Ísafold - 25.06.1898, Blaðsíða 3

til að rannsaka atferli lögreglunnar í
borginni.
Nefndin var sett og lög samþykt um
að kostnaðinn skyldi greiða úr ríkis-
sjóði. En nú tók ríkisstjórinn (gover-
nor) í taumana, synjaði lögunum stað-
festingar og lýsti yfir því, að það væri
alkunnugt, að New-York væri betur
stjórnað en nokkurri annari borg í
Bandaríkjunum. Til þess að ráða fram
úr þeim vandræðum tók verzlunar-
stjórnin að sér að ábyrgjast kostnað-
inn. Nefndin tók svo til starfa. Allir
nefndarmennirnir voru úr öldungadeild
ríkisins. Formaður hennar var Clar-
enee Lexow og af honurn dró hún
nafn sitt.
1 fyrstu höl'ðu meun enga hugmynd
uni, hve mikið það verk væri, sem
nefndin hafði færst í fang. Búist var
við, að hún inundi geta lokið starfi
sínu á þriggja vikua fresti, ef hún
hóldi fundi tvo daga í viku. En þeg-
ar til vitnaleiðslunuar kom, komst
nefndin bráðlega að raun um, að verk-
efnið var meira. Hún héJt fundi og
hlýddi á vitni dag eftir dag, frá morgni
tii kvölds, í 10 mánuði. Munnlegur
framburður vottanna var ritaður á
10,576 blaðsíður, ekki talin með nein
skjöl, sem lögð voru fyrir nefndina til
ýmis konar skýringa. Vitnaframburð-
inum var skift í tvo kafla. I öðrum
þeirra var sagt frá ólöglegum afskiftum
lögreglunnar af kosningum. Hinn var
um alls konar óhæfu aðra, sem í frammi
hafði verið höfð, svo sem glæpahylm-
ingar, mútur, kúgan til fjárframlaga
og þar fram eftir götunum. 678 vitni
voru spurð.
Eins og áður er sagt, er öll frásaga
þessi bygð á rannsókn þessarar nefnd-
ar, eiðfestum framburði vitna, sem yfir-
heyrð voru, ekki fyrir luktum dyrum
í einrúmi, eins og hér tíðkast, heldur
í áheyrn hvers, er koma vildi.
Nefndin komst brátt að raun um,
að ekki var auðhlaupið að því, að fá
menn til að bera vitni. Hún varð að
lofa því hátíðlega, að enginn vottanna
skyldi verða látinn gjalda þess, sem
hann kynni að meðganga, að því er
snerti mútur og þess konar óráðvendni;
hver, sem segði nefndinni sannleikann,
skyldi þar með hafa trygt sig fyrir
allri lögsókn fyrir þær sakir. Hver,
sem þar á móti segði nefndinni ósatt,
mætti eiga von á málshöfðun fyrir
meinsæri og auk þess fyrir hverjar
þær embættis-yfirsjónir, sem hann
kynni aö hafa gert sig sekan í.
þrátt fyrir þetta var meinsæra-mergð-
in voðaleg, einkum meðal lögreglumann
anna. Einn þeirra kannaðist líka við
það hreinskilnislega, að í lögregluliðinu
væri það talin skylda að sverja rangan
eið, þegar leyna þyrfti mútum og fé-
drætti. Segðu þeir satt, yrði kosti
þeirra þröngvað á hvern hátt, sem unt
væri, en fremdu þeir meinsæri, þegar
á þyrfti að halda, hefðu yfirmenn þeirra
hinar mestu mætur á þeim. Og mörg-
um þeirra var svo farið, að þeir ótt-
uðust auðsjáanlega lögregluforingjana
margfalt meira en guð almáttugan.
Eftirtektarverð voru svör karla þeirra
og kvenna, sem veittu saurlífishúsun-
um forstöðu, og ýmsra annara, þegar
spurningar voru fyrir þá lagðar um
skoðun þeirra á helgi eiðsins. Ein
kona, Júlía Mahoney að nafni, var
hreinskilnust.
