Ísafold - 01.03.1899, Síða 1

Kemnr ut vmist ’einH sinni ef!a
tvisv. i vikn. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eÖa
l1/* dolk; borgist fyrir mið'jan
júlí (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg; bunain við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslnstofa .blaðsins er i
Aufiturstrœti 8.
XXVI. árg.
Reykjavík, miðvikudaginR 1. marz 1899.

13. blað.
Forngripaaafii opið mvd. og ld. kl.ll—12.
Landxbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við 12—2, annar
gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lengur (til kl.3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Póstar væntanl: vestan fsd. 3. marz, norð-
an md. 6. marz.
r? t tt rYTiTixjtzJtJrrtrririiTx:
Peningaleysið
í
Landsbankanum.
J>að er eitt af því, sem allramestum
örðugleikum veldur hér á landi um
þessar mundir.
Sjálfsagt mætti jafnvél gera að á-
litamáli, hvort peningaskorturinn hefir
nokkuru sinni sorfið jafnfast að ls-
lendingum á þessari öld. Aður en
bankinn kom, var að öllum jafnaði
vinnandi vegur að afla sér peninga,
þeim er eitthvert veð höfðu að bjóða,
því að einstakir menn höfðu oft tölu-
vert af handbærum peningum, sem
þeir lánuðu öðrum. Og svo var pen-
Ingaþörfin örlítil í samanburði við það
sem hún er nú. Á síðasta áratug
hafft gróðafyrirtækin sumpart fjölgað,
sumpart vaxið að afarmiklum mun.
Og allur þorri þeirra er að meira eða
minna leyti á þeirri von bygður, að
einhver ráð muni verða til að afla sér
peninga, ef fyrirtækin annars eru rek-
in af Bkynsemd og fyrirhyggju.
Nú er svo komið, að heita má ger-
samlega ómögulegt að afla sér pen-
inga, hvað sem við liggur. Til ein-
stakra manna er ekki til neins að
leita, hversu efnaðir sem þeir eru
annars, og bankinn er þurr-ausinn —
alt það fé, sem hann hefir yfir að
ráða, hátt upp í 2 miljónir króna,
komið í útlán, að undanteknu tiltölu-
legu lítilræði, sem bankinn má með
engu móti lána öðrum, ef hann á sjálf-
ur að geta staðið í skilum.
Ástandið er verulega ískyggilegt.
Mörgum dugnaðar- og ráðdeildarmanni
hlýtur að vera lítt skiljanlegt, hvernig
hann á nú að sjá sér farborða með
það, sem hann hefir færst í fang, og
naumast getur hjá því farið, að at-
vinna margra landsmannsi verði fyrir
stórkostlegum hnekki. Vitaskuld er
við því búist, að fram úr rætist, þeg-
ar lánstofun sú er komin á laggirnar,
sem neðri deild alþingis bað um í
fyrra og töluvert hefir verið um tal-
að. Bn hún gæti fráleitt tekið til
starfa fvr en á miðju næsta ári, þó að
alt gengi eins og í sögu með hana.
Og hvernig fer þangað til?
Tveir vegir hefðu verið hugsanlegir
til þess að firrast vandræðin.
Annar er sá, að p e n i n g a 1 e i g a
hjá bankanum hefði verið
f æ r ð u p p, þegar er peningaskortur-
inn var fyrirsjáanlegur. Sjálfsagt hefði
það eitthvað dregið úr lántökunum.
Og ekki er óhugsandi, að það hefði
aukið innlögin eitthvað dálítið. Til
þessa ráðs er jafnan gripið af erlend-
um bönkum, þegar líkt stendur á og
hér. Enda er ekkert annan eðlilegra
og algengara en að vara hækki í verði,
þegar lítið verður til af henni, en eft-
irspurnin helzt óskert. Sannast að
segja er oss ekki vel skiljanlegt, hvern-
ig á því stendur, að landsbankinn hef-
ir látið þetta ráð ónotað. Úr því að
vextirnir voru færðir niður, meðan nóg
var til af peningum, virðist ekki ann-
að liggja beinna við en að færa þá upp
aftur, þegar peningafúlgan tekur að
þverra til stórra muna.
Annað mál er það, að lítil líkindi
eru til þess, að þetta ráð hefði reynst
einhlítt. Og því hlýtur manni að
koma til huga# hin leiðin út úr ógöng-
unum, sú, að bankinn sé sér í
útvegum um meira fé til
ú 11 án a.
Bankinn hefir nú þegar sýnt við-
leitni í þá átt, fekk á síðasta ári nokk-
urt fé að láni hjá Landmandsbank-
anum danska. Og alt er það í útlán
komið.
