Ísafold - 20.12.1899, Blaðsíða 2

314
reisnarvon, nema menn hverfi til fulls
og alls frá hinni margþvældu goða
fræði, sem altaf sé verið að hampa
(»stock-in trade of worn-out mytho-
logy«).
þar hlýtur hann að eiga við kenn-
ingarnar, því að naumast verður
sagt, að goðafræðinnar hafi orðið vart
í íslenzkum skáldskap á síðarí öldum,
nema í kenningunum einum.
J>að, sem Powell hefir að segja um
framtíðarhorfur íslenzka skáldskapar-
ins, verður þá þetta:
Hann á enga viðreisnarvon, nema
horfið sé frá þeirri skáldskaparstefnu,
sem ekkert íslenzkt skáld hafði að-
hylst síðustu 30—40 árin, þegar rit-
gerðin var samin !
Oss er ekki með öllu Ijóst, hvort
er meira undrunarefni — að þessi
vaðall skuli vera saman settur undir
handarjaðrinum á Guðbrandi Vigfós-
syni, eða hitt, að honum skuli ekki
hafa verið mótmælt þegar er hann
bar fyrir augu hins mentaða heims.
Einhverjir Islendingar hafa hlotið að
lesa hann.
|>essi óhemju-þvættingur í öðru eins
riti og »Eneyclopædia Britannica« ætti
að verða þeim Islendingum að kenn-
ingu, sem tíma hafa, kunnáttu og
hæfileika til að fræða hinn mentaða
heim um það, er þjóð vorri viðkemur
og henni er dýrmætast. Enginn vafi
er á því, að mörg tímarit meðal stór-
þjóðanna mundu boðin og búin til að
veita viðtöku vel sömdum ritgerðum
um íslenzk efni, einkum íslenzkar
bókmentir. Mjög rangt er að færa
sér ekki slíkt tækifæri í nyt og gera
engar tilraunir til að kveða vitleys-
urnar niður. Vitaskuld eru að koma
upp fræðimenn í öðrum löndum, sem
hafa sýnilega vilja á að láta oss njóta
sannmælis. En þeir eru svo fáir, og
viðleitnin er ekki heldur ávalt bygð á
sem beztum rökum. Vel mentaðir
íslendingar stæðu vitanlega í því efni
betur að vígi en aðrir.
Landssjóðsjarðabæturnar
í Gullbringusýslu.
A aukafundi, er sýsluefnd í Kjósar- og
Gullbr.sýslu hélt í haust þann 20. okt.,
var meðal annars rætt um fjárveiting
síðasta alþingis til sýslunnar, og hvern-
ig því fó skyldi skift og varið. Tillög-
ur nefndar þeirrar, er sýslunefndin
hafði kosið til þess að fjalla um þetta
mál, voru, að því er skiftingu fjárins
snertir, þessar:
Eosmhvalaneshreppur . . 3200 kr.
Vatnsleysustrandarhreppur 3000 kr.
Bessastaðahreppur . . . 2600 kr.
Njarðvíkurhreppur . . . 1200 kr.
Eé þessu ákvað þingið að verja
skyldi til jarðabóta eða jarðræktar »í
þeim hreppum sýslunnar, sem bágast
eru staddir, þannig, að fátækustu menn
sitji fyrir vinnu við jarðabæturnar,
en sveitarfélögin eignist hin ræktuðu
svæði«. Sýslunefndin fól nú oddvita
sínum að útvega mann til þess »að
yfirlíta, hvort fyrirhugaðar jarðabætur
séu hyggilega stofnaðar, og leiðbeina
hreppsnefndum í því efni«. Var víst
tilætlun hennar sú, að vinnan við jarða-
bæturnar byrjaði ekki fyr en þessi
skoðun væri um garð gengin. Skoðun-
in dróst þó, þar til nú fyrir stuttu, er
hinn Dýkomni sýslumaður, herra Páll
Einarsson, fór þess á leit við stjórn
»Búnaðarfélags íslands«, að útvega
mann til þess að framkvæma hana.
Og varð undirritaður fyrir því. Nú
er skoðuninni lokið, og vil eg, eftir til-
mælum hins háttv. ritstjóra þessa
blaðs, skýra í stuttu máli frá
hinu helzta viðvíkjandi þessum fyrir-
huguðu jarðabótum
þegar ferðin v&r gerð, og skoðunin
fór fram, var jarðarbótavinnan byrjuð
f 3 syðri hreppunum, og á sumum
8töðum komin töluvert áleiðis. það
gat því naumast komið til greina, að
gera breytingar á þeim svæðurn, er
valin höfðu verið, og taka önnur, jafn-
vel þó eitthvað hefði mátt að þeim
finna. Mest var búið að vinna í
Vatnsleysustrandarhreppi. I Bessa-
staðahreppi var jarðabótavinnan ekki
byrjuð. þessi hreppur hefir, að
fengnu leyfi sýslunefndar, fest kaup á
jörðinni Skógtjörn á Alftanesi, og er
ætlun hreppsnefndarinnar sú, að verja
fé því, er hreppurinn fær, til þess að
bæta nefnda jörð og koma henni í
góða rækt.
