Ísafold - 28.03.1900, Blaðsíða 1

ISAFOLD.
Reyhjavík miðvikudaginn 28. marz 1900.
Keraur ut vmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/s doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
XXVII. árg.
I. O. O. F. 813308'/a.II. XX
_ Forngripasafnið (nú í Lándsbankanum)
opið mvd. og ld. H 12.
Landsbanlcinn opinn hvern virkan dag
ii_2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkau dag
fcj 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11—1-
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1-
Ókeypis tannlækning í Hafnarstræti 1G
1. og 3 mánud. hvers mán. kl. 11—1.
... ... ...
V esturfarir.
Bnn á ný er kominn vestan frá Mani-
toba maður, sem á að leiðbeina þeim
jalendingum, sem kunna aðvilja flytja
sig vestur um hafið á komanda sumri.
JJann hefir þegar í höndum 4000 doll-
ara, sem íslendingar vestra senda
vinum sínum og vandamönnum til
þess að komast vestur. Og hann
býs: við meiru áður en lýkur.
Ganga má að því vísu, að þessar
fregnir verði til að æsa geðsmuni
ýmsra manna hér á landi. Sumum
mönnum befir ávalt hætt við að líta
á útflutningana með minni geðspekt
Og stillingu en fyllilega er samboðið
ráðsettum og hugsandi mönnum. Fyrst
koma vestanprestanna síðastliðið
sumar, sem stofnað var til þeim til
hressingar og heilsubótar, hefir getað
valdið jafn-óviðurkvæmilegum ummæl-
um hér á landi og raun hefir á orðið,
þá má geta nærri, hvort ekki ýfast
skapsmunir einhverra nú.
Vesturheimsferðirnar verða sjálfsagt
fremur flestu öðru umræðuefni manna
á meðal næstu mánuðina. Og þar sem
um jafn-mikilvægt mál er að ræða,
mál, sem snertir svo mjög bæði hags-
muni og tilfinningar þjóðarinnar, virð-
ist oss brýn skylda blaðanna að ræða
það með allri þeirri stillingu og vits-
munum, sem þeim er unt.
Hér er um afar-viðsjárvert mál að
ræða.
því að það er ómótmælanlegt, að
þjóð vorri getur staðið hinn mesti
voði af vesturferðunum. Eins víst og
það er, að því eru á margan hátt
stórkostleg hlunnindi samfara fyrir
þjóð vora, að íslenzkt þjóðerni haldist
við í Vesturheimi — og það getur
ekki haldist við nema með noJckurum
útflutningum héðan — eins ómótmæl-
anlegt er hitt, að keyri útflutningar
fram úr hófi, þá er þjóð vorri þar
með buin einhver sú * mesta hætta,
sem hana getur með nokkuru móti
hent.
Vandinn er sá, að girða fyrir þá
hættu. Hvernig á að fara að því?
J>að er eitt af alvarlegustu íhugunar-
efnunum, sem nokkur góöur íslend-
ingur getur farið að hugleiða.
þeir eru til, sem hyggjast munu
geta gert það með skömmum — ó-
kvæðisorðum um þá, er vestur flytja,
og um þá, er á einhvern hátt stuðla
að vesturflutningum, ósönnum ófrægð-
arsögum um hag Vestur-íslendinga og
rógi um þá, er mótmæla þeim upp-
spuna.
Afar-áríðandi er, að öllum mönnum
verði það ljóst, að þetta eru ekki
ráðin t.il að afstýra hættunni.
Fúkyrðin aftra engum frá að fara
til Vesturheims. Naumast er nokk-
urt það úrþvætti til um þvert og
endilangt landið, sem lætur skamma
sig til þess að sitja kyrr þar, sem
hann vill ekki vera, — að vér ekki
nefnum sæmilega myndarmenn. Ekki
koma fúkyrðin að betri notum í Vest-
urheimi. Engum aftra þau frá að
segja vinum sínum og vandamönnum
hér satt frá högum sínum, né hsldur
frá því að senda þeim farareyri.
Ekki kemur uppspuninn um eymd
íslendinga í Vesturheimi að betra
haldi. Menn eru ekki svo skyni
skropnir hér á landi, að þeir viti
ekki ofur-vel, hvað niikið mark er á
honum takandi. »Svo margir vand-
aðir íslendingar eru líka komnir vest-
ur, að eg tel fjarstæðu að leiða sérí
grun, að þeir allir vildu ginna vini
sína og náunga út í ófæru«, segir síra
St. Stephensen nýlega í ísafold. Og
svona tala skynsamir menn hvarvetna
um landið.
