Ísafold - 04.06.1898, Blaðsíða 1

Kemur ut ýmist einu sinni e(5a
tvisv. í viku. Yerfí árg. (80 ark.
minnst) <1 kr., eriendis ö kr. eða
1 ^/sí doll.; borgist fyrir íniðjaw
jnli (erlendis fyrir fram).
Uppsögn (skrifleg) bunuin við
áramót, ógild nema komin sje
t.il útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er í
Auaturstrœti 8.
XXV
Reykjavík,
laugardajíinn
4. júní 189S.
35. blað.
Fyrir 2 krónur
geta nýir kaupendur
ísafoldar fengið hálfan
yfirstandandi árgang
blaðsins, frá júlíbyrjun
til ársioka 1898,
40 tölublöð,
og að auki þ. á. sögu-
safn blaðsins sérprent-
að ókeypis, þ. e sem
kaupbæti.
Ekkert blað hér á
landi býður nándar-
nærri önnur eins vild—
arkjör.
Tvisvar í viku kem-
ur Isafoldnú út, miðviku-
dajía o?r laugardaga.
Forngripatsafn opiðmvd.og ld. kl.ll—1'2.
Landsbankinn opinn hvevn virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við lll/a—l‘/2,ann-
&r gæzlnstjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkau dag
kl. 12-2, og einni stnndu lengur (til kl 3)
rnd, myd. og ld. til útlána.
Poxtxkip (Laura) væntanl. frá Khöfn tí.
júní, og s. d. leggur Yexta á stað vest.ur
uin land og norður, en Laura J. júní til
Vestfjarða.
Kristiiidóms-
hatrið.
Svar til Guðmundar Iseknis Hannessonar
frá
Haraldi Níelssyni.
II.
Mig furðar eiginlega á því, hve tnik-
ið þér er niðri fyrir út af febrúarblaði
*V. L«. það er víst þeas vegna, að þú
jafnvel reynir að gefa í sltyn, að greín-
arnar í Y, L. séu ritaðar móti betri
vitund og fram kornnar af óhreinum
hvötum, »í þeim tilgangi að rægja og
'ófrægja þá, sem aðrar trúarskoðaDÍr
hafa«. þe88Í tilgáta þín er mjög ó-
8æmileg og á næsta illa við, þar sern
þú ritar mönnum, sem þú ert kunn-
•ugur. Og hver skjddi svo rógurinn
vera, sem við, að því er þú lætur á þér
skiljast, erum að hera ut? fívaða róg
hef ég borið út um þorstein í grein
minni? Líklega átt þú við það, að
ég segi, að hann sé vantrúarmaður,
andvígur kirkju og kristindómi. En
þetta vita allir menn að hann er, og
hann lýsir því sjálfur hvervetna yfir
í »þyrnum«. í þínum augutn ætti
það og að vera lof um mann, en eigi
last, að hann afneitar kristindóminum;
því sá er að þínum dómi sannleikans
meginn. Eg vissi eigi betur en að þú
og þínir líkar könnuðust drengilega
við það frammi fyrir öllum, að þið
vseruð vantrúarmenn, og ég virti ykk-
ur 0g virði enn alla fyrir það, aðþora
konia berlega fram eins og þeir
«ru. £g hafoi t. d. margsinnis heyrt
þig lýsa óvild þinni gegn kristindómi
og kirkju, og mér kom ekki til hugar
að rengja þig um það, að sú skoðun
væri bygð á innilegri sannfæring þinni
um, að kristindómurinn væri ósannur.
En hitt kemur mér kynlega fyrir, að
8já þig nú lýsa yfir því, að *þú liafir
ahlre orðið var við, að nokkur hati
kristindóminm. þessu hefði ég aldrei
buist við af þér. En nú fer mig að
gruna, hvernig í öllu liggur. þú hefir
sem sé orðið þess áskynja, að kristin-
dómurinn hefir meiri stuðning í almenn-
ingsálitinu en þú ætlaðir, og vilt því
forða þér og þorsteini vini þínum
nndan þeim skugga, er á ykkur kunni
að falla í augum sumra. þetta er
glöggur vottur þess, hve satt síra Jón
Bjarnason hefir að mæla í síðasta fyr-
irlestri slnum í Aldamótum (»Út úr
þokunni«). Eg hélt þó að vantrúin
væri komin út úr þokunni hjá þér!
En nú sé óg að svo er eigi. þú gerir
síðasfc í bréfi þínu tilraun til að skríða
aftur inu í þokuna roeð þorstein via
þinn á eftir þér. »Tilhneigingin er
merkilega rík í mannlegu eðli til þess,
að lifa í hinum andlega þokuheimu.
