Ísafold - 28.09.1898, Blaðsíða 2

234
lands verði sér í útvegum um sam-
stæða áætlun um alla lýsing á strönd-
um landsins, hvernig henni skuli haga
— ekki samt að því er snertir smávita,
sem kunna að verða margir, heldur
stóra vita á yztu höfðum, þar sem mik-
il umferð er, eins og til dæmis að
taka á Langanesi og Dyrhólaey, eða
einhverjum öðrum stað á Suðurlandi,
sem Hentugur kann að þykja. Sé það
ekki gert, eugin slík áætlun búin til
fyrirfram, er svo hætt við aðráðleysis
kenni í byggingu vitanna, sem að sjálf-
sögðu fara fjölgandi.
I því efni ættu Islendingar að fara
líkt að ráði sínu og Danir«, sagði hr.
Brinch enn fremur. »þ>eir eiga það
að þakka samstæðri áætlun, sem búin
var til nógu snemma, að fyrirkomu-
lagið á vitum þeirra er fyrirmynd um
heim allan — að jafnvel veraldarinn-
ar mesta siglingaþjóð, Englendingar,
bera sig í því efni saman við Dani, og
kannast við að þeir standi þeim ekki
á sporði, sem er mjög mikill heiður
fyrir jafnlitla þjóð. — Auðvitað væri
það mál algerlega laust við áætlunina,
hvenær slíkir vitar yrðu reistir eða
fyrir hvaða fé. Með tímanum finnur
stjórn Islands einhver ráð. Og í sam-
bandi við fjárhagsatriðið er vert að
að hafa það hugfast, að vitastjórn
Danmerkur lætur sér einkar-ant um
málið. því til sönnunar skal ég geta
þess, að mér er kunnugt um að for-
stöðumanni vitastjórnarinnar þótti það
illa farið, að hann skyldi ekki geta
sent ski'p hingað í sumar til þeirra
rannsókna, sem ég hefi verið að fást
við. iþessi áhugi kom líka áþreifan-
lega fram í fyrra, þegar vitarnir hér
við Faxaflóa voru reistir. Alþingi hafði
veitt 11 þúsund krónur til þeirra og
hafnarsjóður Reykjavíkur 7 þúsundir.
Vitastjórnin útvegaði 14 þúsundir í
viðbót úr ríkissjóði Dana, og er þar
þó ekki talið með gufuskipið, sem sent
var hingað með efnið til vitanna*.
|>að leynir sér ekki, að hr. Brinch
hefir sjálfur hinn mesta áhuga á vita-
gerð hér við land, og fráleitt verður
hann til að draga úr henni. Enda
er hann nú orðinn allra manna kunn-
ugastur bæði þörfunum og framkvæmd-
ar-skilyrðunum.
Frá Norvegi.
Norskt höfðinfljasetur.
Að fengnu leyfi hjá eigandanum að
höfðingjasetrinu Tomb, Chr. Sissener
stórþingismanni, fór ég frá Vestby-
járnbrautarstöð um morguninn 19. á-
gúst, áleiðis suður að Tomb, sem er
við Víkina austanverða skamt fyrir
innan Friðriksstað.
Veður var inndælt; sólin skein feg-
ur en nokkru sinni áður alt sumarið.
Hafði rignt ákaft í þrjá dagana á und-
an, svo að samgöngur heftust að meira
eða minna leyti. I Kristjaníu rigndi
55 mm.
Eimlestin gekk sinn vanalega, norskan'
gang: hægt, en þó ekki »bítandi«.
Norsku eimlestirnar hafa orð á sér að
vera heldur hægfara í samanburði við
eimlestir í flestum öðrum löndum; en
engu að síður mundum vér þykjast
garpar, ef vér hefðum önnur eins sam-
göngufæri.
jþegar ég kom til Tomb, var Sissener
ekki heima; en hann hafði sagt
ráðsmanninum sínum, áður en hann
fór, að leiðbeina mér eftir þörfum.
