Ísafold - 01.08.1900, Page 2

190
menn, er jafnist við Sókrates eða
Pkidías og að innan um allar miljón-
ir Norðurálfunnar hafi aldrei komið
fram jafningjar þeirra. Efann hyggur
og, enda færir einkar sennileg rök að
því, að Grikkir hafi að meðaltali ver-
ið langtum gáfaðri menn an nútíðar-
þjóðirnar, hafi haft alt að því jafn-
mikla gáfna-yfirburði yfir Englendinga
eins og Englendingar yfir svertingja í
Suðurálfunni.
þetta er mjög merkileg niðurstaða,
og menn hafa enn ekki gert sér með
öllu ljóst, hver afleiðingin af henni
hlýtur að verða. Hafi vitsmuna-hæfi-
leikar Grikkja ekki að eins tekið langt
fram vitsmunahæfileikum nútíðarþjóð-
anna heldur og staðið þeim svo miklu
ofar, sem hér hefir verið á drepið, þá
fer að verða í meiri lagi örðugt að
trúa því, að skynsemisþroskinn hafi
ráðið mestu um framfarir mannanna.
þ>ví að Grikkjum hefir farið eins og
Rómverjura — hafa gersamlega borið
lægra hlut í lífsbaráttunni. Frá sjón-
armiði breytiþróunar-kenningarinnar
stóðu Forngrikkir jafn-langt á baki
nútíðarþjóðum Norðurálfunnar í þeim
eiginleikum, er komið hafa þjóðum
þessum á það framfarastig, er þær
standa á víðast hvar, eins og nútíðar-
þjóðirnar standa, að því er ætlað er,
Forngrikkjum langt að baki í vits-
munaþroska.
Alþmgiskosningahorfur.
ii.
Hér í höfuðstaðnum sér nú á tána
á nýju þingmannsefni, og birtist lík-
egá allur von bráðar, þótt kynlega
vel virðist við sig fcunna í þetta sinn
í þokumyrkri því, er misjafnlega hlut-
vandir atkvæðasmalar spúa úr sér yfir
ÍBtöðuminstu kjósendur bæjarins.
|>að er bankastjóri Tryggvi Gunn-
arsson, sem virðist eftir því orðinn af-
huga sínu fyrra kjördæmi, Árnessýslu.
Aðferðinni til að útvega honum fylgi
er lýst nokkuð hér á öðrum stað í
blaðinu; og er það sannast að segja,
að það er hinum mörgu vinum hans
að fornu og nýju meira en lítil raun,
b æ ð i að vita jafn-óviðfeldnum laun-
ráðum beitt til þess að útvega honum
kjörfylgi, o g að þar skuli nú vera kom-
ið fyrir honum, að önnur ráð, hreinni,
frjálsmannlegri og pukursminni, komi
honum ekki að haldi.
Maður þessi, Tr. G., hefir verið einn
með vorum nýtustu mönnum og er
enn að mörgu leyti. Hann er frábær
eljumaður, allra manna ósérhlífnastur
og um leið ósérplægnastur, og mesti
góðvildarmaður, — þar sem hann fær að
ráða.
En það eru hrapalleg áhrif, sem það
hefir á hann haft, höfuðstaðarloftið
hérna, eða hvað það nú er, sem um-
steypt hefir honum síðustu árin að
því er kemur til afskifta hans aflands-
málum.
Frá því að vera áður gætinn stjórnar-
bótarmaður og með hinum lítilþægustu
í því máli, breytist hann í gallharðan
Benediktsliða, í orði kveðnu að minsta
kosti, jafnskjótt sem forustan fyrir hófs-
'stefnunni gekk honum úr greipum.
Helzt mun hannírauninnienga stjórnar-
breyting vilja hafa; er og nú orðinn
há-vídalínskur í því máli, svo sem
greinilega kom fram á síðasta þingi.