En ekki finst mér það hreysti-
mannlega gert, allra sízt af þór, sem
um mörg ár hefir verið ákafur óvinur
kristiudómsins. þú hefir prédikað van-
trú fyrir mér og mörgum öðrum, og í
þeim tilgangi, að því er þú sjálfur hef-
ir mér sagt, sent vantrúarbækur Jnger-
solls heim frá Khöfn til latínuskóla-
sveinanna (sbr. Skýislu umhinnlærða
skóla í Reykjavík 1889—90) og beðið
þá að lesa þær. Hverju lýsir þetta
öðru en hatri til kristindómsins? Ein-
mitt þess vegna vilt þú útrýma honum.
Og í bréfi þinu — sama bréfinu og
þú segir, að þú hafir eigi orðið var
við að neinn hati kristindóminn —
lýsir þú því yfir, að hann hafi ly inn-
ar svip og einkenni. Einmitt þessi
orð lýsa hatrinu. Og eigi sé ég að þú
gerir þorsteini neinn greiða með því,
að vera að bera af honum kristin-
dómshatrið, því að hati hann eigi
kristindóminn, þá eru mörg af kvæð-
unurn í »þyrnurn« hlmgileg meiningar-
leysa.
Illa hlýtur þú að vera að þér í
sögu mannkynsins og sögu kristilegrar
kirkju, fyrst þú veizt eigi, að kristin-
dómurinn á öllwm öldum hefir verið
hataður af fjölda manna og orðið fyr-
ir blóðugum ofsóknum, háði og spotti.og
allskonar árásum íræðuog riti. þegar á
síðari hluta 2,aldare. Kr. samdi Relsos
eitthvert hiðsvæsnasta rit, sem nokkurn
tíma hefir fram komið gegn kristindóm-
inum. þar heldur hann fram nákvæm-
lega sörnu ástæðum fyrir vantrúnni, eins
og þú gerir í lok 19. aldar; hann ham-
ast þar gegn kraftaverkunum,smánar
Krist.gerirmikiðúrmótsögnum biblíunn-
ar, ræðst á sköpunarsöguna, syndafallið
og margtí N. T., kveður upprisuna lygi
ogferum hana líkum orðum og Renan á
19. öld, hrakyrðir og fyrirlítur kristna
rnenn; með öðrum orðum: alt hið sama,
sem nu á ser stað. En þrátt fyrir
þetta hefir kristindómurinn staðið ó-
haggaður í 19 aldir og smátt og smátt
lagt lönd og þjóðir að fótum sér.
í raun og veru hlýtur hvern skyn-
saman mann að furða á því, að menn
á vorum dögum skuli enn vera svo æst-
ir gegn kristindóminum. Skynsemin ein
ætti að nægja til þess aðbeygjamenn
í lotningu fyrir slíku aíli, sem kristin-
dómurinn ómótmælanlega hefir reynst
vera. - Náttúrufræðingurinn Darwin,
sem þú ert að vitna í, þínu máli til
sönnunar, varð svo hrifinn af áhrifum
kristindómsins á einhverja lægstu villi-
þjóð heimsins, Eldlendinga í Suður-
Ameríku, að hann upp frá þeim degi
gaf árlega fé til kristniboðs meðal heið-
iugja; og hvergi hefi ég heyrt þess
getið, að hann hafi hamast á móti
þessu stærsta kærleiksafli, sem enn
hefir gert vart við sig i heiminum,
eins og þið gerið.
En hver er þá orsök hatursin3 enn
í dag?
Alveg hin sama sem orsökin til þess
haturs, sem Gyðingar sýndu Jesú
Kristi, þegar hann dvaldi hér á jörð-
inni. Engum þeirra hefir víst komið
til hugar að dirfast að neita því, að
kenningar hans væru fagrar og líf hans
fult af líknarverkum við snauða og
bágstadda. En allar velgjörðirnar
gleymdust, þegar hann hélt því ótví-
ræðlega fram, að hann væri af Guði
sendur til þess að frelsa spiltmann-
kyn frá eymd og synd og eilífum dauða.
Um synd og afturhvarf frá syud vildu
þeir ekkart heyra; og fyrir það, að
hann sagðist vera Guðs sonur, endur-
lausnari mannkynsins, negldu þeir
hann á kross, og kölluðu hann svikara
látínn; og þegar fregnin barst út um
upprisu hans, létu þeir einskis ófreist-
að til þess að lýsa hana lygi. Lengra
gat hatrið ekki komist. þeir hötuóu
hann af því, að þeir vildu ekki trúa
honum, og þeir vildu ekki trúa af því,
að þeir clskuðu myrkrið meira en Ijós-
ið; þeir vildu dýrka sjálfan sig, en ekki
Guð.
þessi er enn orsök kristindómshat-
ursins; menn reiðast því, að því
skuli enn vera haldið fram, að Jesús
Kristur sé Guðs sonur, frelsari og end-
urlausnari mannkynsins.
pess vegna er alt kristindómshatrið
enn í dag hatur gegn Jesú Kristi sjálf-
um.