AðalíbúðarhÚ8Íð í Tomb, þ. e. húsið,
sem Sissener býr í ásamt fólki
sínu, stendur á dálítilli hæð hér um
bil í miðri landareigninni, og er bæði
stórt og afarskrautlegt. Frá loftsvöl-
unum er yndislegt útsýni yfir landar-
eignina og nágrennið. Á tvær hliðar
liggur fagur lystigarður, prýddur alls
konar skvautjurtum og trjám. Á
þriðju hlið eru tvær tjarnir með lindi-
trjám umhverfis. þar var fjöldi af
öndum og gæsum, og tveir svanir, er
lauguðu sig á víxl í vatninu og sólar-
geislunum. Áfast við hina fjórðu hlið
aðalíveruhússins var allstórt hús — úr
timbri, — eins og það, er ráðsmaðtB
og ráðákona höfðust við í ásamt húss-
ins þernum. Mestur hluti vinnufólks-
ins á heima langt frá. — Alt bar hér
vott um, að um langan aldur hefði
fæst verið til sparað að gjöra hér
þægilegan og fagran bústað. Enda er
Tomb gamalt greifasetur, og nú eitt
hið allra-stærsta höfðingjasetur í Nor-
vegi og að sögn bezt ræktað.
Ráðsmaðurinn er ungur maður, bú-
fræðingur frá Ási. Hann fylgdi mér
fyrst í fjósið. það er í öðruoa enda
á afarstórn byggingu, úr timbri að
utan, með steingólfi og kölkuðum
veggjum að innan. |>að er 70 al.
langt, 25 al. breitt og 5 al. undir loft,
og tekur 130 kýr, auk geldneyta og
ungviðis. f>að sem ég tók fyrst eftir,
var, að kýrnar voru mjög ósamkynja,
og var auðséð, að ekki hafði verið lögð
stund á að ala upp neinn óblandaðan
kynstofn. Mest var þar af hollenzk-
um kúm. J>ær eru stórar, beinaberar,
svartflekkóttar að lit, og flestar stór-
hyrndar. Mjólkurmerki hafa þær góð,
enda sagði fjósráðandi að þær mjólk-
uðu bezt af þeim kúm, sem þar
voru. Talsvert var þar af tveímur
hinum algangustu norsku kynstofnum,
frá Raumaríki og jpelamörk, qg dálítið
af Ayshire-kúm frá Englandi. Enn-
fremur voru þar nokkrar sænskar kýr,
sem ekki heyra til áðurnefndum kyn-
stofnum. Að meðaltali mjólkaði hver
kýr 3300 potta urh árið.
Mjólkurbú (Mejeri) er í Tomb, og
auðvelt að koma frá sér mjólkinni,
enda mundi þurfa allmörg trog, ef
fara ætti með hana á sama hátt og
tíðkast hjá oss.
Úr fjósinu gengum við út í hest-
húsin, sem eru í öðrum endanum á
sama húsinu. j>au eru tvö, annað
handa óvöldum vinnuhestum, en hitt
fyrir viðhafnarhestana. Vinnuhest-
arnir voru 24, og litu allhraustlega út.
Margir voru þeir af Guðbrandsdals-
kyni. j>að eru fallega vaxnir hestar,
jarpir að lit, svartir átagl og fax, um
eða yfir 60 þml. á hæð. Yzt í sama
enda hússins er hitt hesthúsið. j>að
var með gluggatjöldum fyrir gluggum
og fágað og sópað sem stofa væri.
Hestar voru þar fimm, og ekki brúk-
aðir nema þegar húsbóndinn eða kona
hans eða börn þurfa að fara eitthvað
í vagni. Yfir hvern þeirra var breidd
ísaumsábreiða, til að taka á móti út-
gufuninni og verja þá fyrir óhreinind-
um. Tveir menn í einkennisbúningi
gerðu ekki annað en hirða þessa 5
hesta og aka út í þarfir húsbónda og
fólks hans.
Nú gengum vér til svínahússins.
j>að er að mestu úr sementsteypu og
tekur 30—40 svín. I því voru nú að
eins 22 svín. Ekki nokkra eina sauð-
kind var þar að sjá, enda er sauðfé
mjög sjaldgæftí suðausturhluta Norvegs.
Akuryrkjan hefir útrýmt því. —
þegar ég var búinn að skoða kvik-
fénaðinn, fylgdi ráðsmaðurinn mér til
garðyrkjumannsins. Hann stjórnar
»ríki« útaf fyrir sig, beint undir Siss-
ener, og hefir því ráðsmaðurinn ekkert
yfir honum að segja. Hann sýndi
mér alla garðana, sem virtust vera
aZZ-fjölskrúðugir, en því miður þekti
ég ekki meira en tíundu hverju plöntu.
Fjöldi var þar af ýmsum eplatrjám,
kirsiberjatrjám, mórberjatrjám, peru-
trjám o. s. frv, Ennfremur voru þar
ýmsar berjategundir, er ég þekti, svo
sem jarðarber, rauðber, stikilsber og
bringuber. I jurta-baðstofunum voru
vínber og aðrir suðrænir ávextir.
