Ísafold - 25.06.1898, Blaðsíða 2

Ein ástæðan, sem í fyrra heyrðist
gegn gufuskipum til fiskiveiða, var sú,
að við það mistu svo margir menn at-
vinnu, því gufuskipin þörfnuðust færri
manna en seglskipin! Eftir því ættu
menn að gjöra sér hvert starf svo erf-
itt og kostnaðarsamt sem auðið væri,
til þess að geta veitt sem flestum at-
vinnu; bóndinn ætti sem fyrst að hleypa
túni sínu í kargaþýí'i, til þess að sem
lengst væri verið að slá það; tóvinnu-
vélar mættu ekki vera til.
Sú mótbára mun heyrast gegn gufu-
skipakaupum til fiskiveiða, að ossvanti
fé til þeirra. En, á hinn bóginn —
vér höfum efni á að fleygja út svo
skiftir hundruðum þúsunda króna fyrir
annað eins og »Vestu«-útgerðina ! Vér
getum borgað hinu sameinaða gufu-
skipafélagi yfir 50000 kr. á ári fyrir
að láta galtóm gufuskip skrölta fyrir
landi ár út og ár inn, og höfum þó
reynslu fyrir því, að þótt vér ekki
borguðum því einn eyri, þá mundi það
halda uppi nægum samgöngum fyrir
því! Vér finnum oss rnenn til að
borga 35000 kr. á ári í 20 ár fyrir að
fá hingað fréttaþráð, auk ótiltekinnar
upphæðar til sama fyrirtækis hér á
landi, og gagnið af honum yrði þó
því nær eingöngu fyrir örfáa, ein-
staka menn, og svo fyrir botnverping-
ana, en samsvarandi skaði fyrir al-
menning; margt fleira mætti nefna;
en þessar upphæðir nefni ég af því,
að þær eru oss beiniínis til tjóns, og
það tjón kaupum vér á oss fyrir gjald,
sem alt rennur í vasa útlendinga.
Yms önnur fyrirtæki, er vér leggjum
fé til, eru þó þess eðlis, að bæði eign-
umst vér veglegar eignir fyrir hið fram-
lagða fé (t. a. m. opinber stórhýsi, vegi,
brýr o. s. frv,), og svo rennur féð að
miklu leyti í vasa innlendra manna.
En samhliða öllum þessum fjáraustri
horfa menn á, að landar vorir eru að
elta hina útlendu fiskimenn til að
snapa leifar þeirra, og um þessa niður-
lægingu er svo fátœlctinni kent! Væri
ekki eins affarasælt að veita þessar
35000 kr. á ári til að kaupa fiski-gufu-
skip, eitt á ári í 20 ár? því vér meg-
um ekki írnynda oss, að vér séum þeir
»pinnar«, að hin útlendu félög vilji
koma á fréttaþræðinum vor vegna;
það er sjálfra þen ra vegna; þau vilja
nota land vort sem stöð fyrir frétta-
þráð sinn. þ>au munar nauðalítið um
vorar 35000 kr. á ári, þegar um slíkt
fyrirtæki er að ræða, og hefðu eins lagt
þráðinn án þeirra, ef þau á annað borð
ætla sér að koma bonum á.
Eystra og vestra eru þó einstaldr
menn farnir að fá sér gufuskip til
fiskiveiða. Frétst hefir, að eitt slíkt
gufuskip vestra hafi fengið mikinn afla
að tölu, en smáan fisk. fíér, í vorom
óthrópaða ördeyðu-Faxaflóa er það
mestmegnis vænn þorskur, sem botn-
verpingar fá, og hann óspart. Hefðu
innlend gufuskíp rekið fiskiveiðar
hér í Faxaflóa þessa vorvertíð, fiskað
líkt og útlendingarnir, og lagt afla
sinn f land jafnóðum til verkunar,
það væri orðinn drjúgur afli!
Að vísu er það viðurkent, að botn-
vörpuveiði skemmi fiskimiðin, og eyði
þeim með tímanum. En úr því nú
að engin von er um, að fá hinum út-
lendu botnverpingum stökt á burt,
þá væri þó veglegra og arðsamara, ef
vér gætum verið þeim samhliða að
»botnverpingunni«, og haft eitthvað
upp úr krafsinu meðan á eyðingu fló-
ans stendur, lieldur en að láta þá
eina sitja um arðinn af henni.