þetta veit ég að þér er vel kuun-
ugt. Eg man vel eftir því enn, að
þú komst einu sinni til mín í Ivaup-
mannahöfn, sem oftar, og hélzt því
þá sterklega fram, að allur kristindóm-
urinn hlyti að standa og falla með
upprisu Jesú; og það var alveg réttá-
lyktað. VæriJesús upprisinn, þá hlyti
kristindómurinn að vera sannleikur;
væri hann eigi upprisinn, hefði hann
verið hugarburðarmaður eða blátt á-
fram svikari; þú kvaðst þá telja hann
varhugaverðan mann. En jafnframt
var þá töluverð alvara í þér að raun-
saka þetta meginatriði trúarinnar, og
þú hafðir þau ummæli, að gætir
þú sannfærst urn sannleik upprisunn-
ar, skyldir þú kasta öllum efasemdum
þínum á glæ, enda vairu þær þá allar
saman fánýtar, og þá sagðist þú skyld-
ir verða kristinn að meiru en nafninu
einu, því að þú fyndir til þess, að
margir, sem kristið nafn bera, væru
um of afskiftalausir og hálfvolgir, svo
framarlega sem þeir í sannleika tryðu
á Jesúm Krist upprisinn og til himins
farinn. |>ér skildist það þá, að kristn-
ir menn geta clcki, sé þeim alvara og
hlýði þeir röddu samvizkunnar, látið
vantrúna og siðspillinguna í friði.
Af þessu hlýtur þér einnig að skilj-
ast, að skilgreining þín á, hvað van-
trú sé, er næsta ónákvæm og eigin-
lega alveg röng.
þú segir í bréfi þínu, að vantrú sé
trúarskoðanir, sem eigi eru í samræmi
við kirkjunnar kenningu. Orðin »van-
trúaðuru og »vantrú« eru tekin úr sjálfu
nýja testamentinu og merkja enn hið
sama, sem þau merkja þar. Vantrú-
aður er sá, sem neitar trúnni á Jes-
úm Krist, lausnara heimsins. En eins
og öllum er kunnugt, eru kenningar
kirkjunnar margar og kirkjan greind
í margar deildir, sem aftur hafa ýms-
ar sérstakar kenningar; en sameigin-
leg fyrir allar kristnar kirkjudeildir er
trúin á Jesúm krossfestan og upprisinn.
Hann er hyrningarsteinn kirkjunnar
og gegn honum beinast allar árásir
vantrúarinnar; án hans er engin krist-
indómur til.
Sættir.
Ná á að fara að sætta íslendinga!
Hver eftir annan eru þeir að koma
upp með þá speki í blöðunum, að
leiðtngar Islendinga þurfi fyrir hvern
mun að sættast. Og þeir halda, að það
geti ekki verið neitt sérlega örðugt.
f>að þurfi ekki annað en halda fund
til þess.
Helzt þingvallafund, náttúrlega!
Skyldu margir hafa gert sér fulla
grein fyrir því, hve miklu ráðabetri
vér erum heldur en uokkur öunur
þjóð? J>að stafar sjálfsagt af þeim fá-
dæma þroska, sem vér höfum umfram
aðra menn f stjórnmálum!
Ekki er það með öllu dæmalausc í
öðrum löndum, að menn greini á um
þjóðmál. |>að ber stundum við hér
og þar á jarðarhnettinum, að þeim
komi ekki alveg saman um stjórnar-
skrá og hermál og tollmál og þjóð-
erni og mentamál og flest, sem heiti
hefir og þingnm þjóðanna er ætlað að
fjalla um.
Er það ekki einstök fyrirraunun,
hvernig þeir eru vanir að fara að ráði
sínu, þegar svona ber undir? f>arna
eru þeir að þjarka tímunum saraan,
ár eftir ár, reyna að sannfæra alþýðu
manna um, að þeir hafi á réttu að
standa, og leggja svo að lokum sinn
málstað undir rirskurð þjóðarinnar.
f>að er eins og þeir hafi ekki hug-
mynd um jafu.-einfalt og óbrigðult úr-
ræði eins og þetta: að halda bara
fund og sættast!
I'rræðið er alíslenzkt. |>ess hefir
hvergi heyrst getið í veröldinni nema
hér. Og þó er vandleitað að öðru,
sem beinna liggur við en þetta: að
finnast og koma sér saman, meðan
hver fiokkurinn um sig hefir fasta
sannfæringu um, að hinir flokkarnir
séu að reyna að vinna þjóðinni ómet-
anlegt tjón!
Auðvitað getum vér látið oss skilj-
ast þetta, þegar oss er á það bent, þó
að vér höfum ekki getað látið oss það
til hugar koma að fyrra bragði. Og