.lörð þessi er, eins og nú stendur,
í dæmalausri niðurníðslu og órækt, og
svo er um flestar jarðir á Alftanesi.
En hún getur tekið miklum bótum,
bæði að því er snertir tún og mat-
jurtagarða. Hið fyrsta, er gera, þarf
henni til umbóta, er að girða túnið á-
samt matjurtareitunum gripheldum
garði. Túnið er rúmar 20 dagsláttur
að flatarmáli, og girðíngin umhverfis
það mun þurfa um 440 faðma á lengd.
Alftanesið, eins og fleiri sveitir við
Faxaflóa, má muna sína æfi aðra. þegar
litið er á ástandið þar nú yfir höfuð,
verður eigi annað sagt en að það sé
mjög bágborið. Flestir búendurnir
þar eru bláfátækir menn. Sveitar-
þyngsli eru þar því töluverð, einkum
vegna þess, hve fáir geta hjálpað eða
borið þarfirnar. Jarðirnar eru í
hálfgerðri órækt og óhirðu, og nauða-
lítið hugsað um að bæta þær. Fólk-
inu fer fækkandi. þegar unglingarnir
eru komnir upp, fara þeir burt. Eft-
ir því er Jón þórðarson, hreppstjórinn
í Bessastaðahreppi, skýrði mér frá, þá
var mannfjöldinn á Nesinu fyrir 14—
16 árum rúm 500 með ungum og
gömlum. En síðastliðið vor voru þar
375 menn alls. f>ar af voru börn 135;
en unglingar frá 14 ára aldri til tvít-
ugs að eins 13. Megnið af hinu fólk-
inu er eldri menn og konur. Má
því svo að orði kveða, að flest sé þar
af börnum og gamalmennum. Flestir
búendur á jörðunum hafa þann sið, að
selja töðúna burt, og er það aldrei
góðs viti, þegar þess er gætt, að þá
missa túnin áburðinn. Reyndar virð-
ist mega veita túnunum í þess stað
annan áburð, t. d. þara, slor og fleira;
en ekki er því að heilsa. Túnin liggja
ár frá ári áburðarlaus og áburðarlítil.
Lítíð eða ekkert er gert til þess að
friða þau, og það er að eins um háslátt-
inn, að þau eru varin fyrir hestum.
Hér eiga auðvitað heiðarlegar undan-
tekningar sér stað.
Eftir síðasta framtali munu vera nú
á Álftanesi um 30 kýr (Bessastaðir
ekki taldir með). Eu með góðri rækt
og hirðu á túnunum gætu þær auð-
vitað verið miklu fleiri. I' meðal-ári
mun láta nærri, að túnin gefi af sér
um 2500 hesta af töðu. Hvað öll
túnÍD eru stór, veit eg ekki vel, en eft-
ir því, er eg komst næst, mun ekkí
fjarri sanni að gizka á að þau séu um
400—420 dagsl. að flatarmáli, þegar
Bessastaðatúninu er slept. f>au eru
að minsta kosti ekki minni en hér er
nefnt. Gerum ráð fyrir, að þau væru
400 dagslóttur, og að hver dagslátta
gæfi af sér 20 h9sta, sem vel gæti
verið, ef túnin væru í beztu rækt.
Eengjust þá af þeim 8000 hestar, sem
er sama og að þau geti fóðrað 200
kýr, þegar hverri kú eru ætlaðir 40
hestar. Gæti búskapurinn á Álfta-
nesinu komist í þetta horf, þá mætti
koma þar á fót álitlegu mjólkurbúi, og
það enda fyr en tala kúnna væri
komin upp f 200. Á mjólkurbúinu
væri svo búið til smjör og verkað til
sölu, en undanrenninguna gætu menn
annaðhvort notað til osta, eða gefið
hana svínum, ásamt kartöflum, erþar
má rækta að miklum mun.