Vér höfum beðið Dani um vernd
gegn botnverpingunum, og þeir hafa í
nokkur ár sent hingað hraðskreitt og
öflugt herskip í því skyni. Aldrei
þessi ár hefir yfirmaður þess skipssýnt
meiri dugnað og áhuga á að vernda
oss en sá, er nú stýrir því. Legðumst
vér á eitt með varðskipinu til þess að
gjöra hinum útlendu ræningjum erfitt
uppdráttar, þá mundi það verða báta-
útgjörð vorri að ómetanlegu gagni. —
En er yfirmaður varðskipsins sér, að
hið gagnstæða á sér stað, og hann
jafnvel verður var við bandalag milli
landa vorra og óvinanna, hvílíkt mun
þá álit hans verða á oss? En þeirri
þ]óðarmínkun mundi linna, ef að vér
eignuðumst sjáifir gufuskip til fiski-
veiða. þó ekki væri annað, þá mundi
þó gróðatilfinningin ráða svo miklu,
að vér mundum óska hinum útleudu
keppinautum vorum þangað, þar sem
»piparinn vex«.
Kitað uin vorvertiðarlok 1898.
p. Egilsson.
Ath semd ritst.
Aðalatriðið í greininni hér að fram-
an skulum vér láta afskiftalaust að
þessu sinni. Oðrum stendur nær en
oss að gera það að umtalsefni, ef þeim
þykir við þurfa, enda hafa meiri kunn-
ugleik til að dreifa.
En það, sem hinn mikilsvirti höf.
segir um tvö önnur framfaramál vor,
samgöngurnar á sjó og ritsímann,
virðist oss ekki rétt að standi athuga-
semdalaust.
Vér höfum ekki reynslu fyrir því,
að sameinaða gufuskipafélagið haldi
uppi nægum samgöngum landssjóði að
kostnaðarlausu. Vér höfum reyut það
tvö ár, og reynslan varð sú, að sam-
göngurnar voru mjög ónógar. Sumir
landshlutar urðu nær algerlega út
undan, þeim til stórtjóns. Svo megn
varð óánægjan, að þingið sá sér ekki
með nokkru móti í'ært, að halda sama
fyrirkomulagi áfram. Naumast heyrð-
ist nokkur rödd á þinginu, sem mælti
því bót.
það er enginn vandi að segja, að
vér höfum ekki haft efni á að borga
eins mikið fyrir »Vestu«-útgerðina, ein3
og vér urðum að gera. Að hinu er
ekki eins auðhlaupið, að benda á,
hvað þingið 1895 átti til bragðs að
taka annað en það gerði.
þar sem höf. segir, að gufuskipin
skrölti galtóm fyrir landi ár út og ár
inn, þá virðíst oss sem hann geti
naumast talað af fullkominni þekkingu.
Reynslan á núverandi samgöngum er
nú enn ekki nema fárra mánaða gömul.
Og enn vantar allar skýrslur um,
hvernig þær hafa verið notaðar. —
Jafnvel afgreiðslumanni sameinaða
gufuskipafélagsins hér er lítið kunnugt
um hana, eftir því sem hann hefir
sjálfur sagt oss. En víst er um það,
að fólksflutningar hafa verið eigi ail-
!itlir með strandferðaskipunum.
það er því nokkuð djúpt tekið í ár-
inni, að staðhæfa, að það fjárframlag,
sem vér látum af hendi til að styrkja
samgöngurnar, sé oss »beinlínis til
tjóns«, eins og höf. kemst að orði.
Hverjum ætti það svo sem að vera
til tjóns, að eiga kost á að komast
með ströndum fram ?
Ummæli höf. um ritsímann virðast
oss álíka fljóthug8uð.
Af hverju veit hann þa5, að vér
eigum símans jafn-vísa von, þó að vér
leggjum ekkert til hans ? Félögin
»munar nauða-lítið um vorar 35,000 kr.
