Ísafold - 29.10.1898, Page 1

Kenuir tit -ýmist einu sinni ,e<5a
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */» doll.; borgist fyrir miðjan
júlj’ (erlendis fyrir fram).j
ISAFOLD.
Uppsögn (skrit'leg) bunum við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXV. árg.
Reykjavík, laugardajfinn 29. október 1898.
67. blað.
Forngripatíttfnopið mvd.og ld. kl.ll—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11-—2. Bankastjóri við ll1/2—l’/a.ann-
ar gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundn lengur (tjl kl.S)
md., mvd. og Id. til útlána.
Póstskipið Vesta væntanl. 31. þ. m.
Gufub. Skdlholt væntanl. í dag.
Póstar fara: vestur 2. nóv., norður 3 og
austur 5.
Hvers vegna er Safamýri
ekki endurbætt?
Eftir Sigurð Guðmundsson i Helli.
I.
Margir hafa spurt á þessa leið. Og
þegar eingöngu er litið til þess, sem hefir
komið um það mál opinberlega, þá er
engin furða.þótt menn spyrji þannig.því
eftir því að dæma mætti ætla, að það
væri ófyrirgefanlegt skeytingarleysi, að
endurbæta hana ekki hið bráðasta.
En Safamýri hefir fleiri hliðar en
hina einu glæsilegu, sem sýnd hefir
verið, nefnil. að hægt sé að gjöra hana
að ágætu engi með tiltölulega litlum
kostnaði; hún hefir líka skuggahlið og
hann nokkuð dökkleita. Virði maður þá
hliðina vel fyrir sér, koma þeir annmark-
ar í ljós, að endurbótin verður torsótt og
arðurinn rýr, að tiltölu við kostnaðinn.
Að vísu hefi ég ekki ætlað að verða
til þess, að lýsa þessari hlið Safamýr-
ar. En mér finst nauðsyn bera til
þess bæði til að skýra málið og þar
tteð svara fyrnefndri spurningu, og
svo til þess að gjöra breytingartillögu
við málið, því að öllum Iíkum er Safa-
toýrarmálið dautt að öðrum kosti.
Safamýri er, svo sem kunnugt er,
svo vatnsmikil og gljúp, að naumast er
hægt að stunda heyskap í henni.
Vatnið sækir aðhenni á alla vegu. |>að
kemur að sumu leyti úr vötnum þeim
sem liggja að austur- og suðurhliðum
hennar, en það eru Bangárnar báðar,
J>verá og Markarfljót, þegar það ligg
ur í f>verá. En að sumu leyti er það
rigningavatn, sem rignir í hana og
rennur í hana úr mýrum þeim, er
liggja fyrir öllum norðurjaðri henn-
ar. f>etta rigningavatn er margoft svo
mikið, að það yfirgnæfir flóðið úr vötn-
Unum. Að vestan flæðir Frakkavatn
og Kúlfalækur dálítið inn á mýrina,
þegar rigningatíð er og mikil fylli er
f þeim.
Vmsar uppástungur hafa verið gjörð-
ar um það, hver væri líklegust leið
til að þurka mýrina. Aðgengilegastar
eru tillögur þeirra búfræðinga, sem
bezt hafa skoðað hana, Ólafs Olafs-
sonar og Sæmundar Eyjólfssonar. |>að
er að hlaða flóðgarð með fram vötn-
unum og skera skurði eftir mýrinni.
En annmarkar eru þó á þessu. Við
flóðgarðinn það, að hann verður að
standa mestallur í mjög blautu og
fúnu mýrarfeni, sem enginn fastur
botn finst f, og hafa hann úr ónýtu
efni (nema það væri flutt að langa
leið); er þvf óvíst, hvernig endingin
verður. |>ess konar flóðgarður var
gerður fyrir 15 árum, og ónýttist hann
því nær að vörmu spori, aðallega af
þv:í, að hann sökk og hvarf ofan í hinn
gljúpa jarðveg.
f>egar ég kom hingað tveimur árum
eftir að flóðgarðurinn hafði verið hlað-
inn, var hann á mörgum stöðum horf-
inn, og nú sést lítið eftir af honum.
Sannar hann því ekkert í þá átt, að
sams konar flóðgarður geti dugað í
dýpstu flóðunum. En á framskurð-
inum er sá mikli agnúi, að nægan
halla vantar. Koma skurðirnir því
ekki að góðum notum, og sízt ef vatn-
ið getur runnið viðstöðulaust inn á
mýrina alstaðar að norðanverðu og
fylt skurðina jafnóðum. Kostnaðinn
að hlaða flóðgarð meðfram vötnunum
og einn skurð eftir endilangri mýrinni
norðanverðri áætla nefndir búfræðingar
um 12—14000 krónur.
Sumir halda, að tiltækilegra sé að
veita vötnunum frá Safamýri fram í
sjó beinustu leið, sinn forna farveg
fram Hólsá. En til þess að þau
gjörðu þá ekki stórspell á öðrum
stöðum, yrði að hlaða traðir fyrir þau
á aðra mílu að lengd. Hvað það
kostar, má ímynda sér á því, að S.