Frá því að vera áður áhugamaður um
meiri háttar framfaramál þjóðarinnar,
spyrnir hann nú með hnúum og hnef-
um bæði gegn nýtilegri og afarnauð-
synlegri meiri háttar peningastofnun
fyrir landið, og gegn ritsímsnum, —
gerði á síðasta þingi ítrekaðar tilraun-
ir til að koma honum fyrir kattarnef;
ætti þó samkvæmt aðalævistarfi sínu
að háfa mánna bezt skilyrði fyrir því
að geta haft vit á, hve stórvægilegt
framfarastig fyrir þjóðina alla ritsím-
inn er. En það er engu líkara en aó
hann hafi í því máli látið lauma á sig
gleraugum hinna útlendu einokunar-
stórkaupmanna vorra.
þá er smjörlíkistollurinn, — svo vér
minnumst á smámálin. Og þá er
landhelgisleigufrumvarpið alræmda, sem
Vídalínsveldið lét veslings-prófastinn
austfirzka (síra E. J.) ausa vatni á
þingi, en svo fór slysalega fyrir, að
króginn kafnaði í skírnarlauginni.
Eaunalegri sjón hafa vinir bankastjór-
ans sjaldan séð en er hann var látinn
standa þar við hlið áminstum prófasti
með skínarpottlokið í hendinni. Hann
var sem sé einn í kúgildinu fræga,
sem það frumvarp studdi með atkvæði
sínu — rak þar lestina.
Og svo kom Batteríis-hneykslið.
Mundi hann ekki einnig vera þar alveg í
taumbandi Vídalins, hann, sem manna
mest hefir um það fengist, hver nauð-
syn beri til að bæta höfnina og prýða
bæinn og búa til skemtistigi kring um
hann. En — fyrir Vídalín vill hann
láta setja einhvern meinlegasta þrösk-
uld fyrir slíkar framkvæmdir, sem hægt
var að hugsa sér.
það má nú segja þorra reykvískra
kjósmda til lofs, flestöllum hinna
merkari og greindari manna, æðri og
lægri — alþýðu ekki síður en höfðingj-
unum — að þeim skilst mikið vel, hvar
bankastjórinn stendur nú, og að þeir
eru stórgramir út af hinum hneyksl-
anlega pukursundirróðri til að koma
honum á þing. Minnist varla nokk-
ur þeirra á meðal á það mál þessa
daga öðru vísi en í þeim anda. Verð-
ur árangurinn vafalaust sá, áður lýkur,
að menn fylkja sér miklu fastar um
sinn fyrra þingmann, yfirdómara Jón
Jensson, en ella mundi. f>eir muna
einnig vel eftir framkomu hans á síð-
asta þingi í fyrnefndum málum, auk
þess sem þeim er nákunnugt, hve ó-
veill sá maður er, trúlyndur, traustur og
bjargfastur fyrir, að ógleymdum vits-
munum hans og ágætri þekkingu.
Borgfirðinga leggur Björn Bjarnar-
son búfræðingur frá Gröf-Eeykjakoti
í einelti með þingmenskuframboð, ark-
aði upp eftir þangað í vetur meðprent-
aða áskorun til sjálfs sín, með við-
tengdri kosningarskuldbindingu, ogvar
sér í útvegum um marga pukursmala
til að safna á hana undirskriftum, til
þess að binda kjósendur á klafa löngu
fyrir fram, fyr en nokkurn varði, og
áður en þeir vissu hót, hverjir í kjöri
mundu verða. Látið er mikið af því,
hvern árangur pukursmalamenska
þessi með tilheyrandi veiðibrellum hafi
haft., Og getur það satt verið, og
g e t u r líka”verið alveg ósatt, — ekki
annað en blekkingartilraun. Haun er,
þessi maður, allvel greindur. En mikla
blindni þarf til þess að hafa trú á
honum til nytsemdarframkomu á
þingi, svo nauða-illa sem notast hefir
að greind hans við afskifti af almenn-
ingsmálum, fyr og síðar, og svo ákaflega
illa, sem látið var af honum til sam-
vinnu á þingi þetta eina skifti, sem
hann sat þar, fyrir nokkurum árum.