á ári, þegar um slíkt fyrirtæki er að
ræða«, segir höf. Skyldi ekki fyrir-
tæki, sam á að kosta um þrjár milj-
ónir, muna neitt um vexti af 1 miljón
kr. í 20 ár? »þau vilja nota land
vort sem stöð fyrir fréttaþráð sinn«,
segir hann enn fremur. Hverja sönn-
un hefir hann fyrir því, að þau þurfi
nokkuð á voru landi að halda til
þeirra hluta ? það kann að hafa verið
nokkur ástæða til að gera sér slíkt í
hugarluud, rneðan hörgull var á sæ-
8Ímum milli Norðurálfu og Vesturálfu.
Nú munu menn vera farnir fyrir löngu
að sjá, það, að þau muni einhvern
veginn geta komist af án vor.
þá er loks gagnið af ritsímanum.
»það yrði því nær eingöngu fyrir örfáa
einstaka menn og svo fyrir botnverp-
ingana, en samsvarandi skaði fyrir
almenningd, segir hr. þ. E.
þessir »örfáu, einstöku menn«, eru
að líkindum kaupmenn.
Skyldi það nú ekki vera neinn hag-
ur fyrir landið, að verzlunin verði auð-
veldari, óhultari, áhættuminm? það
er sjálfsögð, óumflýjanleg afleiðing af
ritsímasambandi við önnur lönd. það
gerir efnalitlum mönnum margfalt auð-
veldara að reka verzlun hér, eykur
samkepnina og, það sem mest er í
varið, kemur föstum grundvelli undir
viðskiftin, sem eðlilega hljóta að vera
meira og minna í lausu lofti, eins og
nú er ástatt.
Hálf-skoplegt er það, að höf. skuli
einmitt í þessari grein segja, að rit-
síminn mundi verða botnverpingum í
hag. Hann vili láta oss taka upp
samskonar veiðiaðferð eins og þeir
stunda. peir hafa gagn af ritsíman-
um. En þó að vér förum að reka sömu
atvinnuna, eins og þeir reka, þá á
ritsíminn að verða oss »samsvarandi
skaði!« Hversvegna í ósköpunnm ætt-
um vér þá ekki að geta haft sama gagn af
ritsímanum eins og botnverpingarnir?
G.jörspilt
lýðstjórn.
ii.
Dr. Parkliurst er maður nefndur.
Hann hafði orðið prestur við New-
York-kirkju eina árið 1880, 38 ára
gamall. Tíu ár hafði hann unnið að
prest8starfi sínu í kyrþey, og komist
alt af áþreifanlegar að raun um, hve
margt og mikið það er, sem stendur
guðsótta og góðum siðum fyrir þrifum
í New-York. Félag eitt er þar í borg-
inni, sem hefir það fyrir mark og mið
að stemma stigu við glæpum og
dregur nafn af tilgangi sínum (»Society
for the Prevention of Crime«). Dr.
Parkhurst varð forseti þess 1891. Tæp-
um 12 mánuðum síðar lagði hann út
í orrahríð þá hina miklu, sem að lok-
urn hafði þann árangur, að Tammany
varð að sleppa stjórntaumunum.
Ekkert einkennir betur ástandið í
New-York annars vegar og stefnufestu
Dr. Parkhursts hins vegar, en það, að
jafnskjótt sem haun hafði tekið við
stjórn félagsins varð þetta orðtak þess :
»Niður með lögregluna!« Félagið leit
svo á, og vafalaust rétt, sem lögreglan
væri fyrsti og örðugasti þröskuldunnn
fyrir því, að það gæti náð tilgangi sín-
um — einmitt handhafar löggæzlu-
valdsins, sem öllum mönnum fremur
áttu að hafa það hlutverk með hönd-
um, sem félagið hafði sett sór að vinna
að !
það var þó ekki fyr en 14. febrúar
1892, að Dr. Parkhurst sagði Tamma-
ny 8tríð á hendur til fulls og alls.
Hann gerði það á sjálfum prédikunar-
stólnum, fór svo hörðum orðum um
stjórn New-York-borgar, að annað eins
hefir sjaldan heyrst í nokkru guðshúsi
í veröldinni. Hér er ofurlítið sýnis-
horn :
»Eitt er það gerfi, sem djöfullinn
tekur á sig og kemur oss í mest vand-
ræði í viðleitni vorri og truflar oss-
mest, þegar vér erura að hugsa ráð
vort. það eru saurugu vargarnir, sem
dag og nótt sjúga lífsaflið úr borginni
undir því yfirskyni að stjórna henni.
