Ísafold - 09.07.1898, Blaðsíða 1

Kemur ut einu sinni e<5a
tvisv. i viku. Yerc? árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 '/a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD.
Uppsögn fskrifleg) bunam við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Ansturstrœti 8.
Reykjavík, laugarcla^inn 9. júlí 1898.
XXY. árg.
Fyrir 2 krónur
geta NÝIR KAUPENDUR ísafoldar fengið
hálfan yfirstandandi árgang blaðsins, frá
þvi i dag til ársloka 1898,
40 tölublöð,
og að auki þ. á. SÖGUSAFN blaðsins sér-
prentað ókeypis, þ- e- sem kaupbæti.
EKKERT BLAÐ HÉR Á LANDI býðurnánd-
arnærri önnur eins VILDARKJÖR.
Forngripaxafn opiðmvd.og ld. kl.l 1—12.
Landxbankinn opinn hvern virkaa^ dag
kl. 11—2. Bankastjóri við ll'/a—l’/a.ann-
ar gæzlustjóri 12—1.
Landsbökasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lengur (til kl ?)
md., mvd. og ld. til útlána.
Gufubáturinn Hólar fer austur um land
10. júli (á morgun).
Gufub Skálholt fer vestur um land laug-
ardag 10. júli.
Gufuskipið Botnía væntanleg frá Vest-
fjörðum miðvikudag 13. júli og fer til út-
landa sunnudag 17. júli.
Frá Björgvinjarsýning
unni.
BjÖrgvin 24. jiíni 1898.
Hingað kom ég 17. þ. m., og hefi
síðan daglega gengið á sýninguna.
Iðnaðarsýningin er eingöngu norsk,
og mun vera tilætlunin, að sýna Nor-
veg hér í allri sinni dýrð, enda eru
sýndar allar iðnaðargreinir, sem til
eru í landinu: af málrni, steini, viði,
beini og horni, pappír og leðri, alls
konar smíðatól og áhöld við vísinda-
leg störf; framleiðsla matvæla og alls
konar drykkja; urmull af vinnuvólum;
rafmagnsnotkun f flestar þarfir; íiutn-
ingsáhöld á landi, vagnar, sleðar o. s.
frv.; alt sem lýtur að skipasmíðum og
siglingum; mjög mikið viðvíkjandi upp-
eldismálum, svo sem uppdrættir af
skólahúsum, sýnishorn skólaáhalda og
ógrynni af skólaiðnaði hvaðanæva af
landinu; margt og margt viðvíkjandi
hernaði á sjó og landi, fallbyssur,
sprengivélar og margur annar hernað-
ar-ófögnuður; jarðyrkjuáhöld og garð-
yrkju, o. s. frv.
það er engin furða, þó að Norð-
mönnum þyki sjálfum mikið til koma;
en heyrt hef ég og útlendinga láta
mikið yfir framförum Noregs, og dást
að iðnaði þeirra. Sýnihöll ný er
reist hér í Björgvin (Den permanente
Udstillingsbygning) og þarf ekki lengra
að fara en þangað til að sjá, aðNorð-
menn kunna nokkuð fyrirsér til hand-
anna að fornu og nýju. Snildin í trje-
0g beinskurði, til dæmis að taka, er
ef til vill meiri nú en nokkuru sinni
fyr, og þakka Norðmenn það sjálfir
me’st af öllu skólunum; í flestum þeirra
er skólaiðnaður kendur. llvenær
skyldi lifna yfir tréskurðinum aftur á
íslandi? j>ar er mjög merkilegt safn
(.Norsk Fiskerimuseum) af öllu því, er
að fiskiveiðum lýtur, rúml. ársgamalt;
en svo er það fjölskrúðugt orðið, að
mér 8ýnist fult eins handhægt að leita
®ér þar fræðslu um fiskiveiðar Norð-
manna, eins og á sjálfri sýningunni.
