Ísafold - 21.07.1900, Síða 1

ISAFOLD.
Reykjavík laugardagiim 21. júlí 1900.
Kemar nt ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. VercT árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l*/a doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
XXYII. árg.
I. 0. 0. F. 827279.___________________
Fornyripasafnið opið xnd., mvd. og ld.
11—12.'
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kt 11—2. Bankastjúrn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Okeypis lækning 4 spltalanum á þriðjud.
og föstud. kl. II —1.
Okeypis augnlækning á spítalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tannlækning i Hafnarstræti lb
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Hér með vil eg vekja eftirtekt peirra
manna, sem kvdddir eru til að virða
jarðir til veðsetningar i veðdeildinni, sem
og lánbeiðenda, á pví, að samkvœmt
niðurlagi 7- gr. í lögum um stofnun
veðdeildarinnar 12. jan. p. á. verður
virðingargjorð á jarðeign að tilgreina
sérstaklega verð hlsa peirra,sem eru á
jörðinni, svo að pað sjáist, hvað virð-
ingarverð jarðarinnar er út af fyrir
sig, pví að eftir nefndri lagagrein má
eigi telja verð húsanna með, pegar láns-
upphæðin er ákveðin, nema pví að eins
að pau séu vátrygð.
Ennfremur skal pað tekið fram, að
bankastjórnin tekur eftirnefndar vá-
tryggingarstofnanir góðar og gildar, peg-
ar húseignir eru veðsettar (samkv. 7.
gr. laganna).
a. Brandforsikrings-selskabet Neder-
landene af 184J;
b. Commercial union;
c. Det kgl. octrojerede Brandassu-
rance-Selskab.
d. Nordisk Brandforsikring.
Samkvœmt reglugjórðum bankans og
veðdeildarinnar, verða félög pessi að
hafa umboðsmenn í JReykjavík, er banka-
stjórnin getur snúið sér til um iðgjalda-
greiðslu, og sérhvað annað, er lýtur að
vátryggingu veðsettrar húseignar.
Reykjavík 18. júlí 1900.
Fyrir hönd bankastjórnarinnar.
Tryggvi Gunnarsson.
Mikilyægi kosninganna.
Um það geta ekki orðið skiftar skoð-
anir, að um alþingiskosningarnar, sem
fram eiga að fara í haust, er meira
vert en nokkurar kosningar, sem þjóð
vor hefir verið kvödd til síðan er al-
þingi fekk löggjafarvald.
Vitanlega hefir verið mikils vert um
állar alþingiskosningar, sem fram hafa
farið. Aldrei getur staðið á sama um
það, hvort kjördæmin senda á þing
hygna menn, sjálfstæða og samvizku-
sama eða grannvitra menn, ósjálfstæða
og lítt vandaða.
En aðalmunurinn á undangengnum
kosniugum og þeim, er núfaraíhönd,
er sá, að hingað til hefir ekki verið
um nein veruleg stórmál að ræða, er
undir kosningunum væru komin.
Lang-tilkomumesta málið hefir auð-
vitað stjórnarskrármáhð verið. En
inst í hjarta sínu hafa allir með góðri
samvizku getað látið sér það í léttu
rúmi liggja, meðan árangurinn af öll-
um umræðum um það og allri atkvæða-
greiðsiu var alls enginn. Sannarlegan
áhuga þjóðarinnar gat það mál ekki
vakið, meðan svo var ástatt — og
gerði það ekki heldur. Um þau stór-
mál aftur á móti, er sagt verður um
með sanni, að á þingsins valdi hafi
verið að fá framgengt, hefir ekki ver-
ið neinn verulegur ágreiningur, eins og
auðsætt er af því, að þau hafa naum-
ast nokkursstaðar ráðið kosningum, og
sízt þá nema í kjördæmi og kjördæmi
á stangli.
Nú er um alt annað að tefla.
