Ísafold - 14.12.1898, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Verð' árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/s doll.; borgist fyrir miðjan
júli (evlendis fyrir fram).|
Uppsögn (skrifleg) bunam við
áramót,, ógild nema komin sje
tii útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er i
Austurstræti 8.
XXY. árí>:.
I. 0 0. F. 80I2I68'/2- X
Til jólaiina
kemur Isafoíd út
þessa daga:
Jaugardag 17. desbr.
miðvikudag 21. desbr.
laugardag 24. desbr.
gpgT Auglýsingahandrit
þurfaaðvera komináskrif-
stofuna um miðjan dag
daginn áður en hvert blað
kemur út.
Fórngripasafn opiðmvd. og ld. kl.ll—12.
Landsbankinn opinn bvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við 12 — 2, annar
gæziustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lengur (til kl.S)
md., mvd. og ld. til útlána.
Póstav koma vestan og austan 14. desbr.,
norðan 15. desbr.
Vandræði.
»Nýja ÖIdin« er í auðsæjum vand-
ræðum rueð greinina >Astæðulaus tor-
trygni«, er nýlega kom út í ísafold.
|>ar hefir dr. Valtýr Guðmundsson
ómótmælanlega sannað, að því fer
fjarri, að ráðgjafi vor krefjist þess, að
stjórnarbótardeilu vorri skuli að sjálf-
sögðu lokið, ef vér þiggjum tilboð
Stjórnarinnar frá síðasta þingi, að hann
gerir beint ráð fyrir hinu gagnstæða í
bréfi því, aem flutti tilboðið, að ráð-
gjafinn gengur að því vísu, alveg eins
og stendur í ávarpinu til þjóðarinnar
frá þingmönnunum, sem tilboðið vilja
aðhyllast, að ráðgjafi vor verði ávalt
að vera íslendingur, ef tilboðið verði
þegið, og að hann telur það beina
skyldu ráðgjafans, ef sú br yting
kemst á, að sitja á alþingi og taka
þátt í umræðum þess.
»Nýja Öldin« gerir þessar skýringar
í málinu að umræðuefni. Hún kann-
ast við það, að hafa aldrei lagt þann
skilning í tilboð stjórnarinnar, að með
því ætti stjórnarbótarmál vort að vera
til lykta leitt um aldur og ævi. Við
skyldu ráðgjafans til að sitja á al-
þingi hefir hún ekkert að athuga, svo
að óbætt mun að ganga að því vísu,
að blaðið sé því atriði samþykt.
En að því er snertir ummæli ráð-
gjafans um það, að ráðgjafinn hljóti
að sjálfsögðu að vera íslendingur, seg-
ir blaðið, að »þetta hafi haft talsvert
að segja, ef það hefði komið frá stjórn,
sem væri vön að halda orð og eiða
við þegna sína«. En það sé nú svo
sem ekki því að heilsa.
Dæmin, sem svo eru tilfærð um ó-
orðheldi stjórnarinnar, eru tvö:
1- C. St. A. Bille, sem ekki var í
ráðaneyti kouungs, hvað þá íslands-
ráðgjafi, skrifaði einu sinni grein í
enskt blað, og fullyrti þar, að stjórnin
færi ávalt eftir tillögum landshöfðingja.
Reykjavík, miðvikudag
Af jafn-skýlausu stjórnarloforði(H),
sem ekki hefir verið efnt, á hver
maður að geta séð, að ekkert getur
verið að marka það, sem íslandsráðgjaf-
inn skrifar landshöfðingjanum yfir Is-
landi til birtingar á alþingi!
2. «Nýju Oldina minnir«, að stjórn-
in hafi heitið því, »að eftirleiðis skyldi
jafnan Islendingur vera deildarstjóri
í isl. ráðaneytinu*. Sú sönnunin er
ekki sem allra óbifanlegust, af þeirri
einföldu ástæðu, að þetta »minnir«
fráleitt nokkurn lifandi mann annan
en ritstjóra »N. A.«, með því að þetta
er ekkert annað en hreint og beint
misminni.
þar sem ekki var nú öðru til að
dreifa en slíkum vandræða-mótbárum,
virðist osb sem betur hefði á því farið,
að kannast við það hreinskilnislega,
að samkvæmt tilboði stjórnarinnar frá
síðasta þingi sé ráðgjafanum ætlað að
vera Islendingur.
Forntungurnar í skólanum
Prófessor Gertz lætur uppi sina skoðun.
Prófessor Gertz er vafalaust í hópi
hinna ágætustu latínu- og grískufræð-
inga, sem nú eru á lífi, hvar sem leitað
ér. Hann er hámentaður maður og
bráðgáfaður. Við Kaupmatinahafnar-
háskóla er hann eftirmaöur Madvigs,
málfræðingsins ^nikla, aSal-kennarinn í
latínu og grísku. Og hann er umsjón-
arinaður kenslumálanua í Daumörk.