j>að tná af mörgu marka, að Norð-
menn eru stórhuga, þó að fámennir
séu. þess verður skjótt vart í við-
ræ um við þá, að þejr vj]ja j engu
vera eftirbátar annara; í brjósti fjölda
manna lifir rík framfara-löngun, og
þjóðin er líka í raun og saunleika
framfaraþjóð. Sýningin í Björgvin ber
þess Ijósan vott; og heyrt hef ég það
á mörgum, að þeir eru »hvergi hrædd-
ir hjörs í þrá«, þó að til vopna-viður-
eignar kæmi milli þeirra og Svía.
j>eir hafa ekki alveg gleymt uppþot-
inu í hitt eð fyrra, þegar ekki þurfti
nema lítils háttar íkveikju í tundrinu
til þess að alt færi í loga. Síðan
hafa þeir bætt og aukið af kappi her-
varnir sínar, og halda enn áfram, rétt
eins og sennan sé vís innan skamms.
Sýningunni er valinn staður í fögr-
um lundi (Nygaardsparken) innanvert
við bæinn; hún tekur yfir rúmar 30
vallardagsláttur. Á 4. þúsund manna
sýna þar ýmsa hluti: — verksmiðju-
eigendur, kaupmenn og hugvitsmenn,
er fundið hafa upp margvíslegt nýtt
og nytsamlógt. Meira en ár hefir staðið
á undirbúningi undir sýninguna; og
þó að hún væri að vísu byrjuð 16. f.
m., þá er þó ýmislegt enn varla full
búið.
Landbúnaðarsýningin byrjar ekki
fyr en um næstu mánaðamót; þá
verður sýudur kvikfénaður og annað,
sem að landbúnaði lýtur, og mun bún-
aðar-skólastjórunum okkar gefa á að
líta.
Af nýjum uppgötvunum er margt
sýnt, eða þá endurbættum vélum og
verksmiðjum; hljóðritinn (talvélin) í full-
komnustu mynd; Böntgens geislalgsing.
sem mönnum er kunnugt um af blöð-
unum, og alt af fær meiri og meiri
»praktiska« þýðingu við lækningar.
Kinematografinn má heita spónný upp-
fundning, eins og hann er sýndur hér.
það er verkfæri til að sýna myndir af
lifandi, hræranlegum hlutum, t. d.
hestum á hlaupum, og fuglum á flugi,
o. s. frv. j>að eru teknar augnabliks-
ljósmyndir af hlutum á hreyfingu, og
má svo með kinematografinum sýna
eftir margar aldir sama hlutinn í
sömu hreyfingu. Ef nú væru teknar
slíkar ljósmyndir t. d. af íslenzkum
glímumönnum, meðan á einni glímu
stendur, þá mætti, eftir hversu langan
tíma, sem vera vildi, sýna þessa glímu
frá upphafi til enda, hvert einasta
bragð og hverja smáhreyfingu í and-
litsdráttum glímumannanna, þangað
tii sá félli, sem sigraður var.
En það mundi óþakklátt verk, að
fara of langt út í þessa sálma. Um
sýninguna í heild sinni verður sjálfsagt
samin stóreflis-bók. Að lýsa henui í
stuttum blaðagreinum er svo mikið
vandaverk, að ég leiði hest minn frá
því, — af góðum og gildum ástæðum.
Eg vík þá að
fiskisýningunni.
I henni taka þátt, auk Norð-
manna, bvíar, Danir, Finnar, j>jóð-
verjar, Englendingar, ítalir, Spánverj-
ar, Belgir, Japansmenn, Rússar, Banda-
menn og Frakkar.