»Vitið þór ekki«, sagði málfærslumað-
ur nefndariunar við haua, nað hegnt
er fyrir meinsæri í öðru lífi ?«
»Ég vona, það sé ekki«, svaraði Júlía.
»f>ér vitið þó, að hér varðar það
fangelsi ?« sagði málafærslumaðurinn.
En Júlía lét sér ekki bylt við verða.
»Yrði ég sett í fangelsi, þá kæmist
ég úr því áður en sólarhringurinn væri
liðinn«.
»Hún á einhvern málsmetandi mann
að«, sagði einn nefndarmaðurinn stilli-
legæ ‘ [
|>að er auðsætt, að örðugt muni vera
að toga sannleikann út úr slíkum
vitnum. þau trúa á almætti lögregl-
unnar í Nevv-York og ekkert annað.
»þ>að var almenn trú«, segir nefndin í
skýrslu sinni, »að bæn nokkur vitni
gegn lögreglunni, eða kæmist lögreglan
að því, að einhver hefði verið nefnd-
inni innan handar í starfi hennar, þá
mætti sá maður eiga von á að verða
settur á höfuðið, flæmdur út úr borg-
inni og jafnvel að setið yrði um líf
hans«.
Engmn maður gat gert sér von um
nokkrar bætur fyrir rangsleitni af lög-
reglunnar liálfu. Fjöldi saklausra-
manna, sem lögreglan hafði misþyrmt,
hafði gert sér í hugarlund, að borgar-
félagið bæri ábyrgð á gerðum starfs-
manna sinna. En dómstólarnir höfðu
hvað eftir annað lagt þann dóm á, að
það hefði enga ábyrgð á þeim. Og
lögreglumennirnir firðu sig ábyrgð, nær
því hver og einn, með því að láta svo
heita sem konurnar ættu allar eignir
þeirra. það var því orðið alkunnugt,
að ekki var til neins að lögsækja
nokkurn lögreglumann fyrir misbeiting
á valdi hans. Og nefndin tekur það
fram, að hún hafi ekki getað orðið
þess vör, að skaðabótadómi gegn nokkr-
um lógreglumanni hafi nokkru sinni
verið fullnægt.
|>að er því engin furða, hvernig merkur
blaðamaður einn kemst að orði frammi
fyrir nefndinni. Lítið haföi vantað á
að lögregluhöfuðsmaður einn myrti
hann í fangelsisklefa á lögreglustöðv-
unum. Hann var spurður, hvorr, hann
hefði aldrei borið fram kæru fyrir
þessa meðferð.
»Nei, ég gerði það ekki«, sagði mað-
urinn. »það er ekki til neins að fara
í mál við djöfulinn og hirðsveit hans!«
Prestafundurinn
á Sauðárkrók.
Eins og sjá má á siðustu Isafokl, var
fundur þessi vel sóttur úr Skagafjarðar og
Húnavatns prófastsdæmum, en úr Eyjafirði
enginn, og var það leitt mjóg bæð'i fyrir
fundinn og fyrir eyfirzku prestana.
Kl. 12 á bád. !S, þ. m. var baldin guðs-
þjónnsta i kirkjunni; prófastur sira Zoph-
onias Halldórsson bélt snjalla og skórulega
ræðu, og svo var gengið til fundarsals í
búsi sira Arna Ujörnssonar, og fundur sett-
ur Fundarstjóri Zopli. Halldórsson.
Fyrsta mál á dagskrá var um samtök
presta. Eftir talsverðar umræðnr var kosin
nefnd til að' semja lög íyrir prestafélagið,
sem þá var stofnað, og kom sú nefnd með
frumvarp daginn eftir. Var það samþykt,
og sömuleiðis það, að bjóða prestum úr
Eyjafirði og Þingeyjarsýslu að ganga í fé-
lagið.