Hið eigiulega akurlendi, sem heyrir
til höfðingjasetrinu Tomb, er um 620
vallardagsl. á stærð. Ræktuuaraðferð-
in er 10 ára sáðskifti, þannig, að
helmingurinn er notaður ár hvert sem
engi (tún), og slegið einu sinni á ári,
en hinn helmingurinn hafður fyrir ak-
ur. Síðustu 5 árin hefir uppskeran
verið að meðaltali hér um bil 400
tunnur af rúg, 900 tunnur af höfrum,
40—50 tunnur af hveiti, 50—60 tn.
af baunum, 200 tn. af jarðeplum og
2500—3000 tn. af næpum. Heyafliun
hefir verið um 3000 skippund; þar að
auki er vanalega sáð höfrum og um-
feðmingsgrasi í 30 dagsláttur, og er
það slegið smátt og smátt, þegar
líður á sumar, og gefið kúnum óþurk-
að.
Skógurinn, sem fylgir Tomb, er 2160
vallardagsláttur að stærð. Mest er
þar af greni og furu, og nokkuð af
birki og öðram lauftrjám. Að vetrin-
um rekur Sissener sögun, í gufusög-
unarvélum, er hann á sjálfur, og sér
þannig um að útvega fólki sínu eitt-
hvað að gjöra þá sem endrarnær.
Auk þess, sem nú hefir verið talið,
fylgja jörðinni 18 »hjáleigur«, þ. e. kof-
ar með 3—6 dagsláttum hver af ræktuðu
Iandi umhverfis, er húsmenn búa í
með sínum fjölskyldum og hafa til
afnota. Flesta daga ársins verða þeir
að vinna í húsbóndans þarfir og fá
lítið kaup, 50—60 aura á dag auk
fæðis. Alls voru um 50 manna í
Tomb, er gengu til vinnu. f>etta sýn-
ist að vísu ekki svo mikið, þegar það
er borið saman við hjúahald vort, en
þess ber að gæta, að sökum hinna
góðu verkfæra vinnur hér hver maður
mörgum sinnum meira en ella.
Til 1819 var Tomb greifasetur. |>á
var eignin nærri því helmingi stærri
en hún er nú. |>á var þar kirkja, er
þjónað var af sóknarprestinum þriðja
hvern sunnudag. Ennfremur lét hin
seinasta greifafrú, sem var á Tomb,
reisa þar alþýðuskóla, er hún ætlaði
að mestu leyti fyrir heimilið. Nú
er bæði kirkjan og skólinn eign sýslu
þeirrar er Tomb liggur í.
Tomb mundi nú ekki selt fyrir
minna en 350—400 þúsund krónur.
Eg gat þess, að Sissener var ekki
heima, þegar að ég kom, en hann
kom heim nokkru áður en ég fór.
Hann er maður um fimtugt, meðal-
maður á hæð, en gildur og íbygginn.
Hann er sagður nokkuð strembinn, en
ekki hefi ég af því að segja. Hann
var mér mjög þægilegur, og hefi ég
víst notið þess, að ég var íslendingur.
Hann spurði mig mikið frá íslandiað
fornu og nýju, og í hvaða erindum ég
hefði siglt og hvort ég hugsaði til
heimferðar, og s. frv. Loks sagði hann
mig velkominn til sín aftur, ef ég ætti
leið þar um í annað sinn.
Nú var eimlestin að koma, svo að
ég varð að fara, þó að mig sárlangaði
til að standa lengur við; ég kvaddi
því húsbóndann, en hann hafði látið
sækja vagn með tveim hestum fyrir,
er ég ók í niður að járnbrautarstöðinni.
Revhaug í Yestby (pr. Kristjanía)
25. ágúst 1898.
Guðjón Guðmundsson.
Hafður fyrir rangri sök.