Ekki svo að skilja, að íslands sé
hér ekki við getið. j>egar ég kom
fyrst í dönsku deildma, rak óg augun
í nafnið ísland á einu spjaldinu. j>að
var eins og mér væri gefið utan und-
ir; hér gat ekki verið von á öðru en
einhverju landinu til skammar; og sú
varð raunin. Ekkert hefði verið hægra
en að stofna hér deild fyrir Island,
sómasamlega og eftirtektarverða; en
það er ekki til neins að sakast um
orðinn hlut.
Fiskifélagið danska (Dansk Fiskeri-
forening) hefir sent ýmislegt frá ís-
landi, og er það sýnt f dönsku deild-
inni ásamt nokkrum munum frá Græn-
landi. j>ar étur hvor sitt, Islending-
urinn og Grænlendingurinn. j>ar er
vestfirzkt lóða-dufl, sjóskór, sjóvetling-
ingar (sem náttúrlega eru kallaðir sj0
vetlingar), fiskigoggur (vestfirzkur), í-
færur, hákarlasveðjur og vesifirzk lóð,
gerð upp í stokk. Færeyskar sjó-
mannapeysur eru þar; náttúrlega eru
þær í verzlunarmálinu danska kendar
við Island (islandske Trojer). Lefolii
stórkaupmaður hefir sent sýuishorn af
fiðri, sundmaga og lýsi, og svo til
frekari skýriugar ljósmyDd af »götu á
Eyrarbakka«. Fremur lítið ber á öllu
þessu, nema nafni stórkaupmannsins;
það er mjög fagurlega letrað yfir þess-
um fátæklegu sýnishornum.
Ætti ísland eftirleiðis að geta tekið
sómasamlegan þátt í fiskisýningum er-
lendis, þyrfti sem fyrst að stofna til
fiskiáhaldasafns í laudinu, og safna til
þess eftir því sem hentugleikar leyfa.
Frá slíku safni ætti svo að senda á
erlendar sýningar það, sem þætti þess
vert, að sýna það. j>að er ómögulegt
að ná saman á einu vetfangi undir-
búningslaust ölluþví, sem ástæða gæti
verið til að sýna frá Islandi. Eins og
ísafold hefir nýlega um getið, kom til
tals í sumar að byrja á að safna út-
lendum og innlendum fiskiveiðaáhöld-
um, en það fórst fyrir; peningana
skorti, þegar á átti að herða. —
jægar maður sér alla þá margbreytni,
sem hér er að sjá, í veiðarfærum, báta-
útbúnaði o. s. frv., hjá öðrum þjóð-
um, þá finnur maður átakanlega til
þess, hve fátt er reynt til nýbreytni
hjá okkur. j>ví miður er ég ekki svo
fær sem vera skyldi til þess að dæma
um, hvað reynandi væri heima af öll-
um þeim margbreytilegu veiðarfærum,
sem óg hef verið að skoða þessa daga;
þar vona ég, að Bjarni okkar Sæ-
mundsson bæti úr skák, þegar hann
kemur hingað. Enda hef ég svo litla
peninga milli handa, að óg get ekki
keypt alt, sem mig hefði langað til að
senda heim til reynslu. Nokkra muni
hef óg þó keypt og gert ráð fyrir að
senda heim, og gefst mönnum síðar
kostur á að skoða það í Hafnarfirði
eða Reykjavík.
Bátalag er hér svo margbreytilegt
að sjá, bæði frá Noregi og ýmsum
öðrum löndum, að það virðist sýna og
sanna áþreifanlega, að sitt bátalagið
henti hverju landi. j>að eru varla
tveir firðir í Noregi, sem hafa sama
bátalag. Sitt lagið hefir myndast á
hverjum staðnum. j>ó að ég mætti
velja úr öllum þeim ógrynnum, sem
hér eru fyrir, gæti ég með engu móti
valið neinn bátinn handa Islandi;
enda er þar einmg svo að kalla sitt
lagið fyrir hverja veiðistöðina. j>að
er afar-torvelt að sameina alla þá kosti,
sem íslenzkir fiskibátar þurfa að hafa,
44. blað.