Enginn vafi er á því, að það lán
mætti auka. Landsbankinn hefir af-
bragðs-orð á sér og lánstraust hans er
óhaggað.
það er vel skiljanlegt, hvað banka-
stjórninni gengur til, ef hún notar
ekki það lánstraust frekara að sinni.
Samvinnuleysi stjórnar og þings er
þar þrándur í götu, eins og svo víða
annars staðar. Mætti ganga að því
vÍ8u, að löggjafarvaldið yrði samtaka
þetta ár, að því er lánstofnuuina
snertir, þá yrði þvf naumast bót mælt,
að bankinn horfði aðgerðarlaus fram á
öll þau vandræði, sem eru fyrirsjáan-
leg nú með vorinu.
En að líkindum hugsar bankastjórn-
in eitthvað á þessa leið: Tryggingin
er nokkuð lítil fyrir því, að lánstofn-
unin fari ekki í mola, svona við fyrstu
atrennuna, eins og svo margt annað,
sem stjórn og þing hafa þurft að koma
sér saman um. Beynslan sýnir átak-
lega, að ekki þarf ævinlega mikið út
af að bera til þess, að velferðarmál
vor verði stöðvuð í rásinni. Og hvern-
ig fer, ef lánstofnunin fæst svo ekki
fyr en seint og síðarmeir, með mark-
aðsleysinu, sem landsmenn eiga nú við
að búa? Alt ber að sama brunni og
áður. Nýja láni^ þurr-ausið, áður en
nokkurn varir, og vandræðin jöfn eft-
ir sem áður.
það sé fjarri oss, að gera lítið úr
þessum viðbárum. Varkárnin er ávalt
góður kostur — ekki sízt hjá mönn-
um, sem trúað er fyrir annari eins
stofnun eins og Landsbankanum. En
að hinu leytinu verður að gæta þess,
að sjálfsagt er stórmikið í húfi, ef
ekki er að gert.
f>að má mikið vera, ef það er ekki
töluvert meiri áhætta, að láta vand-
ræðin afskiftalaus, en að ráða fram úr
þeim á þann hátt, sem hér hefir ver-
ið bent á. Ætti stjórnin nokkuru
sinni að finna hjá sér hvöt til þess að
vera í góðri samvinnu við þingið, mætti
ætla að það væri í öðru eins máli og
þessu, f jafn-nánu sambandi og það
stendur við allar atvinnugreinir lands-
manna. Og þótt aldrei nema lán
stofnunin færist fyrir að þessu sinni,
h 1 ý t u r að reka að því á næstu ár-
um, að hún komiat á fót. Annars
munu helzt til margir komaat að þeirri
niðurstöðu, að ekki sé lifandi hér á
landi.
Landbúnaðurinn oq fjársalan.
Eftir
Sigurð Sigurðsson frá Langh.
IV.
Árangurinn af tilraunum þeim, er
gerðar voru í Stafangurs &mti { Nor-
egi veturinn 1897—98, var þessi:
Tala fjárins, er tilraunirnar voru
gerðar með, vítr 380, sem Bkift var í
24 hópa, og hverjum þeirra haldið
sér allan fitunartímann. Flest féð
var á annan vetur, bæði hrútar, gimbr-
ar og sauðir, og enn fremur um 70
lömb.
Fóðureyðslan var á dag fyrir hver
2000 pd (í fénu á fæti) til jafnaðar
þessi:
Hey 17 pd., turnips-rófur 153 pd.,
línkökur 34 pd. og hafrar 11 pd.
Meðalþyngd fjárins var í upphafi
84 pd.; en í lok fitunartímans var
hún nær 96 pd. Tíminn var til jafn-
aðar 30 dagar, fyrst frá 1.—30. októ-
ber og því næst frá 15. desember til
15. janúar. Mest þyngdist féð fyrstu
20 dagana, en minna úr því.
Öll útgjöld við tilraunirnar, verð
fjárins og fóðureyðsla, var samtals
kr. 7467, 20. En söluverðið samtals
kr. 7054, 20.
Af þessu sést, að fyrir bæði fitunar-
tímabilin samanlögð varð skaðinn kr.
413,00, — kostnaður þeim mun meiri
en ábati. En þegar litið er á hvort
tímabil fyrir sig, þá skiftist kostnaður
og ábati þannig:
A. (október) 4- kr. 612, 18
B. (des.—jan.) + kr. 199, 08
En til jafnaðar á hverja kind lítur
það þannig út:
A. 4- kr. 2, 55, en B. + kr. 1, 42.
Til þessara tilrauna veitti stórþing
ið 2000 kr. árið 1897. í skýrslu um
þessar tilraunir árið 1898 segir, að
samkvæmt þeirri reynslu, sem fengin
er um síðastliðin 3 tór, svari það ekki
kostnaði:
1, að fita ær, sem hafa gengið með
lambi, hvorki til sölu á Englandi né
í bæjum í Noregi;
2, að ekki er til neins að hafa fit-
unartímann lengri en 40 daga.