HvaS segir hann nú, »gasprarinn« sá,
um forntungurnar í skólunum?
Lengi hefir verið alkunnugt, að hann
er ekki sórlega trúaður á þær. Og
það kom meSal annars fram nú í haust,
17. októbcr á fundi, sem félag lqtínu-
skólakennaranna (De lærde Skolers
Lærerforening) hólt þá.
Fyrirkomulag skólanna var á dagskrá
og þær breytingar á því, sem til orða
hafa komið. Frummælandi, Getnzöe,
rektor í Randarósi, hólt fram forntung-
unum og vildi ekki nema smá-breytingar
á núverandi fyrirkomnlagi. MeSal þeirra,
sem andmæltu honuni kröftuglega, var
Gertz. »Nationaltidende« skýra frá
ummælum hans á þessa leið, að því
leyti, sem þau lutu að þessu efni:
»Prófessor Gertz kvaðst tala í sínu
eigin nafni, en ekki umsjónarnefndar
kenslumálanna. Hann var frummælanda
með öllu ósamdóma, og 1 e i t s v o á,
sem kenslan ætti að grund-
vallast á nj'ju málunum. Eng-
inn neitar þ v j , að foruöldin só
grundvöllur nútíöarinnar. E n
e i n k u m á li i n u m s í ð a r i ö 1 d u m
e r k o m i u u p p n ý menning, s e m
stendur oss nær. AS fara ti 1
fornaldarinnar (í mentunarskyni)
ereinsog aðfara yfir ánatil
að sækja vatn« (seilast nm hurS
til loku).
I'að er ekki ófróðlegt að sjá jafn-
afdráttarlaus ummæli í þessa átt koma
einmitt frá jieim manninum í ríkinu,
inn 14. clesember 1898.
sem ef til vill er fróðastur uin forn-
gríska og fornrómverska mentun og
menning.
Ekki að eins fyrir þá sök, live algert
hleypidómaleysi það sýnir hjá þessum
nafnkenda mentamaiini. Það gefnr manni
líka von um, að ekki kunni að verSa
svo ýkja-langt eftir því að bíða, að
forntungna-farginu verði lótt af skólum
þeirra þjóðar, sem vér eigum mest mök
viS, og höfum — fyrir óhamingjusam-
lega rás viSburðauna — verið að sníða
stakk vorn eftir í svo alt af mörgum
greinum, og það einmitt þeim, er einna
sízt skyldi.
Sjónleiltirnir
»Drengurmn minn«.
8vo heitir leikurinn, sem »Leikfélag
Beykjavíkur« er tekið til að leika fyrir
nokkuru. f>að er all-langur leikur, í
5 þáttum, eða þó öllu beldur 6, því
að síðasta þættinum er skift í tvent.
Innihald leiksins er í stuttu máli
þetta. AðalpersónaD er Mörup skóari;
hann er auðugur og talsvert metorða-
gjarn, en svo illa sér, að hann er
hvorki læs né skrifandi. Hann á 2
börn, Klöru og Leopold. Klara er
væn stúlka, sem ann heitt bæði föður
sínum og bróður. Leopold er auga-
steinn föður síns, og sumpart af því,
sumpart af metnaði hefir karlinn sett
hann til menta, og er hann orðinn
lögfræðingur. Annars hefir hann al-
ist upp í algjörðu eftirlæti og agaleysi,
enda lætur karlinn alt eftir honum.
Mörup leggur niður skóaraiðnina. |>yk-
ist nægilega ríkur, helzt til góður til
að vinna, er hann á slíkan son, og
vonar jafnframt að framtíð sonarins
verði svo glæsileg, að öllu sé óhætt. En
Leopold er gegndarlaus óspilunarsegg-
ur, eyðir öllum eigum föður síns, en
hverfur sjálfur úr leikuum á þann
hátt, að hann ginnir stúlku eina, er
hann hefir heitið eiginorði, til að láta
sig fá 2000 dali (þýzka), og með þá
strýkur hann til Ameríku. Klara lof-
ast Frank, skóarasveini hjá Mörup,
meðan faðir hennar er enn ríkur; álit-
ur hann það hina mestu ósvinnu og
vill hvorki heyra það né^sjá, að Frank
verði tengdasonur hans. Klara fellur
á kné fyrir föður sínum og biður hann
sættast við Frank og fyrirgefa sér; en
það kemur fyrir ekki, og rekur Mörup
þau burtu.