Umræður voru baldnar nm prédikunar-
adferð; hafði prófastur Eyfirðinga átt að
hefja þær, en vegna veikinda gat hann ekki
komið á fundinn. Prófastnr Zopb. Hall-
dórsson flutti erindi um það mál og talaði
mest um innihald prédikunar, og réð til að
draga daglega lifið sem mest inn í ræð-
urnar og sýna það i Ijósi guðs orðs Urðti
miklar og fjörugar umræður um þetta mál
og komu fram margar góðar bendingar frá
ymsum. Allsnarpar urðu umræðurnar um
blaðalausa prédikttn, og var þeirri aðferð
haldið fast fram af sira E. Kolbeins á Stað-
arbakka. Álit fundarins fór þó í þá átt,
að það væri ekki neitt höfuðatriði, hvort
he.ldur lesið væri af blöðum eða talað blaða-
laust; mest varið' i innibaldið' og bvernig
það væri fram flutt, en þó álitu menn, að
gott væri, ef prestaskóiinn vendi nemendur
nokkttð við að tala blaðalaust.
Héraðsprófastur Húnvetninga, sira Hjör-
leifur Einarsson, flutti skörulega og eiukar-
góða tölu um altarisgöngur og huignun
þeirra. lvom fram i þeim fyrirlestri mikill
áhugi og lifandi tilfinning fyrir þessu tneini
kirkju vorrar; urðu og umræður um það
mál allheitar. Voru allir á eitt sáttir um
það, að hér væri um mjög mikilsvert mál
að tefla, og að hin stórkostlega vanræksla
náðarborðsins hér á landi væri eitt hið
sorglegasta tákn timans. Prestarnir reyndu
að grafa niðtir að rótum til að finna or-
sakir Jiessa sorglega meins, og mikið var
rætt nm þan ráð, er kynnu að finnast til
að ráða bót á þvi.
Tölnmaður hafði einkum lagt tíl, að tveir
eð'a þrír prestar, er þeir væru ti 1 altaris
bver bjá öðrum, skyldu halda málfundi við
söfBuðina eftir messn og þannig styrkja
hverir aðra; var þeirri uppástungu vel
tekið af fundarmönnum.
Þá var rætt um kristilega starfsemi
medal unglinga og félagsskap meðal binna
ungu. I.eizt öllum vel á þá hreyfingu og
töldu hana bráðnauðsynlega i kauptúnum
og i þéttbygðum sveitnm, en ýms tormerki
í strjálbygðum sóknum. Var það og rétti-
lega tekið fram. að því að eins gæti sllk
starfsemi þrifist, að hún hefði lifandi safn-
aðarlif bak við sig.
Kætt var um barnapróf og fræðslu
undir fermingu, og voru margir á þvi, að
reynamættiað balda barnaguðsþjónustureftir
messn við og við. Yms önnur mál voru og
rædd, og skal hér a'ö' eins geti'ð uin það
mál, er einna beitastar umræður vakti, eu
það var um presta þá, er iægju i illdeil-
um við söfnuði sina.
Allir voru á sama máli um það, hve
skaðlegar afleiðingar siikt framferði hefði,
ekki að eins fyrir samlif prests og safnað-
ar, heldur og fyrir alt kristilegt trúarlif
Um þá uppástungu, sem vakið hafð’i þessar
umræð'ur, voru prestar ekki eins ásáttir.
Hafði komið sú tillaga, að skora á 3 nafn-
greinda presta að segja. af sér, með því
heyrst hafði, að þeir ætti i sífeldum ófriði
við ýms sóknarbörn sin. Urðu allsnarpar
umræður um þetta, og vildu menn fara
gætilega og hrapa að engu, tiildust sumir
vera of ókunnugir til að leggja ilóm á slikt,
enda mundi og kirkjustjórnin hafa vakandi
auga á þessu ástandi. En er nokkrir, er
kunnugastir voru í þessum söfnuðum, höfðu
lýst yfir þvi, að ástandið þar væri hið sorg-
legasta, scm hugsast gæti, samþykti fundur-
iun að senda kirkjustjórninni áskorun um
að' hlutast til um, að' hinir fyrgreindu 3
prestar sleptu embættum, með þvi að fund-
urinn áliti, að málaferli presta liefðu drep-
andi áhrif á alla starfsemi þeirra i söfnuð-
uiium.— Þetta var gert sumpart til að lýsa
vanþóknun fundarins á þessu athæfi og
snmpart til að sýna kirkjustjórninni, hvar
norðlenzkir prestar stæðu i þessu máli, og
að hún mætti eiga vist fylgi þeirra í þvi,
sem henni fvndist bezt að gjöra til þess að
lagfæra slikt ástand.