Aftur hefir hepnast vel að fita
geldar ær og sauði 2jJ—3^ vetra til
sölu á Englandi, og fá þanuig borgað-
an allan tilkostnað.
Af þessu virðist mér koma í Ijós,
að það sé miklum efa undirorpið, að
tilraunir í þessa átt muni svara kostn-
aði fyrir íslendinga. En sé um það
að ræða, að gera einhverjar tilraunir
þessu viðvíkjandi, þá hlýtur lands-
stjórnin að styrkja þær og annast.
Einhverjir hafa stungið upp á því,
að senda mann, kostaðan af landinu,
út um heiminn til að litast eftir
markaðí fyrir íslenzkt fé. En eg
hefi enga trú á slíkri sendiför, og það
mundi sannast, að hún hefði engan
verulegan árangur í för með sér. þeg-
ar um sölu á íelenzkura búsafurðum
er að ræða, svo sem smjöri, kjöti o.
s. frv., þá eru það einkum nágranna-
löndin, sem líklegust eru til þess að
kaupa þær, sérstaklega England.
Enn fremur hafa komið fram til-
lögur um, að flytja kjöt út í ís eða
frosið, og niðursoðið, og er það ef til
vill eitt hið hyggilegasta, er bent
hefir verið á, að því er snertir sölu á
fé eða kjöti. Hví mundu íslendingar
ekki geta flutt út ísvarið kjöt eins og
aðrar þjóðir, t. d. Ástralíumenn o. fl.?
Sjaldnar er þó skortur á ís á íslandi
og það gegnir mestri furðu, hve lítið
reynt er til að gera sér hann arð-
berandi. Mig furðar meðal annars á
því, að kaupmenn skuli ekki hafa
gert tilraunir í þá átt.
V.
(Niðurlag).
Eins og nú er komið högum vorum,
verður flestum einn kostur nauðugur:
að selja fé sitt kaupmönnum við
litlu verði og gegn borgun í uppsettum
vörum allvíðast. Fénu er þar næst
slátrað með misjafnlegri aðferð, og verk-
unin á kjötinu þykir oft vera miður
vönduð, og á það óefað nokkurn þátt
í því, hve íslenzkt sauðakjöt selst
illa erlendis. Hefi eg heyrt marga
kvarta um, að það væri stórskemt
með of miklu salti, saltbrent.
En úr því að svo er komið, að lítil
von er um sölu á lifandi fé til út-
landa, og verðið innanlands er bæði
ilt og lítið, þá liggur næst að reyna
önnur ráð.
Mundi ekki hyggilegt að hætta að
selja kaupmönnum fé til slátrunar, en
reyna beldur að koma upp slátrunar-
húsum með svipuðu fyrirkomulagi og
er á slátrunarhúsum í Danmörku
(A nde Iss lag terier)?
f>egar tók fyrir sölu á lifandi svín-
um til Englands, voru Danir ekki
lengi að - hugsa sig um, hvað gera
skyldi. Kaupmenn báðu þá að láta sig
fá svínin og buðu þeim ýms kostaboð;
en bændur vissu, að það mundi verða
skammgóður vermir, enda þektu kaup-
menn að því, að þeir mundu reyna
að ná sem mestu af hagnaðÍDum til
sín. En Danir hirða ekki um að
láta allan verzlunararðinn lenda hjá
einstökum mönnum, einstökum »smjör-
og flesk-kóngum«. Ðanskir bændur
vilja njóta sjálfir hagnaðarins, og gera
því það, sem í þeirra valdi stendur,
til þess að tryggja sér hann.
Hvort þessu verður við komið á
íslandi, er vandi úr að leysa. En
þó hygg eg, að það mætti takast, ef
einhverir ötulir, framtakssamir menn
gengust fyrir því. f>að kostar auð-
vitað nokkuð; en hvað er það, sem
ekki kostar eitthvað? f>að kostar
einnig stórfé, að selja kindurnar til
kaupmanna fyrir hálfvirði.
f>etta atriði er að minsta kosti þess
vert, að það sé tekið til íhugunar.
Hugsum oss, að það sé komið á fót
félagsslátrunarhúsum í nokkrum helztu
kaupstöðum landsins, með líku fyrir-
komulagi og í Danmörku. Til þess
að koma þeim upp, þarf að taka lán,
er endurgelzt á tilteknum tíma.
• í sambandi við sjálf slátrunarhúsin
þarf að vera stórt íshús, og enn frem-
ur niðursuðuverksmiðja. Einnig ætti