Vel má vera, að sumir kalli að þetta
sé að reisa mannvirki í loftinu; en eg
vil minna menn á það, að annað eins
hefir gert verið, og að Álftauesið hefir
öll náttúru8kilyrði til þess, að geta
tekið þessum framförum. Jarðvegur
er þar góður, túnin vel fallin til yrk-
ingar, ekki mjög grýtt, og greiðíær, og
markaður fyrir afurðirnar á tvær hend-
ur. En hins má geta, og enda full-
yrða, að eigi Nesið aðgeta tekið þess-
um stakkaskiftum, þurfa að koma
þangað menn, sem hafa bæði vilja og
mátt til þess að gera það, er gert
verður. þeir, sem nú byggja Álfta-
nesið, að undanteknum nokkurum m'önn-
um, verða seint eða helzt aldrei þess
megnugir, að h.efja það upp, eða koma
búskapnum í það horf, er hér var
minst á. Til þess er hugsunarháttur-
inn þar alt um of sýktur og lamaður,
og viðleitnin til að bjarga sér af eig-
in ramleik sljó og máttvana.
Á Vatnsleysuströnd var unnið að
jarðabótum á 3 stöðum, og voru þær
aðallega fólgnar í garðrækt, eða til-
búningi nýrra matjurtareita. Girðing-
arnar umhverfis þessa reiti, eða það,
sem fullgert var af þeim, eru 2£ alin
á hæð, gerðar af grjóti, tvíhlaðnar.
þessi 3 yrkÍDgarsvæði eru samtals
rúmir 2000 □ faðmar að flatarmálí.
I Njarðvíkunum var unnið á tveim
stöðum, bæði í innra og ytra hverfinu.
Er þar einnig áformað að gera þessi
svæði, er tekin hafa verið til ræktun-
ar, að matjurtagörðum. Flatarmál
þessara fyrirhuguðu matjurtareita er
1125 □ faðmar, og hafa öll skilyrði
til þess að geta komið að góðum not-
um með nægum áburði.
I Eosmhvalaneshreppi var unnið að
þessum jarðabótum á 3 stöðum: í
Keflavík, Leirunni og Garðinum. Hið
afmarkaða svæði í Keflavík, er langt
var komið með að girða, er 1J dag-
sláttaaðfiatarmáli. Girðingarnargerðar
af grjóti, tvíhlaðnar; og svoerþað al-
staðar. í Leirunni ersvæðíð 1300 □ faðm-
ar, og í Garðinum 1200 □ faðmar að
stærð, eða samtals í þessum hreppi
4£ dagsl. eða rúmlega það. Að því
er Garðinn snertir, þá hefði hvergi
verið völ á hentugra svæði til garð-
yrkju en út á Garðskaganum. Sér-
staklega er þar vel fallið til kartöflu-
ræktar, og hefði þess vegna átt að
velja staðinn þar. En mönnum mun
hafa þótt það liggja nokkuð afskekt,
enda mun ekki vera þar grjót við
hendína til að girða með í svip.
þótt sum af þessum yrkingarsvæð-
um, er valin hafa verið í suðurhrepp-
unum, séu eigi alls kostar góð og hent-
ug sem matjurtagarðar, þá hygg eg
samt, að mér sé óhætt að fullyrða, að
þau geti öll komið að fullum notum,
meðþeimendurbótum, sem bent var á
að gera þyrfti, er skoðunin var gerð.
það, sem mestu varðar, er það, að
þessir matjurtagarðar fái nægan á-
burð, og það nú þegar í vetur, til að
byrja með. Vil eg því á ný áminna
hlutaðeigendur um að gæta þess, að
afla áburðar í vetur, einkum þara, og
flytja í garðana. Sumstaðar er einn-
ig afarnauðsynlegt að flytja sand í
þá, til þess að blanda saman við jarð-
veginn. Hvað þara-áburðinn snertir,
þá mun alls eigi veita af, að bera
sem svarar einum hesti eða einni
tunnu á hvern □ faðm.
það eru annars skiftar skoðanir um
það syðra, hvernig bezt hefði verið að
verja þessum landssjóðsstyrk, sem
sýslunni var veittur í síðustu fjárlög-
um. Sumir eru þeirrar skoðunar, að hon-
um hefði átt að verja til vegagerðar.
Aðrir segja, að það hefði bezt farið
að nota hann til jarðabóta alment í
þessum hreppum, slétta tún og stækka
matjurtagarða, en að fátækustu menn-
irnir hefðu setið fyrir vinnunni. Sjálf-
sagt eru þeir þó flestir, er gera sig
ánægða með þá ráðstöfun, sem þegar
er gerð. það er töluverður vandi að
segja um, hvað bezt hefði verið í
þessu efui, enda þýðingarlaust að
fást um það, úr því sem komið er.
