Ísafold - 27.01.1900, Síða 2

18
sannleikur engu að síður. Og því
verður naumast með réttu mótmælt,
að íslenzk kristni hefir horft svo lengi
á smælingjaDa fáfróðu, er sjá það,
sem 'útringum er dulið, að hún hefir
að mestu gleymt því, hvern þátt vits-
munirnir hafa átt í sigri kristindóms-
ins í mannheimi, og þeirri blessun,
sem honum hefir verið samfara —
hefir gleymt því, að alt frá Kristi og
fram á vora daga hefir veröldin átt
vitsmunamönnunum mest að þakka.
Eg læt þá hér staðar numið. Eg
hefi valið þessi þrjú kristindómsatriði
út úr hópi þeirra, sem mér virðast
einkum koma cil greina, þegar talað
er um kristindóminn í sambandi við
tímanlega velgengni þjóðarinnar, af
því að þau gefa tilefni til að minnast
á samband kristindómsins við alla
aðalhæfileika sálarinnar. Eg veit ekki,
hvort þáð, sem eg hefi sagt, verður
neinum að tilefni til umhugsunar eða
umræðu. En verði það ekki, geng eg
að því vísu, að það stafi af því, hve
illa mér hafi tekist að gefa mönnum
hugmynd um það, er fyrir mér vakir.
|>ví að málið sjálft er áreiðanlega
þess vert, að það sé íhugað og rætt.
----- — I —----
Húsbruni
Eigaiidi kveikti sjálfur í
Nóttina milli 15. og 16. f. mán.
(desbr.) brann íbúðarhús Bárðar Guð-
mundssonar búfræðings á Hesteyri í
Jökulfjörðum til kaldra kola ásamt
mestöllu lausafé er þar var inni.
|>etta barst til Isafjarðar á þorláks-
messu; og með þvf húsið var vátrygt,
krafðist umboðsmaður hlutaðeigandi
brunabótafélags (þorv. héraðsl. Jóns-
son) réttarprófs út af húsbrunanum.
Sýslumaður Hannes Hafstein brá þeg-
ar við úr jólunum og lagði á stað
norður að Hósteyri, þrátt fyrir illviðr-
in, er þá gengu. Hélt hann þar löng
réttarpróf yfir Bárði og öllu bans fólki
og nokkrum fleirum, og »varð lítið um
missagnir; allir kunnu sína lexíu vel«.
Sýslumanni leizt þó eigi á málið
betur en svo, að hann hafði Bárð með
sér til ísafjarðar og kvað þar upp
varðhaldsúrskurð yfir honum. Var
svo prófunum haldið viðstöðulaust á-
fram þar. Nýársdagskveld tókst sýslu-
manni loks að fá Bárð, sem er tal-
in maður mjög vel greindur og tals-
vert slunginn, til að játa, að hann
hafi sjálfur, af ásettu ráði, kveikt í
húsinu, út úr peningavandræðum.
Kvaðst hann hafa vætt talsvert af
hampi í steinolíu, lagt hann síðan i
horn á húsinu, þar sem troðið var
milli þilja með hefilspónum, og kveikt
síðan í, þegar allir voru háttaðir og
sofnaðir, en vakið fólkið, er svo langt
var komið, að útséð vac um, að ekki
var hægt að slökkva. Var síðan frétt-
in orðuð svo, að vanda, »að fólkið hafi
með naumindum komist út nakið og
mist alt sitt«.
Bárður hafði í fyrra vátrygt húsið
fyrir 1600 kr., en beiðst hækkunar á
ábyrgðinni rétt fyrir bruDann. Innan-
hússmunir voru vátrygðir fyrir 1800 kr.
(í öðru félagi), en sagðir hvergi nærri
svo mikils virði.
Bárður kveðst einn hafa unnið að
fkveikjunni og engan hafa verið í vit-
orðí með sér. En rannsókn var eigi
lokið, þegar póstur fór frá ísafirði, og
var Bárður þá enn þar í varðhaldi.
Um lausn
frá prestskap sækir síra Jón Beni-
diktsson á Saurbæ á Hvalfjarðarströnd,
sökum elli og sjóndepru; hann er kom-
inn nokkuð á sjötugasta árið.
Skipstrand.
Gufuskipið »Vikingur«, eitt af Islands- -
förum stórkaupmanns Thor E. Tulin-
iuss í Kaupmannahöfn, sleit upp á
Sauðárkrókshöfn á gamlársdag, snemma
í rökkrinu, eða kl. 3 síðdegis, í harð-
viðris- norðan- hríð, sem staðið hafði
frá því aðfangadag jóla, — sama veðr-
ið og hér syðra, nema hvað hér var
úrkomulaust að kalla. Skipið hafði
legið mjög grunt, og kenna sumir því
um, að það hélzt eigi við lengur.