Fleiri menn koma við söguna: Yi-
berg grósséri, Bertelsen skrifstofustjóri,
dætur hans Emma, Anna og María,
Sölling söngkennari, er fær Emmu,
Stína, vinnukona Mörups, Friðrik og
Agúst, synir Franks og Klöru, Lárus
dáti, nokkrir|’skóarasveinar,^|veitinga-
þjónn o. fl.tZTTA ' X.-
Á milli 4.fog"5.f:þáttarf|líða 5 ár.
Er þá Mörup gamli löngu orðinn ör-
eigi, hvítur fyrir hærum og þrotinn
mjög að burðum. Situr hann nú einn
uppi undir rjáfri í klefa einum léleg-
um og bætir skó. f>ar heimsækja þær
hann, Emma og Stína. Emma áheima
í sama húsinu,og þekkir hún Mörup
og börn hans að fornu og nýju. Hún
aumkast yfir karlinn, segir honum frá
76. blað.
sonum þeirra Franks og Klöru, og að
annar þeirra heiti Ágúst í höfuð hon-
um; býðst hún til að sýna honum
drengina, ef hann vilji koma með sér,
og lætur hann til leiðast. Fer Emma
þá með hann, hræddan og hálf-nauð-
ugan, á heimili þeirra Franks og Klöru.
Frank vísar honum á verkstæði sitt
til vinnu, en vill engum sáttum taka,
enda hsfir hann strengt þess he.it, að
liðsinna eigi tengdaföður sínum fyrri
eD liann liggi á knjánum fyrir framan
sig, eins og Klara hafi árangurslaust
gjört fyrir honum. Emma kann ráð
til þess að fullnægja því heiti; hún
lætur Mörup gamla taka mál af fæt-
inum á Frank til að sníða honum
eftir skó, en meðan Mörup er að því,
liggur hann á knjánum fyrir framan
Frank; álítur hann með því heiti sínu
fullnægt og sættast þeir Mörup heil-
um sáttum.
Efni er því talsvert í leiknum, og að
mörgu leyti gott og fróðlegt.
Dm leikendurna er það að segja, að
þeir leika yfirleitt fremur vel, sumir á-
gætlega, enda verður eigi annað sagt,
en að leikurinn sé í heild sinni mjög
vel leikinn, einkum ef menn jafnfraint
hafa það hugfast, að leikendurnir mega
heita viðvamngar í þessari list, sem
þeir hvorki hafa numið né gjört sér að
atvinnu.
Af karlmönnunum í leiknum eru þeir
3 bezt leiknir: Frank (Á. E.), Mörup
(Kr. f>.) og Sölling (S. M.), f>að eru
áhöld um leik þeirra Franks og Mö-
rups, þó ólíku sé saman að jafna, því
báðir hafa mikið til síns ágætis. f>að
ber að sjálfsögðu meira á Mörup, sem
er aðalpersónan, einkum þar sem hann
er einn sér í síðasta þættinum, enda
leikur hann þar svo ánægjulega lát-
laust og eðlilega, að það má vera til-
finningalaus maður, sem ekki kennir í
brjósti um hinn umkomulausa, gamla
mann. Og þó er það einmitt á þess-
um stað, að lítið eitt brestur á það,
að leikur Mörups sé svo góður sem
hann gæti verið; það bregður sem sé
einhverjum húslestrarblæ á eintal karls-
ins, þar sem hann er* að rifja upp
raunir sínar; en að öðru leyti leikur
hann einmitt þarna svo snildarlega,
að maður gleymir þessu, eða er fús til
að fyrirgefa það. — f>að mundi full-
komna leik Mörups, ef höfuðbúnaður
hans, hár og skegg, væri í góðu lagi,
en hér mun ekki vera völ á öðru betra,
enda engin tök til að búa slfkt út hér,
svo í lagi sé.
Frank (Á. E.) er óbrotinn skóara-
Bveinn, skapstór og ósveigjanlegur, en
er þó í sjálfu sér bezti drengur. Hlut-
verkið er því fremur vandasamt, en
leikandinn leysir það prýðilega af
hendi, skilur það vel, leggur alstaðar
réttar áherzlur á og er einn af hinum
fáu eða ef til vill öllu fremur hinn
eini af karlmönnum til, er syngur á-
heyrilega. Ætti nokkuð að honum að
finna, mundi það helzt verða það, að
hann talaði stundum í óþarflega óþjál-
um tón við konuna sína, aem honum
þykir þó svo innilega vænt úm. Get-
ur verið, að leikurinn heimti þetta, en
tilfinningunni þykir það ástæðulítið.
Sölling er vel leikinn, eins og flest,
sem S. M. fer með á leiksviðið; leik-
urinn mun ætlast til, að hann sé svona.