Nei, þetta eru ekki ráðin ‘ gegn voð-
anum.
|>ar á móti eykur þetta háttalag
hættuna að stórum mun.
jpetta frámunalega óviturlega atferli
rekur þá burt tir landinu, sem með
nokkuru móti er unt að koma héðan,
stælir hvern þann mann upp í að
skilja við ættjörð sína, sem hefir nokk-
urn snefil af tilhneigingu til þess og
lætur annars nokkurar fort.ölur á sig
fá. Alþýða manna lítur alveg áreið-
anlega á þessi stöðugu ósannindi, sem
allir vita að eru ósannindi, sem tilraun
til að halda sér í áþján.
»þeim þykir, höfðingjunum í Reykj-
vík og annarsstaðar, fullgott handa
okkur, dónunum, að vera hérna, svo
þeir hafi þó einhverja, sem geti alið
þá. það kynni að fara að draga úr
tekjum embættismannanna og áskrif-
endafjölda blaðanna, ef “við færum
allir. Hart er að láta þá hælast um,
að þeir hafi það upp úr lyginni, að
þeir geti haldið okkur hér í krepp-
unni«.
Svona er hugsað og talað út um
alt land. Og það er von. Meiri ó-
svífni gagnvart þjóðinni getur ekki
en þá, að gera leik að því að draga
hana á tálar með ósannindum. Ekkert
er frelsisgjarnri og tápmikilli þjóð
meira móðgunarefni en það, að farið
sé með hana eins og börn eða fá-
bjána.
Auk þess ætti hverjum meðalgreind-
um manni að vera auðsætt, hver áhrif
þetta háttalag hefir á Vestur-íslend-
inga. það heldur þeim í stöðugum
baráttuhug, svo framarlega sem unt
er að halda þeim í því skapi. það
stælir þá, marga hverja, upp í að
leggja kapp á að koma mönnum
héðan, svo að þeir, sem róginn flytja,
hafi þó eitthvað að æpa um og vera
vondir út af. Og það neyðir Vestur-
íslendinga til þess að vera stöðugt
að gera mönnum vellíðan sína skiljan-
lega.
Með öðrum orðum: skammirnar um
Vesturheimsferðir og uppspunnar ó-
frægðarsögur að vestan blása stöðugt
að vesturferða-æsingareldinum bæði
hér á landi og vestra. Fyrir því er
það, að þeir, sem þennan ósóma hafa
í frammi, eru margfalt hættulegri
Vesturheimsagentar en nokkur maður,
sem frá Canada getur komið.
Hvernig á þá að verjast hættunni?
Gætum að, hvernig stendur á pen-
ingasendingunum miklu vestan að.
J>að stendur ekki svo á þeim, að
mennirnir, sem senda fargjöld ningað
heim, ætli sér sjálfum nokkurn hag af
komu þeirra, sem héðan fara. Auðvit-
að er það efling íslenzka þjóðflokkin-
um vestra, að við hann bætist, alveg
eins og það er t. d. efliug fyrir Reykja-
vík, að fólk flytji hingað búferlum, því
að öll líkindi eru til þess, að mikill
hlutinn af því fólki reynist sóma- og
myndarmenn. En þess kyns hags-
munum er ekki þann veg farið, að
nokkur maður — nema þá þeir, sem
meira hafa milli handa en íslendingai
austan hafs og vestan — fari að leggja
fram fé úr sínum vasa þeirra vegna.
Reykvíkingar kosta engu til þeirra
hagsmuna og Vestur-íslendingar ekki
heldur. Enda er sannleikurinn sá, að
þeir, sem peninga senda hingað heim,
hafa flestir átroðning og kostnaðarauka
af innflytjendum, en ekki hlunnindi
né gróða.
Péningasendingunum að vestan Valda
langmest eymdarsögur héðan af landi.
Svo mikil brögð hafa að þeim verið,
að Islendingahópurinn, sem ætlaði að
koma hingað heim skemtiferð í sum-
ar, hefir, langmest þeirra vegna, ráðið
af að fara hvergi. Mennirnir kunna
ekki við að vera að skemta sér innan
um alt það hungur og harðrétti, sem
hér á að vera. »þá er fallegra að
verja ferðapeningunum til þess að
hjálpa einhverjum aumingjanum burt
úr eymdinnin, segja þeir.