Mannbjörg tókst vel, en litlu náð af
vörum, er skrifað var, 2. janúar. Skip-
ið lá í fjörusandinum og stórt op kom-
ið á aðra súðina neöan til.
Laust brauð.
Beynivellir í Kjalarnesprófastsdæmi
(Reynívalla- og Saurbæjarsóknir). Lán
hvílír á brauðinu, tekið 1897, þá að
upphæð 2800 kr., er endurborgast á
28 árum með 100 kr. árlega, auk vaxta.
Fráfarandi prestur nýtur eftirlauna af
brauðinu samkv. lögum. Mat. 1530,45.
Augl. 15. janúar. Umsóknarfrestur til
1. marz. Veitist frá næstu fardög-
um.
Ridúariim.
þjóðólfur hefir lofað rektor að skríða
undir sinn verndarvæng, og flytur
langa og fagra vörn fyrir hann. það
er ávalt riddaralega gert, að hlaupa
undir bagga með þeim, sem er minni
máttar. Líknin er lofsverð; og þessa
líknarverks er getið þjóðólfi til vegs og
virðingar.
En svo langt má líknsemin ekki
ganga, að ósatt mál sé flutt — þótt
aldrei nema það sé í því skyni gert,
að styðja lítilmagnann. |>að er hógvær
bending að eins.
þess vegna má ekki miskunnsemin
snúast á þá leið, að halda fram ann-
ari eins fjarstæðu og þeirri, að Isafold
hafi verið að ofsœkja rektor. því fer
jafn-fjarri, hvort sem litið er á staf-
stetningarmálið, »Tímarits« málið eða
minningarhátíðarmálið, sem þjóðólfur
gerir öll að umtal3efni og telur öll
hafa orðið ísafold að ofsóknartilefni
gegn rektor.
Af stafsetningarmálinu er þaó skjót-
ast að segja, að lsafold tók að ræða
það fyrir 2—3 missirum, þegar það
var mest uppi á teningnum, án þess
að kasta no.íkurri hnútu í rektors garð.
Rektor svaraði með erindi í Stúdenta-
félaginu, fór þar mjög hörðum orðum
um sum þau atriði í stafsetning Blaða-
mannafélagsins, er hann hafði sjálfur
áður á prenti talið rétt og sjálfsögð
og kryddaði ræðuna með sinni al-
kunnu, prúðmannlegu fyndni, svo sem
orðaleikDum »blaðamenniruir á setun-
um«, er laut að þessu, að Blaðamanna-
félagið vill sumstaðar rita s, þar sem
z er rituð samkvæmt skólastafsetning-
unni. ísafold henti ofurlítið gaman
að þessari vasklegu og prúðmannlegu
framgöngu rektors. — það er ekki of-
sókn. þjóðólfur má með engu móti
láta meðaumkvunina teygja sig svo
langt, að hann kalli þetta ofsókn.
þá er »Tímarits«-málið. ísafold
skýrði nákæmlega rétt, gersamlega
þykkjulaust, frá því, eftir að rektor
sjálfur hafði, fyrstur manna, gert það
að blaðamáli. Rektor lýsti þessa sönnu
sögusögn ósannindi. ísafold sannaði
sitt mál með vottorðum mauna, er
skipa tvö meðal hinna virðulegustu
embætta lftDdsins. Síðan hefir hún
ekkert annað gert en varið sig gegn
miður góðgjarnlegum árásum. — jpetta
er ekki ofsókn. |>að er alveg hóflaus
brjóstgæði við rektor, að kalla þetta
ofsókn. Og hófið er bezt í hverjum
hlut.
Loks er ágreiningurinn um »pereats«-
minninguna. Ísafold þótti hún nokk-
uð kynleg frá rektors sjónarmiói skoð-
að — álíka kynleg og alveg sams kon
ar, eins og til dæmis að taka, ef Loð-
vík 18. eða Karl 10. hefðu haldið
fagnaðarhátíð 21. janúar í minningu
þess að þann dag hafði bróðir þeirra
verið hálshöggvinn. Vér tilfærum dæmi
úr mannkynssögunni með sérstakri
hliðsjón á alþektum sögufróðleik f>jóð-
ólfs. Rektor lítur annan veg á það
mál, auðvitað. Píslarvættis-tilfinningin
er svo rík í hjarta hans — eins og
svo margra annara lítilmagna, sem illa
útreið hafa fengið í veröldinni — að
honum þykir »pereats«-dagurinn mest-
ur dýrðardagur í æfisögu Sveinbjarnar
Egilssouar. Hann um það. En of
sókn er það ekki gegnhonum, að vera
á annari skoðun um það mál. f>að
væri þá líka ofsókn gegn honuin að
vera á annari skoðun en hann um,
hve iengi hafi verið ritað með rúnum.