Ut af áskorun prestafundar að Sauðár-
krók 8.—9. júnl síðastl. til kirkjustjórnar-
innar, sem birt er í 40.—41. tölubl. ísafold-
ar þ. á., höfum vér undirskrifaðir sóknar-
bændur í Þingmúlasókn, fyrir forgöngu
sóknarnefndar, safnaðafulltrúa og annara
helztu bænda, í dag haldið fuud að Þing-
múla, til þess að vita hvort nokkuð það
ætti sér stað, eða hefði átt sér stað í safn-
aðarfélagi voru, sem réttlætt geti þann á-
hurð á prest vorn, sira Magnús Bl. Jóns-
son í Yallanesi, sem nefndur prestafundur
ber fram. Oss var raunar hverjum fyrir sig
ókunnugt um nokkra misklið hér milli safn-
aða og prests. En með þvi vera mátti, að
einbver minni háttar ágreiningur gæti átt
sér stað milli einstakra safnaðarlima og
hans, án þess aðrir vissu, þá höfum vér
nú grenslast eftir sliku og leitað eftir hver
við annan. Samkvæmt því sem vér þann-
ig bæði áður vissum og sérstaklega nú í
dag hefir berlega og einarðlega verið látið
í ljósi á fundi vorum, lýsum vér hér með
yfir því, að eins og séra Magnús ekki hefir
átt í einu eÍDasta máli, hvorki smáu né
stóru, við nokkurn mann hér í sókn síðan
hann kom, eins er heldur ekki einu sinni í
kyrþey nokkur ágreiningur til milli hans og
einstakra sóknarmanna né safnaðarins i
heild sinni.
Þessa yfirlýsingu skorum vér á öll þau
blöð að taka til birtingar, sem flutt hafa
eða flytja hér eftir fregnir af nefndum
prestafundi.
Þingmúla 31. júli 1898.
Benedikt Eyjólfsson á Þorvaldsstöðum
(safnaðarfulltrúi og hreppstjóri).
Jón Runólfsson á Stóra-Sandfelli
(sóknarnefndarmaður)
Finnur Bjarnarson á Cfeirólfsstöðum
(sóknarnefndar-og hreppsnefndarmaður).
Guðmundur Jónsson á Mýrum
(sóknarnefndarmaður).
Antonnrs Björnsson á Flögu
(sýslunefndarmaður).
Stefán Þórarinsson á Mýrum.
Björn Antoníusson á Flögu.
Jón Isleifsson á Hryggstekk
(hreppsnefndarmaður).
Finnbogi Olafsson á Arnhólstöðum.
(oddviti).
Einar Höskuldsson á Borg.
Jón Jónsson á Borg.
Einar Jónsson á Stóra-Sandfelli.
Jón Björnsson að Þingmúla.
Björn Árnason í Stóra-Sandfelli.
Sigriður Jónsdóttir i Vatnsskógum.
Vigfús Sveinsson á Stefánstöðum.
Jón Jónsson á Hallbjarnarstöðum.
Erlendur ísleifsson á Víðilæk.
Hjörtur Stefánssoni Eyrarteigi.
Einar Eyjólfsson í Litla-Sandfelli.
* * *
Út af áskorun prestafundar að Sauðár-
krók 8.—9. júní síðastl. til kirkjustjórnar-
innar, sem birt er i 40.—41. tölubl. ísafold-
ar þ. á., höfum vér undirritaðir sóknarbænd-
ur í Vallanessókn, sem erum staddir við
hiskups-visitaziu að Vallanesi i dag, komið
oss saman um að gefa svolátandi yfirlýs-
ingu: Milli sóknarmanna i þessari sókn og
sóknarprests vors, sira Magnúsar Bl. Jóns-
sonar, hefir, svo vér til vitum, enginn ágrein-
ingur, misklið eða óvinátta átt sér stað,
þvi siður ófriður og málaferli, hvorki við
einn eða fleiri.
Þessa yfirlýsingu skorum vér á öll þau
hlöð að taka til birtingar, sem flutt hafa
eða flytja hér eftir fregnir af nefndum
prestafundi um þetta atriði.
Vallanesi 16. ágúst 1898.
Jón Pétursson i Tunghaga.
Arni Árnason i Hvammi.
Jón Guðmundsson í Grófargerði-
Sigurður Sigurðsson á Strönd.
Vigfús Þórðarson á Eyjólfsstöðum.
Guðmundur Sigbvatsson i Tunghaga.
Jón Ivarsson í Sauðhaga.
Stefán Einarsson á Gunnlaugsstöðum.
Þórarinn Sölvason, Ulfstöðum.
Vilhjálmur Jónsson á Gíslastöðum.
Þorbjörg Oddsdóttir á Víkingsstöðum.
Jón Guðmundsson á Freyshólum.
Elisabet Sigurðardóttir á Hallormsstað.
Að ofan-og framanritað eftirrit sé orði
til orðs rétt eftirrit af mér sýndu frumriti
með eiginhandar undirskriftum, vottast hér