E. sagðist þora að fullyrða, að ekki
kostaði minna en 23,000 kr. að hlaða
í einn ós á þeirri leið, Djúpós, sem
næst liggur mýrinni. Stungið hefir
verið upp á að grafa niður vötnin fram
í *ljó, með gufubát, sem mokaði upp
botninn; en ekki mun það tiltækilegra.
Botninu í vötnunum erásífeldri hreyf-
ingu, vegna hins mikla sandburðar,
sem í þeim er, og stöðugt kemur í
þau, úr þeim héruðum, sem er að
blása upp. Mundi botninn því slétt-
ast út jafnóðum aftur. Auk þess er
hallinn á vötnunum svo lítill fram í
sjó, að ekki kemur að notum að grafa
þau niður til muna. Eun hefir verið
stungið upp á að ausa upp vatníð úr Safa-
mýri með dælum; það mundi og kostn-
aðarsamt, því að fyrst yrði að hlaða
flóðgarð umhverfis mýrina til að veita
vatninu frá henni, og grafa skurði eft-
ir henni, ef dælan ætti að koma að
notum.
' II.
|>annig kemur í ljós, að endurbót
Safamýrar er miklum annmörkum bund-
in og æðikostnaðarsöm.
En mundi þá koma mikið í aðra
hönd, ef hún væri endurbætt?
Já, að vísu, en miklu minna þó en
látið hefir verið, eða búast mætti við,
og eru til þess þessar orsakir.
I fyrsta lagi það, að nóg mun að
gjöra ráð fyrir, að 20,000 heyhestar
fáist af Safamýri að jafnaði af meðal-
bandi, ef hún er öll slegin, í stað þess
að það hefir verið talið 40,000 hestar
(sjá ísafold ár 1891 nr. 102, ár 1893
nr. 23 og ár 1895 nr. 93 og víðar). Að
vísu er ekki hægt að segja um þetta
með vissu, eu nokkur rök get eg þó
kornið með fyrir því, ef á þarf að
halda.
í öðru lagi það, að heyið úr Safa-
mýri er að öllu samanlögðu fráleitt
meira en í hálfgildi við töðu, sem því
er þó líkt við. Eg veit vel, að á sum-
um stöðum í mýrinni er grasið mikið
gott og líkist ef til vill töðu. Sérstak-
lega í Bjólumýrinni, og meðfram vötn-
unum, og þar setn þau flæða oftast
yfir, er það bæði mikil og góð gulstör,
og sömuleiðis er grasið gott í blett-
um til og frá um mýrina, einkum þar,
sem balar eru; en f öllum hinum
raörgu og miklu flóðum er grasið mest
stórgerð blástör og horblaka, og reyn-
ist það hey mjög lélegt til fóðurs,
sérstakléga fyrir mjólkurkýr og hesta.
Ef heyið úr Safamýri er fyrst helm-
ingi minna og aftur helmingi lakara
en ráðgjört hefir verið, þá gjörir það
nokkurt strik í reikninginn.
I þriðja lagi er það, að ef hlaðið er
svo fyrir mýrina, að vötnin hætta að
flæða yfir hana, þegar vöxtur er í
þeim, þá hættir hún að spretta eins
vel og hún hefir gert. En að ná
vatni yfir hana með reglubundnum
vatnsveitingum er sérstökum annmörk-
um bundið. Einkum vegna þess, að
balarnir, sem eiginlega eru slægju-
blettirnir í Safamýri, og eru til og
frá um alla mýrina, liggja flestir tölu-
vert hærra en flóðin. Væri því erfitt
að ná vatninu yfir þá, því nú flæðir
ekki yfir þá nema í hæstu flóðum; en
þeir balar, sem vötnin ná ekki að
flæða yfir, eins og nú er, eru venju-
legast snöggir. jpessi hæðarmunur á
jarðvegi balanna og flóðanna er mest-
ur í Vetleifsholtsmýrinni.
í fjórða lagi er það, að vegurinn til
Safamýrar er alstaðar að bæði lang-
ur og mjög vondur, svo þsss vegna er
harðsótt fyrir þá, sem hlut eiga í
mýrinni, að 3ækja heyskap í hana, og
fáir aðrir vinna til þess að jafnaði,
þótt slægjan sé boðin á 10 aura kapall-
inn eða jafnvel fyrir ekki neitt. Bjólu-
mýrin er þó undanskilin þessu, enda
er hún langbezt að öllu leyti.
Safamýri fylgir 3 jörðum. Bjólu hér
um bil £ hluti, Vetleifsholti £ mýrin
og Hábæ hér um bil i hluti. En
á öllum þessum jörðum eru mörg
afbýli, svo að á Bjólu eru 3 búendur,
á Vetleifsholti 12 búendur og á Há-
bæ (þykkvabæ) 39 búendur.