Þessi yfiriýsing eða áskorun af hendi
fundarins var ekkert flaustursverk eða á-
kefð'arflas, né heldur komu fram nokkur per-
sónuiegámæli frá nokkurs bendi til hlutað-
eigandi presta, heldur var rætt um mál
þetta með ugg og audvara, og gengið að
þvi visn, að all-misjafnlega myndi mælast
fyrir slíkri áskorun. Voru umræðurnar hin
skarpasta hugvekja fyrir alla viðstadda; og
hygg ég þær munu seint líða úr minni,
þvi margt kom fram, sem minti á, hve
varfærnir og grandvarir prestar þyrftn að
veta í lifi sínu, til þess að spilla eigi fyr-
ir boðun evangelisins. Ekkert var tilnefnd-
um prestum fundið til hnjóðs annað, og
alls engum kala eða óvild lýstu umræður
þeirra, sem töluðu; hitt kom skýrt fram,
að engir myndu glaðari en einmitt norð-
lenzku prestarnar, ef þessir þrir embættis-
bræður þeirra gætu sannað sakleysi sitt.
Fundurinn var vfir böfuð einkar-fjörug-
ur og áhugamikill. Allar umræður fóru
mikið vel fram, og regla ágæt. úlikill á
liugi á kristindómi og kirkjumálum, og ekki
eitt orð talað nm ytri kjör presta; alt bar
vott um samheldni og bróðurlegan anda
meðal fnndarmanna, og er ég sannfærður
nm, að þessi fundur hefir liaft glæðandi
og vekjandi áhrif á alla, sem sóttu bann; og
von min er sú, að frá honum renni út ein-
hverjir hollir straumar til safnaðanna i
þessum tveim prófastsdæmum. Tilfinningin
fyrir sannvinnu presta óx, og ú slíkum
fundum kynnast menn hver öðrum, liafa á-
hrif hver á annan, og vekja upp margar
spurningar, sem áður hafa legið í þagnar-
gildi. Menn koma auga á margt, sem þarf
umbótar við bæði hjá sjálfum sér og söfn-
uðunum, og hver um sig fær Ijósari tilfinn-
ingu fyrir því, að hann berst eigi einn
sins liðs, heldur sení einn af mörgum liðs-
mönnum og þjónum drottins vors og frelsara.
Frá þessum fundardögum hef ég þær
endurminningar, sem lengi munu geymast
glæðandi og vermandi mitt eigi’ð lijarta, og
þá tilfinningu hygg ég að fleiri bafi. Það
var klukkan að ganga tvö um nótt, er vér
ætluðuni að skilja. Eigi vil ég lýsa þeirri
stund, til þess að draga ekki úr áhrifum
liennar; það eitt vil ég taka frani, að þá
fann ég að hinn eilífi andi heilagrar kirkju
sveif yfir fundinum i næturkyrðinni, er all-
ir beygðu höfuð sin og hlýddu á skilnað-
arorð sira Zophoniasar, og þau vöktu berg-
mál í hjart.a livers og eins, og ekkert vant-
aði nema það, að' allir beygðu kné sin i
beinni bæn til gnðs, i staðinn fyrir hið al-
þekta íslenzku-, óbeina bænarsnið, sem er í
rauninni engin bæn. Þess er ég þó viss,
að allir liafa beði'ð' i lijarta sinu; en sam-
eiginleg bæn hefir lifsglæðandi kraft, á biðj-
andi samkomu.
