Ísafold - 04.07.1900, Síða 1

I
Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/a doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Auxturstræti 8.
XXVII. árg.
Reykjavik miðvikudaginn 4. júlí 1900.
43. blað.
1. 0. 0. F. 827139.
Forngripasafnið opið md., mvd. og ld.
11—12.
Z,andsbankinn opinn bvern virkan dag
kl ;i—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Z,anasbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Okeypis lækning á spítalanum á þriðjud.
0g föstud. kl. 11 —1.
Okeypis augnlækning á spítalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning í Hafnarstræti lb
1- og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Heimsókn
dönsku stúdentanna.
ísafold hefir fyrir nokkuru minst á
gestakomu þá, er vér eigum í vænd-
um frá Danmörku 5. ágúst næstkom-
andi. En nú er kostur á að gera ná-
kvæmar grein fyrir henni.
Alls hafa 83 skrifað sig til ferðar-
innar; en af þeim er víst um 75, að
þeir geta komist. Allur þorrinn er
Stúdentar og ungir kandídatar, en þó
nafnkendir menn jafnframt og sumir
rosknir.
Meðal þeirra, sem fastráðnir eru til
ferðarinnar, eru þessir:
A. H. Steinthal, yfirréttarmálsfærslu-
maður, formaður í stúdentafélaginu;
Honnens de Lichtenberg »hofjæger-
mester«, hann hefir áður komið hingað
til lands og fundist mjög mikið um
landið og þjóðina;
Bauditz, cand. jur. »kammerjunker«;
F. Zachrisson læknir í Oðinsvé;
C. B. V. Hansen, borgmeistari í
Nyköbing;
F. Fogh, læknir í Vordingborg;
Chr. Jfirgensen, dr. med., nafn-
kendur magaveikislæknir;
Olaf Hansen, kandidat í norrænni
málfræði, rithöfundur; hefir meðal ann-
ars lagt út og látið prenta nokkuð af
íslenzkum ljóðum eftir nútíðarskáld;
dr. Finnur Jónsson prófessor hefir og
fengið hann til þess að leggja út
nokkuð af fornkvæðum vorum fyrir
nýa útgáfu af bók N. M. Petersena
um ísiendinga (»Islændernes Færd
hjemme og ude«); nýkominn er og út í
»Eimreiðinni« ritdómur eftir þennan
rithöfund um »Sverð og bagal« Indr.
Einarssonar.
L. Mylius-Erichsen, skáld, ritari
Ferðamannafélagsins danska og einn af
helztu forgöngumönnum þessarar ferð-
ar.
Henrik Ussing, danskur málfræð-
ingur, sá er ritað hefir um bókmentir
Dana í »Eimreiðinni«.
Nielsen-Bransager, ritstjóri.
Meðal þeirra, sem ekki eru fast-
ráðnir til fararinnar, @n koma hingað
ef þeir geta, eru:
Ivar Berendsen, cand. juris, toll-
stjóri, formaður stúdentasamkundunn-
ar, rithöfundur; hefir meðal annars
manna bezt í Danmörku vakið áhuga
á finsku þjóðinni og málefnum henn-
ar; og
Dr. Georg Brandes, sem, svo sem
kunnugt er, sjálfsagt má telja fræg-
astan rithöfund Dana að fornu og nýu.
Eftir því, sem vér höfum getað næst
komist, er þessi stúdentaferð fremur
ur að þakka dr. Georg Brandes en
nokkurum öðrum. Hann hefir lagt
manna mest kapp á það, að koma
því inn hjá Dönum, að það væri bæði
tjón og vanvirða, hve lítið þeir sintu
íslandi, íslenzku mentalífi og íslenzk-
um framfaramálum. Og að því, er
vér höfum heyrt, er það að mjög
miklu leyti fyrir hans tillögur, að ráð-
ist hefir verið í að stofna til þessarar
ferðar.
Vafalaust láta menn sér skiljast það,
að hér er um alt annað að ræða en
útlenda ferðamenn, eins og þeir al-
ment gerast — efnamenn frá hinum
og öðrum löndum, sem koma hingað
til þess að leita sér hressingar eitt og
eitt sumar, í stað þess sem þeir ann-
ars fara miklu oftar til Noregs, Sviss,
Ítalíu eða eitthvað annað. |>ó að
fylsta ástæða sé fyrir oss til þess að
hlynna sem bezt að öllu því ferðalagi,
er hér um annað og mikið meira að
ræða.
Alt að þriðjungi þessara gesta, sem
sem vér eigum nú von á, eru efna-
lausir námsmenn, sem engan kost
hefðu átt á því að fara þessa ferð, ef
þeir hefðu ekki verið styrktir til þess,
sumpart af sjóðum, sem stofnaðir hafa
verið tíl stuðnings mentamála, sum-
part með samskotum frá einstökum
efnamönnum.