þeir eru flokkur lygara, meinsæris
manua, drykkjurúta og saurlífismanna«.
1 stuttu máli hélt prestur því fram, að
yfirvöld borgarinnar gerðu sér að reglu að
halda verndarhendi yfir spillingunni f
öllum myndum hennar, og að glæpa-
mennirnir og embættismennirnir væru
allra manna samhentastir.
Ollu skorinorðari gat hann ekki ver-
ið. Fólk hneykslaðist líka að því skapi;
flestura þótti hann tala í meira lagi
ógætilega. Einn af höfuðsmönnum
lögreglunnar lýsti yfir þvf, »að það væri
andstyggilegt, að kristinn prcStur skyldi
verða til þess að svívirða prédikunar-
stólinn með öðru eins orðalagi«. Dr.
Parkhurst var stefnt fyrir kviðdóm hinn
meiri (Grand Jury) og þar gaf dómari
honum hátíðlega ofanígjöf fyrir að koma
með staðhæfingar, sem hann gæti ekki
sannað. Tammany réð sér ekki fyrir
fögnuði.
En Dr. Parkhurst var ekki af baki
dottinn. Nú tók hann sér fyrir hend-
ur að sanna sakargiftir sínar. Hann
lagði af stað kvöld eftir kvöld í þrjár
vikur með leynilögreglumanui og rnála-
færslumanni, fór sjálfur inn í saurlífis-
hús þau, drykkjuklefa og spilasam-
kundur, sem eingöngu áttu, í skýlausu
banni laganna, tilveru sína að þakka
bandalaginu við borgarstjórnina og lög-
regluliðið. Sumstaðar fengu þeir lög-
reglumennina sjálfa til að leiðbeina
sér og standa á verði fyrir sig.
Nú voru sannanir fengnar fyrir ó-
grynnum af lagabrotum, er lögreglu-
liðið átti á samvizkunni. þá hélt Dr.
Parkhurst aðra ákæruræðuna í kirkju
sinni, 13. marz 1892. Hann lagði fram
284 lagabrot, sem hann gæti sanna6
að framin hefðu verið rótt að segja fyrir
augum lögreglunnar, og hólt því fram
að hún væri samsek í þeim.
það er að minnum haft, hve snild-
arlega honum hafi farist orð í þaó sinn,
enda fór nú New-York búum ekki a&
lítast á blikuna. Aftur var honum
stefnt fyrir kviðdóminn, en nú stóð
hann ekki varnarlaus. Nú fekk hann
ekki lieldur neina áminning. þar á
móti lýsti kviðdómurinn yfir því skýr-
um orðum, að ekki væri unt að kom
ast að annari niðurstöðu en þeirri, að
lögregla borgarinnar væri gjörspilt,
samkvæmt gögnum þeim, er Dr. Park-
hurst hefði lagt fram í málinu.
Ofsaleg ofsókn var nú hafin gegn
Dr. Parkhurst. Reynt var að telja
mönnum trú um, að hann væri versti
fantur, að hann væri sjálfur sök í
glæpum þeim, er hann hafði sannað
að framdir voru. En hann stóð ekki
lengur einn síns liðs. Fjörutíu félög í
borginni gengu í bandalag til þess að
halda fram hans málstað. Til þess að
gera Dr. Parkhurst óvinsælan rak lög-
reglan eina mestu frostnóttina á vetr-
inum kvennfólkið út úr nokkrum saur-
lífishúsunum. Prestur sá þeim taíar-
laust fyrir húsaskjóli.
Svo tók hann það til bragðs, að lög
sækja 45 af þeim 64 spillingarbælum,
sem lögreglan hélt verndarhendi yfir í
einni lögregludeild borgarinnar að eins.
Sum inálin vann hann, sum ekki.
það lá í augum uppi, að ekki var
vinnandi vegur að sigrast á þennan
hátt til fulls á samvizkuleysi lögregl-
unnar. Alþýðu manna var nú líka
farið að ofbjóða, og verzlunarstjórn
New-York-borgar skoraði á öldunga-
deild New-York-þingsins að setja nefnd