyrir sem flestum
stúdentum spurninguna, hvort þeir ætt
að vera ineð Guði eða móti honum.
Ogsvoárjettaði hann í ræðulokheim-
boðið til næsta kristilega stúdenta-
fundarins í Noregi árið 1899.
Vel vorar,
segja flestir, nær og fjær. Hjer
hafa lengi gengið blíðviðri, aó undan-
tekinni 2 daga norðanhrinu í upphafi
vikunnar sem leið; en ’nlýindi þó held-
ur lítil og gróður því seiníara. En
ekki mátti batinn siðar k^ma en
hann gerði — bæta ■ menn ahnennt
við, og koma með nógar sögur af
því, á hverri heljarþröm fjöldi bænda
var staddur mjög víða með björg
handa skepnum sínum; og er slíkt
raunalegur vottur um það, hve hrapal-
leg ljettúð og fyrirbyggjuleysi drottn-
ar enn í hugsunarbætti bænjda og búa-
liðs á voru landi; því það kemur flest-
um saman um, að veturinD hafi í raun
og veru alls eigi harður verið yfirleitt,
þótt innistöðutími væri í lengra eða
lengsta lagi á útbeitarjörðum, einkum
sunnan-lands og vestan. Jörð góð, er
til hennar náði, ónædd undir snjóhlíf-
inni. Hafði ar.k þess verið auð að
mestu víðast fram um áramót.
Barðastrandarsýslu 3 mai:
Siðan á pásknm og út allaa aprllmán.
hefur hjcr verið hagfeldasta tið, siðustu
dagana sumarhiti, þangað til í gær, að
hann kólnaði aptur. Þessi góða tíð hefur
komið sjer vel l'yrir alla. Hefði orðið
mjög kalt, mundu margir hafa orðið illa
staddir með skepnur. Það var óneitan-
lega farið að lita iskyggilega út; fjöldi
bænda orðnir heytæpir, og fáir, sem hefðu
getað hjálpað til muna; kaupstaðirnir voru
matvörulausir, þegar mest lá á. Nú liefur -
góða tíðin bætt úr öl'lu, og menn er von-
andi enn einu sinni sloppnir úr allri hættu,
þó full-djarflega hafi verið sett á heyin.
Eáeinir Breiðfirðingar ætla til Vestur-
heims í sumar, um 20 alls, og fylgjast
þeir allir með Jóni Jónssyni i Rauðseyjum,
einhverjum duglegasta og myndarlegasta
bóndanum á JSreiðafii'ði. Hann fer til
Alptavatnsnýlendunnar og á liann þar kunn-
ingja og ættingja, sem hvetja hann til far-
arinnar. Hann hefur lengi búið í Rauðs-
eyjum rausnavbúi og telja allir mikla eptir-
sjón að honum. 1
Það er óhætt að'segja, að Ameriku-hug-
urinn er ekki enn aldauða hjer, enda eiga
flestir vini og ættingja þar vestra.
Mörgum er þó forvitni á að lesa lýsingu
Jóns Olafssonar á Ameríku, en þó er ekki
laust við, að sumum leiki grunur á þvi,
að ekki sje að reiða sig á allt, sem þar
stendur.
Strandferðabátarnir.
þeir eru báðir komnir, úr fyrstu ferð
sinni umhverfis laudið, og báðir á und-
an áætlun, Hólar, austan utn land, 8.
þ. mán., og Skálholtí gærmorgun, 10.
þ. mán. Hafði gengið ferðin mæta-
vel, engan ís hitt og komið á allar á-
ætlaðar hafnir og jafnvel fleiri. Með
»Hólum« komu hingað um 40 farþeg-
ar, en með »Skálholti« um 70; fleiri
munu ekki hafa komizt þar fyrir. Og
mjög vel láta farþegar af bátunum,
segja vist í þeim mjög góða og yfir-
menn hina viðfelldnustu.
Meðal ferðamanna með bátunum
hingað eru að austan Stefán faktor
Guðmundsson frá Djúpavog, Olafur
Thorlacius aukalæknir þar, síra þor-
stemn Halldórsson frá Mjóafirði, veit-
ingamaður Kristján Hallgrímsson frá
Seyðisfirði; ennfremur Bened. f. sýslu-
maður Svemsson — hafði brugðiðsjer
snöggva ferð norður á Húsavík. Að
vestan komu sýslnmaður Lárus K.
Bjarnason í Stykkishólmi með frú
sinni, síra Páll E. Sivertsen á Stað,
o. fl.