Nú gefst þjóðinni kostur á að leiða
stjórnarskrármálið til lykta á mjög
viðunanlegan hátt til bráðabirgða. Nú
býðst henni meðal annars samvinna
milli stjórnar og þings, — undirbún-
ingur af stjórnarinnar hálfu á þeim
málum, er þjóðin vill fá framgengt og
forysta í nauðsynjamálum hennar, —
full vissa á þingi um undirtektir stjórn-
arinnar í hverju máli, svo að alþingi
þarf ekki að verja kröftum sínum og
tíma til ónýtis, eins og svo oft að und-
anförnu, og lagasynjanirnar eru úr
sögunni, —j tækifæri til að láta þingið
sannfæra ráðgjafann um sérhvað það,
er þjóðinni megi að haldi koma, —
ábyrgð ráðgjafans á allri stjórnarat-
höfninni, svo að búast má við alt öðru
eftirliti með öllum embættisrekstri en
að undanförnu, — færi á að girða fyr-
ir það, að nokkur sá maður skipi ráð-
herrasætið til langframa, sem fyrir
einhverra hluta sakir reynist óhæfur
til þess, og — sjálfkjörinn talsmaður
fyrir hagsmunum vorum og róttindum
andspænis stjórn Dana.
fæssar mikilsverðu réttarbætur
standa oss til boða, án þess að vér
þurfum einum eyri til þeirra að kosta
og án þess að vér þurfum að afsala
oss nokkurum kröfum eða réttindum
fyrir ókominn tíma.
Kosningarnar í haust eiga að skera
úr því, hvort vér þiggjum þetta tilboð
eða höfnum því — hvort vér sætum
nú færi, hrindum stjórnarbótarmáli
voru langar leiðir áfram og komumst
út úr óstjórnarógöngunum, eða vér
kjósum heldur að láta annaðhvort all-
ar vorar stjórnarbótarkröfur og stjórn-
arbótarvonir leggjast í dá eða þá
leggja út í nýa baráttu og nýar fjár-
eyðslur í gersamlegu vonleysi um
nokkurn árangur.
Fyrir þetta eitt er margfalt meira
vert um kosningarnar, sem nú eru í
vændum, en um nokkurar undangengn-
ar kosningar til alþingÍB.
Og þó er nú miklu meira í húfi en
stjórnarbótarvonir þjóðarinnar.
í fyrsta sinni í sögu þjóðar vorrar
er henni gerður kostur á nægum pen-
ingum — því aflinu, sem óhjákvæmi-
legast er til þess að vér getum sýnt
ættjörð vorri þann sóma, sem hún á
skilið, rakað að oss auðnum umhverf-
is strendur landsins, gert allar þær
umbætur á jöróum vorum, sem þörf
er á, breytt búskapnum eftir kröfum
tímans, unnið sjálfir afurðir lands vors
og komið þeim sjálfir á markað, bætt
verzlun vora margfaldlega — í einu
orði komist undan fátæktarfarginu og
gert oss vonir um að standa öðrum
þjóðum 3æmilega jafnfætis í allri menn-
ingu, þegar stUndir líða fram.
I nefnd þeirri, sem hafa á með
höndum yfirstjórn peningastofnunar
þeirrar, sem er á boðstólum, eiga full-
trúar löggjafarþings vors og landsstjórn-
ar að vera í meiri hluta og fyrir þá
sök hafa töglin og haldirnar. Og til
þess að ríða af baggamuninn við þann
kostnað, sem eðlilega flýtur af víðtæku
bankahaldi á jafn-strjálbygðu landi og
íslandi, er svo til ætlast, að sá hlut-
inn af fjármagni hins væntanlega
banka, sem ekki er þörf fyrir hér á
landi, verði látinn ávaxtast erlendis
— sem ekki getur haft önnur áhrif
en að girða fyrir það, að vextir hér
á landi verði háir, ef nokkur hætta
væri á því, sem ekki er.
Alþingiskosningarnar næstu eiga að
skera úr því, hvort vér sætum þessu
boði, gerum sjálfum oss kost á pen-
ingum, eða hvort vér viljum heldur
halda áfram að vera peningalaus þjóð
og búa um óákveðinn tíma við alla þá
örðugleika, allan þann framkvæmda-
skort og alla þá framfaratregðu, sem
því ástandi er samfara.
Enn fremur eiga kosningarnar í
haust að skera úr því, hvort þjóð vor
vill ónýta allar þær miklu tilraunir,
sem þegar er búið að gera með beztu
vonum um árangur, til þess að vér fá-
um ritsíma hingað til lands og um
landið. A öðrum stað hér í blaðinu
er enn á ný gerð nokkur grein fyr-
ir mikilvægi þess fyrirtækis fyrir þjóð
vora, og því er hér að eins á það
minst.
Alþingiskosningarnar í haust kveða
ekki að eins á um stjórnarfar lands-
ins á ókomnum tímum, vald löggjaf-
arþingsins og samband þess við lands-
stjórnina, heldur er og efnahagur alls
þorra landsmanna undir því kominn,
hvernig þær fara,
Sýni nú þjóðin viturleik og gætni,
má búast við að ný öld renni upp
fyrir henni, eigi að eins í tímatalinu,
heldur og í framförum, velmegun og
menning.