Eigi skulum vér leiða getur að, hvað
því muni valda. En eitthvað er það,
einhver annmarki, og hann meira en
lítill. Slíkur maður g e t u r ekki haft
traust mætra manna, og h e f i r ekki
traust n o k k u r s manns, er hann
þekkir, til hollra afskifta af landsmál-
um. — þess þarf ekki að geta,
að maður þessi, B. B., er stækur
stjórnarbótarfjandmaður og Vídalíns-
liði eindreginn; læzt trúa á benedízku-
nátttröllið, en vill í raun og veruekki
fremur neina stjórnarbót heldur en
aðrir Vídalíns fylgifiskar og skrifstofu-
valdsmenn.
Hins vegar hafa Borgfirðingar haft
á þingi síðasta kjörtímabil einn með
mikilhæfustu mönnum þjóðarinnar,
lektor þórhall Bjarnarson, vitsmuna-
mann mikinn og prýðilega að sér, bú-
hygginn og búfróðan á við fremstu
sveitabúmenn vora, þótt reykvískur
embættismaður sé, og fyrirtakslipran
og samvinnuþýðan við þingstörf; og
svo mikilsmetinn á þingi frá því er
hann sté þar fyrst fæti, að hann var
þar mjög brátt látinn skipa mesta
virðingarsæti, sem þar er til.
Fyr mættu nú kjósendum vera mis-
lagðar hendur en að þeir færu að hafa
skifti á þessum mönnum.
Meðal Mýramanna sækir nú
fram af kappi síra Einar prófastur á
Borg Friðgeirsson í móti síra Magnúsi
próf. Andréssyni, sem þar hefir al-
mennings-traust og hylli, eins og hann
á skilið í fremsta lagi. Síra Einar er
gáfumaður og orðgnóttarmaður þind-
arlaus, og ráðgerir, að mælt er, að láta
meira en lítið til sín taka á þingi;
býst við að verða þar aðalleiðtogi þeg-
ar í stað. En lítið traust mun hann
hafa alment eigi að síður, og stjórnar-
bótarfjandmaður er hann skýlaus. þar
er enn til nefndur Jóhann bóndi Ey-
ólfsson í Sveinatungu, greindur fjör-
maður, en mun að sögn draga sig í
hlé fyrir síra M. A.
Eftir síðustu fréttum úr S n æ f e 11 s-
n e s s ý s 1 u virðíst svo, sem sýslu-
maður þar verði einn um hituna á
kjörfundi. Kjósendur þar sioruðu í
vor á þremur fjölsóttum fundum á
Einar ritstj. Hjörleifsson að gera kost
á sér, og létu uppi mjög afdráttarlaust,
að sýslumann sinn vildu þeir fyrir
engan mun á þing senda. En nokk-
uru síðar fór sýslumaður þingaferðir
um sýsluna. Hvað fram hefir farið í
því ferðalagi, skal ósagt látið. En hitt
er víst, að eftir það var öllum þorra
þeirra, er áður höfðu á E. íl. skorað,
snúinn hugur. Fortölur sýslumanns
stóðust þeir ekki, enda ístöðuleysið
þar því miður, að því er af mörgu
verðurráðið, arfgengt orðið eftir lang-
vinna kúgun af ýmsu tægi, og fáfræð-
in sjálfsagt almennarí en í nokkuru
öðru kjördæmi hér á iandi.