Og aðaltilgangur ferðarinnar er sá,
að auka þekkingu danskra menta-
manna á Jandi voru og þjóð, glæða
áhuga þeirra á menta- og framkvæmd
arlífinu hór á landi og styrkja bróð-
urlegan samvinnuhug með þjóðunum.
Flest dönsk fréttablöð er nokkuð
kveður að, hafa gert ráðstafanir til
þess að fá fregnir af ferðalaginu og
viðtökunum.
Vér efumst alls ekki um, að allir
verði oss samdóma um, að þær ættu
að vera sem beztar.
Eins og isafold hefir áður skýrt
frá, er »Botnia« væntanleg með gest-
ina sunnudaginn 5. ágúst. Svo standa
þeir við hér til þriðjudagsmorguns,
er þeir leggja á stað til fingvalla,
Geysis og Gullfoss. Ur þeirri ferð
koma þeir aftur 'sunnudagskvöldið 12.
ágúst, og dvelja hér næsta dag til
miðnættis, er skipið leggur á stað
með þá heim aftur.
Nefnd hefir þegar myndast hér í
bænum, til þess að standa fyrir við-
tökunum. I henni eru: J. Havsteen
amtmaður, Halldór Daníelsson bæar-
fógeti, Jón Helgason docent, Jón
Magnússon landritari, og konsúlarnir
Ditlev Thomsen og Chr. Zimsen.
Meðal annars mun fyrir nefndinni
vaka, að útvega öllum gisting í landi
þær nætur, sem hér verður við staðið
og að efna til samkvæmis til heiðurs
gestunum.
Sjálfsagt er að veita fé úr bæar-
sjóði, til þess að standast kostnaðinn
að einhverju leyti. Og svo má óhætt
ganga að því vísu, að bæarmenn muni
gera alt, sem í þeirra valdi stendur,
til þess að viðtökurnar verði sem
myndarlegastar. Beykjavík vérður að
minnast þess nú, sem oftar, að hún
er höfuðstaður landsins. |>að er sómi
fyrir bana, sem á lofti verður haldið
óvenjulega mikið, ef viðtökurnar fara
vel úr hendi, og að sama skapi vansi,
ef tómlæti er sýnt.
Dr. Finnur Jónsson prófessor, sem
kom með Botníu á laugardaginn, verð-
ur aðal-leiðtogi gestanna hér. Hann á
mestu þakkir skilið fyrir þá alúð, er
hann hefir lagt við þetta mál; flutt
erindi um ísland í Ferðamannafélag-
inu danska til þess að herða á fram-
kvæmdum, leióbeint ferðamönnunum
með útbúning allan og svo loks tekið
sór sjálfur ferð á hendur hingað, með-
fram til að leiðbeina ferðamönn-
unum hér sem bezt og yfirleitt
vinna að því af alefli, að förin geti
orðið gestunum sem ánægjulegust og
á allan hátt sæmileg fyrir þjóð vora.
I forstöðunefnd ferðamannanna eru
þessir: Honnens de Lichtenberg
»hofjægermester«, Steinthal yfirréttar-
málfærslumaður, Fogh læknir, Mylius-
Erichsen rithöfnndur og PiirBchel
stud. juris.
Krítar-stíllinn.
Á síða8ta alþingi urðu nokkurar um-
ræður um ólag það í latínuskólanum,
er svo mjög kvað að í fyrra vetur,
eins og flesta mun ranka við. í þeim
umræðum var meðal annars um það
vandað, að brotið væri gegn reglu-
gjörð skólans með því að láta pilta
gera latneskan stíl við inntökupróf.
ReglugjÖrðin minnist ekki á latneskan
stíl með einu orði, og því litu þing-
menn svo á, sem það væri í algerðu
heimildarleysi og af gjörræði einu, að
hans hafði verið krafist.
Eðlilega þótti þinginu þetta gjör-
ræði nokkuru máli skifta. Með því
var undirbúningsnámið undir skólann
gert drjúgum mun örðugra en heimild
var fyrir. Og þar sem þingið hallast
mjög eindregið að þeirri stefnu, að
draga sem mest úr forntungnanáminu
— gera það mun rýrara en það nú
er lögskipað — af því að það telur
forntungnastagiið áþján, er hamli því
að íslenzkir mentamenn geti orðið
sæmilega að sér í afar-áríðandi náms-
greinum, þá var þess sannarlega eng-
in von, að þingið vildi una því, að
frekari kröfur væru gerðar við skólann
til latínuþekkingar en regluyörðin
heimilar. þetta háttalag var þá vítt
ósleitilega.