Fari kosningarnar illa, má búast við
að örðugleikarnir fari sívaxandi. jpjóð-
in er sem sé hætt að una eymdarlífi
fyrri alda, og með öllu er óhugsandi
að koma aftur á sparnaði fyrri tíma.
En framleiðslan hefir ekki vaxið að
sama skapi sem kröfurnar. Eina ráð-
ið er vitanlega að auka að stórum
mun framleiðsluna í landinu. Takist
það ekki, má ganga að gífurlegum út-
flutningum alveg vísum áður en langt
líður, því að allur þorri manna er svo
skapi farinn, að hann kýs heldur að
fara af landi burt en draga úr kröfun-
um til lífsþægindanna. En framleiðsl-
an í landinu getur ekki aukist að
neinum V9rulegum mun, fyr en bætt
Uppsögn (skrifleg) bundin vifl
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaOsins er
Austurstrœti 8.
46. blað.
hefir verið úr stjórnarólaginu, verzl-
unarólaginu og peningaleysinu.
þar sem nú jafnmikið er í húfi,
ætti að mega búast við miklum áhuga
við kosningar í haust. Og vafalaust
verður hann líka miklum mun meiri
og almennari en við nokkurar undan-
farnar kosningar hér á landi.
Yitanlega er nokkurum hluta þjóð-
arinnar svo farið, að alt, sem snertir
almennings heill telja þeir sér óvið-
komandi. jpeim er enn ofvaxið að
gera sér nqfekura grein fyrir því, að
sjálfir séu þeir einn hlutinn af þessum
almenningi, sem þjóðræknir menn eru
að reyna að koma úr kreppunni.
Sjóndeildarhringur þeirra nær aldrei
út fyrir dagleg störf þeirra. Greiði
þeir á annað borð atkvæði með nokk-
uru þingmannsefni, þá er það eingöngu
í þægðar skyni við kunningja sína eða
heldri menn, sem þeir hugsa, að kunni
að gera sér einhvern greiða aftur á
móti. Og eigi kjördæmið, sem þeir
eiga heima í, að senda tvo fulltrúa á
þing, þá sjá þessir menn ekkert þvi
til fyrirstöðu, að kjósa þá menn, sem
eru hvor öðrum andstæðir í öllum stór-
málum þjóðarinnar, svo að þeir hljóta
að gera hvor annars atkvæði ónýtt á
þingi í þeim málum; annar verður að
rífa það niður, sem hinn reisir, og
kjördæmið verður sama sem fulltrúa-
laust. En auðvitað eiga hér ekki hlut
að máli nema lítilsigldustu menn þjóð-
arinnar og vonandi er, að þeim fari
stöðugt fækkandi.
Hitt gegnir meiri fnrðu, að hér á
landi skuli enn vera til skynsamir
menn og mentaðir, sembeinlínis þykj-
ast af því, að þeir virði landsmál að
vettugi, láti ser *standa á sama um
alla pólitík#, eins og þeir komast
venjulega að orði.
•Pólitíkin* er þó ekki annað né
verra en ein hliðin á menningarbar-
áttu þjóðarinnar. Vilji mennirnir, sem
líta smáum augum á hana, vera sjálf-
um sér samkvæmir, hljóta þeir jafn-
framt að bannast við, að þeim standi
á sama, hvort þjóðinni er stjórnað vel
eða illa, hvort réttur hennar og ein-
stakra manna er fyrir borð borinn,
þegar valdsmönnunum ræður svo víð
að horfa, hvort þjóðin á við allsnægt-
ir eða eyoid að búa, hvort hún verð-
ur vel méntuð þjóð eða fávís og skræl-
ingjaleg. Alt er þetta undir meðferð
landsmálanna komið. f>etta er »póli-
tíkin«, sem sumir menn tala svo óvirðu-
lega um.
Alveg ómótmælanlega er það ein
sjálfsagðaata skylda hvers manns, sem
nokkura mentunarglóru hefir, að gera
sér af fremsta megi grein fyrir því,
sem menn eru að leitast við að vinna
til framfara þjóðinni. Og þá ekki síð-
ur að styðja það af alefli, þegar jafn-
mikið er í húfi eins og í september
næstkomandi.
Hver sem liggur á liði sínu þá,
annaðhvort beint af sérhlífni, eða vegna
þess að hann hefir ekki haft mann-
rænu í sér til þesj!3 að gera sér grein