þykkbæingar eru því nær hættir að
heyja í Safamýri. f>eir hafa nú í tvö
sumur ekki slegið eitt högg í henni,
að fráskildum einum manni nú í sum-
ar, Sveini í Vatnskoti. Kemur þetta
mest af því, að vegurinn til mýrar-
innar inn yfir öll vötnin er lítt fær,
og líka af því, að mikið flæðir á þeirra
mýri úr vötnunum, enda er hún nær
öll óslegin. f>ykkbæingar hafa líka
betri slægjur nær sér á milli vatna;
þaun heyskap þeirra er ekki rétt að
telja úr Safamýri, eins og gert hefir
verið, því það á ekki skylt við hana
að neinu leyti og þær slægjur mundu
ekkert batna fyrir jarðabótina í Safa-
mýri.
í Vetleifsholtsmýrinni er meiri hluti
balanna sleginn að jafnaði og kring-
um þá, þar sem grynningar eru; en
flóðin, sem er meiri hlutinn, eru venju-
lega óslegin.
Úr Vetleifsholtshverfinu er vegurinn
til mýrarinnar langur og vondur, ein-
læg mýri, naumast fær, og yfir Flóða-
keldu, sem liggur með öllum norður-
jaðri Safamýrar er varla leið að kom-
ast með hesta.
Ekki er hægt að gera veg niður að
mýrinni, því enginn ofaníburður er til
og enginn steinn nærlendis, enda þyrfti
þá marga vegi, og sami bóndinn gæti
ekki komist af með minna en 2—3
vegi, vegna þess að mýrinni er allri
skift í skákar, svo að slægjur hvers eins
eru á fleiri stöðum en einum. Lík-
legasta ráðið væri að bæta veginn dá-
lítið með mörgum skurðum niður að
mýrinni.
Ekki er heldur hægt að gera vegi
yfir Flóðakeldu, því engin er landtaka
hvorugum meginn, svo að einlægt verð-
ur ófært til endanna. f>annig væri, ef
gera ætti vegi um Safamýri, að þá
mættu þeir hvergi enda. f>ví að hvergi
er svo harður bali, að ekki vaðist nið-
ur úr honum með mikilli umferð.
Flóðakeldu hafa Vetleifsholtshverfing-
ar þó neyðst til að brúa á 8—10 stöð-
um árlega, með þeim hætti, að balarn-
ir hafa verið skornir upp í brýrnar og
tyrft yfir þær með stórum torfum
(þjósum), en nú eru balarnir í keld-
unni og í kring um hana upp skornir,
svo naumast er hægt að brúa hana
með þessum hætti lengur.
(Niðurlag).
Hugsunarfesta
Guðm. Friðjónssonar.
Hann hefir að nýju sent mér kveðju
í »l8landi« snemma í þessum mánuði.
f>egar ég nú svara honum fáum orð-
um, er ég að vona að umræðum okk-
ar *út af »Leysingar«-greinunum geti
verið lokið frá minni hálfu.
Ef ísafold hefði verið í nokkurum
vandræðum með að finna stað um-
mælum sínum um vaðalinn og vit-
leysuna, þá hefði ekki verið með öllu
ástæðulaust fyrir hana að þykja hálf-
vænt um þessa síðustu grein G. T.;
því að leitun er á öðru prentuðu máli
vanhugsaðra og vaðals-kendara.
í lok greinar sinnar gefur G. F.
ljóslega í skyn, að ísafold hafi enga
ástæðu getað haft til þess að fara að-
finningarorðum um ritstörf Jóns vinnu-
manns Stefánssonar en þá, að hann
bafi »kritíserað Einar skáld Hjörleifs-
son« — hvar eða hvenær skal ég láta
ósagt, því að ég hefi hvergi orðið þeirr-
ar »kritíkar« hans var.
Ég geng að því vísu, að þetta sé
ekki persónuleg illkvitni. Og þá verð-
ur enginn annar skilningur í það lagð-
ur en sá, að Jón þessi Stefánsson hafi
ekkert það aðhafst, sem sanngirni só
í að aðfinningum sæti.
En áður í greininni fer hann þung-
um orðum um það, að ég skuli ekki
hafa tekið til greina þau orð sín, »að
Jón hafi unnið til óhelgú.
Eins og öllum heilvita mönnum
hlýtur að liggja í augum uppi, er
þetta tvent svo andstætt hvort öðru,
að því verður ekki með nokkuru lifandi
móti komið heim.
Hafi Jón Stefánssou ekkert vítavert
gert, þá hefir hann sannarlega ekki
•unnið sér til óhelgi«. Hafi hann
»unnið sér til óhelgi«, þá hefir hann
gert eitthvað vítavert.
Vilji Guðm. Friðjónsson láta svo
lítið að hugsa sig ofurlítið um, áður
en hann sezt niður til að svara mér
næst, þá hlýtur honum að skiljast
þetta. f>að er, vona ég, ekki flóknara
en svo, að hvert mannsbarn, sem kann
íslenzku, hlýtur að skilja það.
En meinið er, að G. F. finst engin
þörf á að hugsa sig um. í hans aug-
um er það sýnilega óverulegt, óþarft
aukaatriði, hvort nokkurt vit eða