Hér á landi er það ekkert vafamál,
að slíkar sögur eru ýkjur. Hér er
ekki um aðra eymd að ræða en þá
fátækt, sem jafnan hefir legið hér í
landi. Mjög alment er, því miður, að
menn eígi örðugt með að standa í
skilum, örðugra vitaskuld en fyrir
nokkurum árum, þegar verzlunin var
betri. En þeir örðugleikar hafa enn
ekki haft nein veruleg áhrif á lifnaðar-
háttu þjóðariunar. Hún eyðir sjálf-
sagt álíka miklu oghún hefir nokkurn
tíma áður mest gert, og meðan svo er
ástatt, nær auðvitað ekki nokkurri
átt að tala um neina óvenjulega
eymd. |>ó að landar vorir hefðu látið
verða úr hinni fyrirhuguðu ferð sinni
í sumar, eru öll líkindi til að þeir
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
16. blað.
hefðu engin bágindi séð, en með öllu
víst, að þeir hefðu ekkert séð annað
né lakara af því tægi en það, sem
þeir voru alvanir við að sjá, og það
jafnvel í góðum árum, áður en þeir
fóru héðan af landi burt.
En hvað um það — svona skrifar
fjöldi manna vestur. Auðvitað má
segja, að rangt sé að örfa á þennan
hátt Vestur-íslendinga til fargjalds-
sendinga. En óhugurinn, sem komist
hefir í þjóðina út af ástandinu og horf-
unum hér, er jafn-bersýnilegur fyrir
því. Ýktu og ósönnu eymdarsögurnar
héðan að heiman, sem vestur eru skrif-
aðar, vesturferðahugurinn í þjóðinni og
vesturferðirnar eru enginn sjúkdómur
í þjóðlífi voru. far er eingöngu um
sjúkdóms-etwfcewm' að ræða. Ekki er
til neins að ætla sér að losna við sjúk-
dóms-einkennin nema á þann hátt, að
upp ræta sjúkdóminn sjálfan. Og sjúk-
dómurinn er óhugurinn, sem á þjóð-
ina hefir slegið, óánægjan með alt á.
standið hér, kvíðinn fyrir ókomna tím-
anum.
Sá sjúkdómur verður sannarlega
ekki læknaður með skömmum. það
ætti hver maður að geta séð. Ekki
heldur með fortölum um, að alt sé í
góðu lagi og engin þörf sé á breyt-
ingum.
Hann verður, eins og margsinnis
hefir verið tekið fram, en aldrei virð-
ist verða sagt nógu oft, læknaður með
viturlegum ráðstöfunum til að bæta
hag þjóðarinnar — og engu öðru.
Fornsögurnar
Og
alþýða manna.
Farið er að bóla á þeirri kenningu,
að fornsögur vorar séu ekki sem hent-
ugastar til alþýðulesturs.
»Kennari« nokkur í »Kennarablaðinu«
heldur því fram, að þær séu alls ekki
við barna hæfi; börn skilji ekki málið
á þeim nógu vel til þess að hafa
þeirra not. Og í »Aldamótum« farast
síra Friðr. J. Bergmann orð í þá átt,
að örðugt muni að fá fulbrðna fólkið
til að lesa þær, enda sé það vorkunn-
arrnál.
þessi hugsunarháttur er að vorri
ætlun gersamlega rangur og auk þess
stórkostlega viðsjárverður.
«Kennarinn« segir um fornsögurnar,
að hvorki efni né búningur sé við
barna hæfi. »Og að því er málið snert-
ir ber eg fyrir mig reynsluna. þó að
barnið skilji margt af því, sem það
les, þá nægir það ekki. |>að þarf að
skilja mest af því; annars verða »skýr-
itigár« svo margar nauðsynlegar, að
þeir erfiðleikar drepa niður lestrar-
löngunina; börnin þreytast við þetta
örðuga viðfangsefni, áhuginn dofnar
og þau leggja bráðum frá sér bók-
ina«.
Oss getur ekki betur virzt, en að
þetta sé mestalt misskilningur.
Efnið í fornsögunum er við barna
hæfi. Vitanlega skýrir það frá öðrum
siðum og öðrum hugsunarhætti en þeim,
sem þau venjast. En einnitt það
vekur hugi þeirra til hugleiðinga,