Og ekki var látið lenda við umvand-
anir einar. Svo fast sóttí þingið mál-
ið, að þegar fjárlögin fóru frá neðri
deild til efri deildar í fyrra skiftið, var
fjárveitingin til tímakennara og próf-
dómara við skólann bundin því skil-
yrði, að ekki yrði frá reglugjörðinni
vikið í þessu efni, latneskur stíll yrði
ekki heimtaður við inntökupróf.
Fyrirsjáanlegt var, að hið sama
mundi verða ofan á í efri deild. Hér
var ómótmælanlega um skýlaus ólög
að ræða, og þingið vildi ekki láta þau
við gangast.
Samt fengu yfirstjórnendar skólans,
stiftsyfirvöldin, afstýrt því, að um-
vöndunin kæmi fram á svona óþyrmi-
legan hátt, í sjálfum fjárlögunum.
|>au gáfu fjárlaganefndinni í efri deild
skýlaust loforð um, að þetta atriði
skyldi ekki lengur verða að umkvört-
unarefni, latneskur stíll yrði ekki
framar gerður við inntökupróf. Fram-
sögumaður fjárlaganefndarinnar skýrði
svo deildinni frá þessu loforði og lýsti
yfir því, að þess vegna hefði skilyrðið
verið felt burt.
Auðvitað lét alþingi sér þetta nægja.
Skilyrðið hafði ekki verið sett í fjár-
lagafrumvarpið af neinni áreitni við
skólastjornina, heldur í því skyni einu,
að kippa þessu 1 lag. Engum lifandi
manni datt í hjartans hug að efast
um, að annað eins loforð, sem lög-
gjafarþingi þjóðarinnar er gefið, yrði
efnt.
En ef þingmenn hefðu þekt rektor
lærða skólans til fnlls, mundu þeir
fráleitt hafa verið jafn-öruggir.
Honum hefir sýnilega verið það í
meira lagi ógeðfelt, að verða að láta
af uppteknum hætti, mega ekki leng-
ur halda áfram að brjóta gegn skóla-
reglugjörðinni. Sjálfsagt hefir honum
þótt það koma í bága við hinn al-
þekta átrúnað sinn á forntungunum.
Svo tekur hann það ráð við inn-
tökuprófið f síðustu viku, að láta pilt-
ana ekki gera latneskan stíl eins og
að undanförnu með penna og bleki,
heldur með — krít á reikningsspjald-
ið í þeim bekknum, sem piltar voru
prófaðir í!
þessi krítar-stíll var svo skírður
»munnlegar æfingar« — án þess að
nein grein væri fyrir því gerð, að
krftin sé »munnlegri« en penninn, sem
að líkindum þarf þó einhverrar skýr-
ingar. Og sérstakar einkunnir voru
gefnar fyrír þessa »munnlegu« krítar-
stíla, og lagðar saman við hinar eink-
unnirnar, eins og fyrir aðrar náms-
greinir. Til dæmis um, hvort pilt-
um hafi mátt standa á sama um
krítar-stílana, má geta þess, að þeír
fengu flestir miklu minna í krítarstíln-
um en munnlegri latínu, sumir helm-
ingi minna, t. d. 2 á móti 4.
Eins ' og hver maður getur séð,
voru það piltar, sem biðu hallann af
þessari breytingu. Latínu-kröfurnar
höfðu stórum aukist, eu ekki rýrnað.
Aður fengu piltar að sitja við stíl
sinn í næði, máttu hafa orðabók og
höfðu tíma til að hugsa sig vandlega
um. Nú var af þeim heimtað, að
þeir sneru fslenzku máli skriflega á
latínu orðabókarlaust, með kennarana
og stóran hóp af öðru fólki sem á-
horfendur og alla þá æsingu í blóðinu,
sem samfara er munnlegu prófi, ekki
sízt hjá kornungum piltum, sem í
fyrsta sinni á ævinni stíga fæti sínum
inn í kenslustofur skólans.
Fallist nú alþing á þann auðsæa
skilning rektors, að aðaleinkenni á
latneskum stíl séu í því fólgin, hvort
hann sé ritaður á pappír með penna
og bleki, svo að þýðing á latínu, sem
rituð er með krít á dökt spjald, verði
ekki stíll, — þá hefir rektor sjálfsagt ein-
dregna virðing af þessu slungna bragði
sínu, sem fáum öðrum en honum
mundi hafa til hugar komið.
En fari nú aftur á móti svo, að al-
þingi líti á málið eins og hver mað-
ur, Jærður sem leikur, er vér höfum
heyrt á málið minnast, og hafni þess-