D a 1 a m e n n munu vera býsna-tví-
skiftir. |>eir eiga um tvo að velja —
fleiri munu ekki verða þar í kjöri —
annan reyndan þingmann, þar sem er
síra Jens Pálsson, hæfileikamann mik-
inn og mikilsmegandi á þingi fyrir
alúð sína, lipurð og valmensku, hollan
þeim í hvívetna og heppinn mjög þeim
til handa að undanförnu; en hinnalls
óreyndan við þingmensku og að kunn-
ugra dómi ekki líklegan til mikilla af-
reka eða nytsemdar á þingi fyrir margra
hluta sakir, enda er fullyrt, að flokk-
ur sá, er talinn hefir verið honum
fylgjandi, treysti honum lítt og mundi
aldrei hafa gerst líklegur til fylgis við
hann, ef hann væri ekki yfirvaldið
þeirra kjósendanna. Búast má við,
að margur hiki, er á skal heröa, og
að sýslumanni fyrir ýmissa hluta sak-
ir þyki óráðlegt, að leggja út í harðan
kosningabardaga.
það hefir gerst með H ú n v e t n-
i n g u m frá því síðast, að þar bæt-
ist við í hóp þingmannaefna Halldór
Briem kennari frá Möðruvöllum, skýr-
leiksmaður og nytsemdar, sem þeir
frændur. Eu utanhéraðsmaður er
hann og þar að auki embættismaður
og eru þá Húnvetningar miður rétt-
trúaðir og þjóðhollir, eftir kenningu
ónefnds málgagns, ef þeir taka hann
fram yfir innanhéraðs-bændur.
Norðmýlingar kváðu nú alment
vera búnir að koma sér niður á síra
Einari þórðarsyni á Hofteigi í annað
þingsætið, efnismanni miklum, prýði-
lega greindum og gætnum, áhugamanni
um framfaramál vor og fölskvalausum
stjórnarbótarvin. Um hinn var ekki
fullráðið, er síðast fréctist. En svo
segja kunnugir, að full alvara só Jóni
í Múla að hætta við þingmenskuna.
Eins og segir frá í fréttapistli úr
Árnessýslu fyrir skemstu, er þar
beitt samkynja pukursundirróðri og hér
til kjörfylgismanni, erhann sjálfurog aðr-
ir vita um, að vonlaust væri að koma að
ella, og er óskammfeilnin við það pukur
svo mögnuð, að bæði höfuðsmalinn,
Símon á Fossi, gerir sér lítið fyrir og
þrætir þess harðlega, að hann hafi
neitt við það mál átt, undirskrifta-
smölun handa þjóðólfs-manni, og nán-
ustu náungar hans hér (|>jm.) beraþað
sömuleiðis harðlega aftur. Og þó ganga
prentuð áskorunarskjölin um alt kjör-
dæmið og hafa gengið fráþví um hroasa-
markaðsleitið, sjálfsagt prentuð af
honum sjálfum, þjóðólfsmanni, og send
austur til þannig lagaðrar hagnýting-
ar, eftir löngu fyrirhuguðu ráði og sam-
komulagi milli þeirra félaga, hans og
Símonar þessa, — þrátt fyrir harða for-
dæming hans, ritstjórans, á utanhér-
aðsframboðum!
Vér göngum að því vísu, að ekki
muni vera búist við óhlutdrægum dómi
hjá Isafold um þingmenskuhæfileika
þessa manns (H. f>.). Enda skulum
vér láta oss nægja að leggja þá spurn-
ingu fyrir bans nánustu vini og kunn-
ingja, hvort þeir treysta sér til að
færa nokkurar minstu líkur fyrir því,
að sá maður muni nokkurn tíma gera
nokkurt minsta gagn í nokkuru máli
á þingi, — hvort þeir treysti hon-
um einu sínni til að styðja afturhalds-
stefnuna þar, svo einlæglega sem hann
fylgir h e n n i, öðru vísi en með at-
kvæði sínu? Segja þeir ekki margir,
hvor um annan þveran, að þeir telji
honum sjálfum mesta óleik gerðan
með því að senda hann á þing ? Mann,
sem enginn hefir nokkurn tíma orðið
var við að beri nokkurt skyn á nokk-
urt landsmál, öll þau 9—10 ár, sern
hann hefir við blaðamensku fengist;
og hefir alls einu sinni lokið Upp
munni hér á almennum mannfundi,
fyrir eitthvað 8 árum, með þeim ár-
angri, að hann hefir ekki árætt það