t. d. styrkleika og léttleika, þar sem
skipshöfnin þarf að geta bjargað fari
sínu undan sjó og sett áhaldalaust á
þurt land. Eg ímynda mér helzt, að
engin þjóð geti bætt bátalag íslend-
inga, nema lslendingar sjálfir. En til
bóta stendur það náttúrlega að lögun-
inni til, en einkum þó að efnisgœðum.
j>eir mættu vera miklu sterkari og þó
um leið léttari en þeir eru, íslenzku
bátarnir, væru þeir smíðaðir úr betra
efni, og smíðið vandaðra.
j>ILSKIPAÚTVEGUKINN er DÚ í 8VO
miklu gengi hjá oss, að minsta kosti
vió Faxaflóa, að mór fanst ég hafa
sérstaka ástæðu til að líta hér eftir
ýmsu honum viðvíkjandi. Að því er
fiskiveiðaáhöldin snertir, þar sem færa-
veiði er stunduð, má fljótt yfir sögu
fara. Onglar eru af ýmsri gerð; en
hvergi hef ég séð þilskipaöngla eins
og þá er mest tíðkast heima.
Margar aðferðir eru hér sýndar til
að viðhalda skipum, seglum og veiðar-
færum, eða varðveita þau fyrir fúa.
Eg held það verði ofan á, að börkun,
blásteinslitun og catechu-(katekú>lit-
un, svo kölluð, séu í mestu áliti. Ein
aðferðin er að »impregnera« segl og
sjóföt; eins konar áburður er borinn í
dúkinn til að gera hann vatnsheldan
og verja hann fúa. jæssi aðferð er
ný, °g Þykir ekki fullreynd. Sjófatn-
aður er enn mest olíudreginn. En
olíuföt, sem hór eru sýnd, eru svo ó-
trúlega misjöfn, að mér þótti það þess
vert, að taka nokkur sýnishorn af
þeim, þó að ég viti vel, að kaupmenn
heima hafi margar tegundir af þeim,
sem úr má velja.
Bbitan er alstaðar mikið áhuga- og
vandamál. Hér eru sýndar allar hugs-
anlegar beitutegundir, náttúrleg beita
og tilbúin beita (kunstig agn); en þar
býst ég við, að hnúturinn sé lejrstur
með síldarfrysting, þar sem ekki er
auðið að hafa alt af nýja síld; svo
heyrist mér á mönnum hér, sem vit
hafa á.
Safn ap lipandi piski (aquarium)
er hér, og er mjög skemtilegt yfir
að líta. j>ar má líta allar hinar vana-
legustu fiskitegundir, og er einkenni-
legt að sjá, hvernig þær haga sér
heima hjá sór, í sínu rétta »elementi«.
j>ar gefur að líta steinbít, urriða,
(krossfisk), grásleppu (ígulker), ýsur,
marhnúta, ála, lúður, skarkola, sand-
kola, þorsk, krabba, humra og ýmsar
aðrar fiskitegundir. Allur er hópurinn
alinn á síld; en misjafnlega eru þeir
mararbúar gráðugir í þann mat, og
svo sagði mér umsjónarmaður safns-
ins, að grásleppan snerti hana ekki
fyr en hún væri orðin glor-hungruð.
j>KANDHEiMSDEiLDiN. Jeg legg ekki
út í að lýsa sýningu hinna ýmsu landa,
né heldur hluttöku hinna ýmsu bæja
eða héraða í Noregi í sýningunni.
En j>rándheimsdeildin er svo einkenni-
leg, að óg verð að geta hennar. Hér
er reist sjómannabúð, að öllu leyti
eins og í j>rándheimi tíðkast, og situr
einn fiskimaður þar inni í skinnklæð-
um sínurn. Fiskiveiða-áhöld og bátar,
j>rænda, eins og það er að fornu og
nýju, er sýnt í safnhúsi inn af búð-