En eigi get eg þó varist þeirri hugs-
un, að vel mundi hafa farið á því, að
verja peningunum til að bæta eina jörð
í hverjum hreppi fyrir sig, sem sveit-
in hefði átt að útvega sér að kaup-
um, líkt og hugmyndin er í Bessa-
staðahreppi.
Að endingu vil eg geta þess, að
e/þessi svæði eðablettir, sem valdir hafa
verið og takast eiga til yrkÍDgar, eru og
ogverða eftirleiðis vel hirtir, varðir fyrir
ágangi, og séð um, að þeir fái nœgan
aburð og haldist í góðri rœkt, þá
hljóta þeir að gera gott gagn, bera
góða ávexti, og ná tilgangi þeim, sem
hafður er fyrir augum með fjárveit-
íngu þingsins.
Sigurður Sigurðsson.
Eftirmæli.
Hinn 18. júnl þ. á. andaðist a<5 Yatns-
hömrum í Andakilshreppi Vilborg Jóns-
dóttir, kona Auðuns Vigfússonar, sem
áður hjó á Varmalæk, en nú er á Læk
í Leirársveit, fædd á Gullherastöðum að-
fangadag jóla 1830, dóttir merkisbóndans
Jóns Þórðarsonar og alsystir Tómasar
bónda á Skarði. Giftist 1852 Auðunni
og eignaðist með honum 12 börn, er 7
lifa; meðal þeirra Guðmundur bóndi á
Vatnshömrum, Vigfús á Hvanneyri og
Jón bóndi á Innra-Hóhni. Vilborg sál.
var mikil þrekkona bæði á likama og sál
og skyldurækin í verki köllunar sinnar,
framúrskarandi iðjusöm, hugprúð í mót-
læti, umburðarlynd og guðrækin, í einu
orði: sæmdarkona og valkvendi.
Nokkuru síðar, 27. júni, lézt Pétur
Jónsson, bóndi á Ytri-Skeljabrekku í Anda-
kil, 71 árs; bat'ði búið þar allan búskap
sinn, 38 ár. Hann var einn með fyrstu
bændum þar um slóðir, sem bætti ábúðar-
jörð sína að mun, og hlaut viðurkenningu
fyrir hjá Búnaðarfélagi Suðuramtsins.
Hann var mjög verklaginn og hagur vel
og að mörgu leyti til fyrirmyndar, því að
ráðdeild hans, birðusemi og vandvirkni
var framúrskarandi, enda bjó hann mjög
snotru og farsælu búi. Með konu sinni,
Solveigu Jónsdóttur. eignaðist hann 11
börn, er 4 lifa, öll uppkomin, tveir synir
hjá móður sinni og 2 dætur giftar. Pétur
heitinn var mjög vandaður maður, ekki
allra vinur, en vinur vina sinna, og einnmeð
allra áreiðanlegustu mönnum í viðskiftum.
Tveim dögum siðar, 29. júni, andaðist
að Þingnesi i sömu sveit Jón Hjálms-
son, hinn eldri með því nafni, sonur
Hjálms Jónssonar, er þar hjó lengi. Hann
var fyrir framan hjá móður sinni, Guð-
ríði Jónsdóttur, ekkju Hjálms. Var hann
mjög líkur föður sínum, hæfileikamaður og
mesta valmenni og ljúfmenni. Hann varð
rúmlega hálf-fertugur. A Þ.
Hinn 4. f. mán. andaðist að Kollá í
Hrútafirði húsfrú Gróa Jóhannsdóttir
(Bjarnasonar, prests að Mælifelli, Jónsson-
ar), kona óðalsbónda Jóns Tómassonar,
72 ára að aldri, »góð kona og dugandi«.
Skagaíirði 17. nóv.
Barnaveiki geisar enn í Fljótum, síðan
í fyrra sumar. Hún barst þaðan inn í
Skagafjörð, á einn hæ, Efra-Ás, og 3 hörn,
8—12 ára, dóu þar sömu vikuna. Sá hær
einangraður með banni, er hefir verið hlýtt
rækilega.
Strandasýslu sunnanv. 9. des.
Hausttið hér óstöðug, stórhretalaus, en
úrkomur miklar. Nú hefir vikutima ver-
ið haglaust af áfreða og snjóþungi talsverð-
ur, einkum innan til i firðinum (Hrútafirði).
Fiskiafli varð í haust lítilll hér i sýsl-
unni. Inn á Hrútafjörð gekk ekki fiskur,
en á Steingrímsf. vantaði lengst af beitu.
Þar fekst aldrei síld i haust og litið af
smokk.