Og þá ætti rektor marga ofsóknar-
menn.
Vér viljum ætla öllum sem beztar
hvatir. Ög fyrir því göngum vér að
því vísu, að það sé sprottið af þessum
sama riddarahug andspænis rektor,
að »f>jóðólfur« staðhæfir í gær, að ís-
fold hafi flutt í síðustu viku 7| dálk af
»ástæðulausum skómmum«. f>að er
raunalegt, þegar jafn hreinar hvatir
eins og brjóstgæðin geta teygt menn
út í aðra eins fjarstæðu.
Allir vita, hve frægur f>jóðólfs-rit-
stjórinn er fyrir vitsmuni sína og skarp-
leik. En svo langt hafa brjóstgæðin
við rektor teymt hann í þetta
sinn, að hann hefir stofnað þeirri
frægð í sýnilega hættu með þeirri
uppgötvun, að Isafold sé nú að hefna
sín á rektor fyrir það, að hann tók
við formeuskunni í Bókmentafélag
inu af ritstjóra ísafoldar fyrir nær
6 árum. Svo vill sem sé óheppilega
til, að almenningi er fullkunnugt um,
að þeir hafa verið mikið góðir vinir,
rektor og ricstjóri Isaf., að minsta
kosti 4—5 ár af því 5J ári, er liðin
eru síðan forsetaskiftin urðu, eins og
þeir höfðu verið áður alla tíð, og að
þau urðu beint samkvæmt ósk ritstj.
Isaf. (B. J.jsjálfs. f>eim hafði aldrei farið
stygðaryrði á milli þann tíma allan.
f>ví er það, að sá sem kemur nú
með þá skýringu á misklíðmni milli
rektors og ísafoldar um þessar
mundir, að hún sé af blaðsins hendi
hefnd fyrir áminstan atburð 1894,
hann á á hættu að vera heldur talinu
ofviti en reglulegur skarpleiksmaður
En að ofvita-nafninu er enginn vegsauki
í íslenzku máli.
f>etta alt ætti f>jóðólfur fyrir hvern
mun að forðast, meðan rektor bælir
sig undir verndarvæng hans. f>ví að
þó að riddarahugur hans kunni að
vera svo magnaður, að honum standi
á sama um sjálfan sig, hann vilji ganga
út í eld og vatn fyrir skjólstæðing sinn,
þá er svo hætt við, að minna lið
verði í honum fyrir rektor, ef hann
birðir ekki um að segja honum til
varnar og liðveizlu neitt annað en
vitleysur.
Arnessýslu (neðanv.) 2. jan.
Það sem af er vetrinum má keita gott.
ÚtifénaOur kom ekki á gjöf fyr en um jól
og sumstaðar ekki kominn á gjöf enn, svo
gott útlit er með að hey endist.
Aflabrögð á Stokkseyri hafa verið óvenju-
góð í haust, og sömuleiðis á Eyrarbakka,
þó þar hafi fiskast minna. Sumir í þess-
um veiðistöðum telja eftir haustið talsvert
á annað þúsund hlutar og það alt fremur
væn ýsa. Eormenn segja enn nægan fisk
fyrir, ef róa gæfi.
Út af þessu og fleiru, er tii hagræðis
er hér í flestum árum, má heita óskilj-
anlegt, hvað hugur margra búenda
hér uppi í sýslunni stefnir vestur um
haf, til Ameriku; en hvort nokkuð verulegt
verður úr þessum búferlum, er ekki gott að
segja. Sumar af beztu og hægustu jörðum
sýslunnar standa enn óbygðar. Þetta staf-
ar. í og með af fólksleysi og því afarháa
kaupgjaldi, sem hjú setja upp, en afurðir
sveitabúanna í mjög lágu verði. Út af því
virðist sú skoðun veia orðin rikjanú með-
al sveitabænda, að hafa sem minst bú og
hægasta jörð, og er þessi hugsunarháttur
ólíkur þeim sem áður var. Þá borguðu
stóru búin sjg bezt; en nú liklega verst.