Maður drukknaði
í Langá á Mýrum fyrir rúmum hálf-
um mánuði, 25. f. mán., Jakob por-
steinsson (veitingamanns í Borgarnesi),
efnismaður, um tvítugt; var á ferð
heim til sín að Borgarnesi neðan úr
Straumfirði og sundlagði ána móts við
Ánabrekku, skammt fyrir neðan brúna,
en sund heldur langt, með því að fallið
var í ána. Hestur hans fannst rek-
inn daginn eptir, en líkið af mannin-
um ekki fyr en sunnúdaginn að var,
8. þ. mán., rekið á eyri í ánni.
Mannalát.
Austan úr Mjóafirói er Isafold skrif-
að 3. þ. tnán.:
»Hjer andaðist 24. f. tnán. eptir
þunga og langa legu bænaöldungurinn
dannebrogsmaður Hjálmar Hermanns-
son á Brekku, nær áttræður að aldri
(f. 1819),
Haun var í fremstu bænda röð hjer
austanlands. Hann var vel fjáður
maður, auðgaðist með fyrirhyggju
sinni og dugnaði, því búskap byrjaði
hann með litlum efnum, en hafði þó
mikla fjölskyldu fram aðfæra. Hjálm-
ar sál. var maður einkar-vel að sjer
og hafði dómgreind skarpa, enda á-
vann sjer það traust og hylli sveit-
unga sinna, að ekki þóttu ráð ráðin,
nema hans væri leitað. Hreppstjóri
var hann hjer um bil 40 ár og þótti
ætíð vel með fara; hreppsnefndarodd-
viti 6 ár, og sáttasemjari frá því er
Mjóifjörðurjjvar gerður að sáttanefndar'-
umdæmi. Framúrskarandi dugnað
hans í búskap sýnir þáð, að þá er
hann flutti sig að Brekku 1865, feng-
ust einir 80 hestar af töðu af túninu
þar, en svo græddi hann það út upp
úr moldarflögum og lyhgmóum, mest
með sloráburði, er hann notaði hjer
fyrstur manna, að af því munu hafa
fengizt, er hann ljet af búskap fyrir
nokkrum árum, um 500 hesta; enda
var hann snemma sæmdur heiðurs-
launum úr styrktarsjóði Chr. konungs
IX. En þar sem Hjálmar sál. hætti
við, hefir Vilhjálmur hreppstjóri sonur
hans haldið drengilega áfram, og munu
nú í hverju meðalári fást hátt á sjö-
unda hundrað hesta af töðu af túu-
inu. *
Hjáimar var tvíkvæntur; hjet fyrri
kona hans María Jónsdóttir frá Jór-
vík í Breiðdal; með henni átti hann
6 börn: Jón bónda, er andaðist fyrir
nokkrum árum; Sigríði, ekkju hjá
Vilhjálmi bróður sínum; Hermann,
stúdent í Ameríku; Vilhjálm hrepp-
stjóra á Brekku; Halldór bónda í
Ameríku; Margrjeti, gipta konu á
Borgareyri. Síðari kona Hjálmars,
Jóhanna Sveinsdóttir, lifir mann
sinn, bróðursonaráóttir hans; með
henni eignaðist hann 13 börn og lifa
4 þeirra: Konráð, kaupmaður á Brekku;
María, gipt kona & Borgareyri; Gísli,
kaupmaður á Nesi í Norðfirði, og
Guðrún, ógipt heima.
Hann var sannur sómi stjettar
sinnar, bændastjettarinnar íslenzku,
og opt stoð sveitar sinnar, einkum í
harðærunum milli 1860 og 1870.
Einnig ljezt hjer að þinghól 9. f.
frú Lára Sveinbjarnardóttir, kona
sira þorsteins Halldórssonar, úr á-
kafri lungnatæring; hún var búin að
liggja frá því um nýár í vetur. Frú
Lára var mesta fríðleiks- og atgervis-
kona, góð kona og uojög vel að sjer,
hjartagóð og einkar-skemmtin og
viðfeldin, og sakna hennar allir, er
nokkuð verulega kynntust henni. Hún
var tæplega þrítug«.
Af Breiðafirði skrifað 3. maí.:
»Nýdánir eru hjer í sýslu tveir
merkisbændur. Annar er Björn Pjet-
ursson í Hlaðseyri við Patreksfjörð,
hreppstjóri og dugnaðarmaður; hann
hefir stórum bætt eignarjörð sína
Hlaðseyri, sljettað og aukið túnið;
hann var 68 ára að aldri. Hinn hjet
Ólaýur Olafsson, bóndi í Breiðuvík,
fertugur «að aldri, myndarbóndi og
góður drengur. Rauðasandshreppur,
þar sem þessir báðir áttu heima, hefir
orðið fyrir miklu manntjóni frá því
um þetta leyti í fyrra; hafa dáið þar
í hreppnum 24 karlmenn á árinu,
flestallir á bezta aldri. Flestir hafa
farið í sjóinn, en hinir dáið úr tauga-
veiki og lungnabólgu«.