Eitt fanst mér vanta á í umræðnnum
uni préilik unaraðferðina og innihald kristi-
iegrar ræðu. Það var of lítil áherzla
liigð á að prédika lifið i Jesú Kristi, pré-
dika liann lifandi, svo að mynd hans sem
guðinannsins skini skýrt fyrir áheyrend-
unum.
Það var talað um að draga livers-
dagslifið inn í ræðurnar; það er einn-
ig gott, en hversdagslifið fær því að eins
kristilegt innihald, að hið persónulega lif i
drottni .lesú lielgi ]>að, að trúarinnar dag-
lega samlif vi'ð liann verð'i meira lifandi en
viðast gerist. hér á landi.
Auðvitað gerðu allir prestarnir ráð fyr-
ir þvi svo sem sjálfsög'ðum hlut, að binn
rétti grundvöllur væri lagður í hverri ræðu,
og þa'ð er vist engin hætta á, að prestar
fari út fyrir liinn »dogmatiska« (trúfræði
lega) grundvöll játninganna; eu hvernig
stendur á, að Jesús Kristur stendur svo á-
lengdar i hugum fjöldans hér? Ætli það
sé eigi vegna þcss að sálarinnar innilega
samlif við bann hefir eigi verið nógu skýrt
prédikað meðal vor?
Margt gott hlotnaðist mér á þessum
fundi, en það bezt, að eigi verður
auðvelt að telja mér trú nro, að nokkur
sá prestur, er sat. fund þann, hafi þá skoð-
un, að' »tilbiðja eigi Krist næst, guði«;
komi einhver og segi slíkt við mig, mun
ég visa þvi frá mér sem bakmæigi eða
misskilningi. Þessa trú á rétt-trúnaði is-
lenzkra presta græddi ég á þ.essum fundi.
Með innilegasta þakklæti fyrir góðvilil-
ina, er fundurinn sýndi mér, með því að
veita mér málfrelsi og hlýð'a á það erindi,
sem ég hafði fram a'ö flytja, óska ég öll-
um fundarmönnum og komandi prestafund-
uin allra heilla og blessunar.
Reykjavik 24. júni 1898.
Fr. Friðriksson.
Veðurathuganir
i Reykjavík eftir landlækni Dr. J. Jónas-
sen.
jún I Hiti ! (A Celsius) Loftvog (miliimet.) Yeðuráit.
A nótt|um hd. Ard. síc)(l. Ard. sí().i.
18. + ^ + 12 754.4 154.4{v h d 0 d
19. + « + 10 754.4 7öY.8 o d 0 (1
20. + 8 + 10 757.8 749.3 Nv h b v b b
21 þ 7 + 12 751.» 751.8'Nv h b 0 b
22. + 7 + 10 757.8i 746.8 Sv h d S h d
23. + 7 + H 749.3 735.6 Sa h d 0 d
24. 25 + 8 + 14 744.2 749.3o b 0 b
Bezta sumarveður umliðna viku, sama
veðurbægðin á hverjum degi.
Pilt-tetrið,
sem heimskaðist til að sletta sér
fram í það, sem þeim fór á milli í vet-
ur, ritstj. Isafoldar og eyfirzka stjórn-
málagarpinum Klemens, og það með
fautalegum illmælum, svo að hann,
eius og áður er getið, brendi sig jafn-
harðan í putana á hegningarlögunum
— Vilhjálmur Jónsson heitir hann —
hefir nú fengið sinn dóm í undirrétti í
fyrra dag, eða þó heldur 2 dóma en
einn, með því að illmæli hans um rit-
stjóra ísafoldar voru í tveimur blöð-
um, íslandi og þjóðólfi. Hann fekk
40 kr. sekt í öðru málinu, en 30 kr. í
hinu (varahegning 12 og 10 daga fang-
elsi), auk 15 kr. málskostnaðarútláta í
hvoru málinu um sig, og öll hin meið-
andi og óvirðandi ummæli dæmd dauð
og ómerk.