Helzt lítur út fyrir, að menn hér verði
einna lakast, úti með eldivið, þvi kolalaust
er fyrir löngu á Stokkseyri; á Eyrarbakka
eru þau að sönnu til, en bráðum verða þau
á förum, þótt dýr hafi þótt. Út af þessu
eldiviðarleysi hafa margir farið upp í
Grímsnesskóg og Skriðufells og höggvið
þá drjúgum. Því miður er hætt við, að
illa og óhöndulega hafi verið að skógar-
böggi þessu unnið sumstaðar, mest um það
hugsað, að rífa og róta upp sem mestþess-
um seinustu skógarleifum, og er ekki van-
þörf á að skorist sé i þann leik, áður en
öllu er gjöreytt. Yitanlega eru til góðar
undantekoingar frá þessu; en þvi miður
alt of fáar.
Isafold flytur fyrir stuttu ítarlega skýrslu
um veginn frá Eyrarbakka og Stokkseyri
að Ölfusárbrú, og er þar vist alt rétt og
satt sagt Vegur þessi er hið mesta þarfa-
verk að vegabótum til og þykir Árnesing-
um og Rangæingum hann hin mesta ger-
semi. Því leiðara verður það, ef sú skyldi
verða raunin á, að vegur þessi sé of lágur
á fremsta kaflanum og vatnið heri burt hið
smágerðasta og bezta úr ofaníburðinum.
Reyndar eru enn ekki mikil brögð að þessu,
en þó vottur, enda eru nú talsverð ísalög á
Breiðumýri. Auðvitað mun mega fyrir-
girða skemdir með því að dýpka fram-
ræsluskurðina o fl.
Austur-Skaftaf.sýsLi jóladag ’99.
Heyskapur í sumar gekk vel og var hag-
stæður og grasvöxtur góður, og nýttist vel,
svo hey urðu hér um pláss með bezta móti.
Yeðrátta mátt heita fremur góð til þessa,
samt nokkuð óstöðug, en lítil frost, oftast
þíður. Heilbrigði manna góð, og enginn
dáið hér í sveit á þessu ári.
Talað er um, að 2 bændur i Lóni ætli til
Ameriku í sumar með fjölskyldu, og jafn-
vel 2 bændur úr Nesjuin.
Verzlun hjá 0. Tulinius i Höfn við Horna-
fjörð hefir mátt heitagóð i sumar og haust,
eftir þvi sem annarstaðar er í nálægum
stöðum. Hvit ull var að mestu tekin 4
5ö au. pd., mislit á 33 au. Kjöt i haust
nr. 1 fimtíu pd. fall á 20 au. pd., nr. 2 á
lo au , nr. 3 á 16 au., nr. 4, 23 pd. eða
léttari, á 13 au. Mör 20 au. Tólg 22 au.
Gærur nr. 1 á 2,25, nr. 2 á 1,90, nr. 3 á
1,50, nr. 4 á 1,35, nr. 5 á 1,25. Rúgur 17
kr. Bankabygg 24 kr. Baunir 24 kr.
Rúgmjöl 18 kr. Kaffi 65 au. pd. Melis
28 au pd.
I Víkinni (í Mýrdal) var hvít ullaðeins
45 au. og matur 2 kr. dýrari hver 200 pd.,
og alt kjöt á 11 au. pd.
Nokkrir bændur vestan yfir Skeiðársand
verzluðu í sumar í Höfn, og 1 bóndi það-
an rak þangað um 40 kindur til slátrunar,
og þótti þeim mikið betra að verzla í Höfn,
enda er kaupmaðurinn, Otto Tulinius, hinn
iiprasti maður, og mjög greiðvikinn, t. d.
hefii hann þrásinnis léð báta undir fénað
og annan flutning, og ekki sett neitt npp
fyrir það
Ánægja rektors
með sjálfan sig.
Stóð eg mig ekki vel? segir einstaka
strákur, þegar hann hefir verið lúbar-
inn af einhverjum kunningja sínum.
»Stóð eg mig ekki vel«? segir rektor,
þegar sannað hefir verið upp á hann,
að hann hafi beitt alveg dæmalausu
og óhæfilegu ráðríki og að hann »gani
með staðlausan ósannindaþvætting«.
Að minsta kosti er það eina efnið í
nokkurum línutn, sem hann lætur
prenta í »|>jóðólfi« í gær.
Að einu leyti hefir hann staðið sig
vel. Hann hefir sýnt alveg óvenju-
legt þrek til að bera þá mínkun, er
hann hefir gert sjálfum sór — mínk
un, sem mundi hafa orðið óbærileg
öðrum mönnum, flestum, í svipaðri
stöðu og hann skipar.
Að öllu öðru leyti hefir hann staðið-
sig undur-illa!