Ísafold - 11.08.1900, Blaðsíða 3

203
síðari hluta dags. En i gær var aftur
bezta veður, dagleiðina til Geysis. Þar
eru þeir um kyrt í dag, nema bregða
sér upp að Gullfossi.
Ólíkt aðhafst.
Eina og lessndum ísafoldar er full-
kunnugt og tekið hefir verið fram áð-
ur, þá hefir blaðið ekkert áreitnisorð
flutt til þessa í garð bankastjórans,
heldur ausið yfir hann lofi, tómu lofi,
og borið hann undan blaki því, er
atkvæðasmalar hans hafa bakað hon-
um við kjósendur — gefið þeim í skyn,
að hann mundi láta þá Djóta þess eða
gjalda í viðskiftum við bankann, hvort
þeir kysu hann eða ekki. þ>etta hefir
blaðið borið af hor.um hvað eftir ann-
að; sagt það vafalaust gert á móti
hans vilja og vitund. Jpað hefir eng-
an skapaðan hlut sagt eða gert hon-
um til miska í þessari kosningarbar-
áttu, sem hann hóf í pukri og með
fremur óvöldu liði — annað en lýst
rétt og skilmerkilega framkomu hans
á síðasta þingi, samkvæmt óhjákvæmi-
legri og skýlausri skyldu sinni. Sé
sú lýsing bankastjóranum til vansa,
þá er sjálf framkoman, verkin, honum
til vansa. Gg því getur ísafold sann-
arlega ekki að gert.
En hverju launar uú maðurinu,
bankastjórinn,þessa góðvild vora honum
til handa, þessa raannúð við hann
í miðri kosningabaráttunni og henni
barðri?
því, að hann skríður undir skörina
hjá öðru eins málgagni og þjóðólfi
og eys þar í langri grein töluverðum
ónotum og þar eftir heimskulegum og
málinu óviðkomandi yfir annan rit-
stjóra ísafoldar, E. H.?
|>að er heldur en ekki göfugmann-
leg aðferð og þá ekki síður stjórnvitr-
ingsleg!
Svo er að heyra sem hann eigni
E. H. aðallega mótgerðir þær af hálfu
Isafoldar, er hann langar til að hefna
sín fyrir, og þá sórstaklega kaflann um
hann, bankastjórann, í greininni »A1-
þingiskosnÍDgahorfur 11« í 48. tölubl.
Aðrar greinar í því blaði voru um
smalana hans, en ekki hann sjálfaa.
þótt nú hvorki honum (Tr. G.) nó
öðrum komi hót við, hvernig rit-
stjórar ísafoldar skifta með sér verk-
um, þá get eg ekki stilt mig um að
ganga í þetta sinn það nærri getspeki
bankastjórans, að segja honum eins og
er, að áminst ummæli, er hann reiddist
svo háskalega, eru eftir mig, bvert orð,
en ekki minn ágæta samverkamenn
og meðritstjóra.
B. J.
•Hallfreður vandraeðaskáldo
Svo nefnist norsk-ísleuzkur sjónleik-
ur — Hallfred Vandraadaskald — er
stórskáldið danska, Holger Drachmann,
kvað vera að lúka við um þessar raundir
í Noregi. það er í 5 þáttum, og bæði
í ljóðum og sundurlausu máli. Höf-
undurinn ætlar að láta leika það fyrst
í þjóðleikhúsinu nýa í Kristiauíu, áð-
ur en hann lætur Dani eiga við þar.
Treystir Norðmönnum betur til við
það. H. Drachmann brá sér til Ame-
ríku í fyrra og kom aftur í Vor. þar
var mikið af honum látið, raeðal hins
norræna lýðs einkanlega.
Þeim 10,000 kr.
sem »íslands((-ritstjórinn sællar minn-
ingar, J>ost. nokkur Gíslason, sem nú
er sagt að liggi við á Seyðisfirði, ætl-
aði að láta dæma sér frá ábyrgðar-
manni ísafoldar fyrir líkræður hennar
um ísland í fyrra vetur, misti hann
einnig af í yfirrétti nýlega ásamt öðru
góðgæti, er hann ætlaðist til að sá
dómstóll veitti sér. Landsyfirréttur-
inn sýknaði ábyrgðarmann ísafold-
ar loks 6. þ. m. af öllum kröfum og
kærum íslands ritstjórS'ns í því máli
bæði um þessar 10,000 kr. skaðabæt-
ur og meiðyrðasektir m. m.
vEriudið á þing“
þjóðólfur tekur sér fyrir hendur að
gera athugasemdir við grein ísafoldar
með framanskráðri fyrirsögn.
Mergurinn í þeim athugasemdum er
sá, er hér segir:
Blaðið kannast við, að 1. er-
indið, sem bankastjórinn muni ætla
sér á þing, sé »að leggja með smjör-
líkistolli álitlegan skatt á bæjarbúa«.
Og það telur »|>jóð.« alveg rétt gert af
bankastjóranum; Beykvíkingar hafi gott
af því. Hitt sé húsgangshugsunar-
háttur frá 17. öld, að þrá ekki smjör-
líkistollinn.
Blaðið kannast við, að banka-
stjórinn hafi haft hug á að útvega
Vídalín þau hlunnindi, að mega reka
botnvörpuveiðar hér í landhelgi, en að
stjórnarbótarvinir, sem séu að finna að
þessu, ættu »heldur að kunna að
skammast sín og þegja«.
Blaðið kannast víð afskifti
bankastjórans af Batteríissölunni, en
telur það »óðs manns æði«, að vera
nokkuð af hafa orð á slíku um kosn-
inga-leyti.
Blaðið kannast við, að banka-
stjórinn hafi reynt að hjálpa manni
til að stofnsetja áfengisveitingakrá
með löggjöf, þegar ekki tókst að fá
samþykki hlutaðeigandi bæjarfólags, en
telur afar-»flónskulégt« að minnast á
það, þar sem baukastj. sé ekki drykkju-
maður.
Blaðið kanuast við, að banka-
stjórinn hafi verið mótfallinn þeirri
einu ritsímalagning, sem landið getur
átt kost á og að hann vilji ekki ann-
að en sæsíma beint hingað tilReykja-
víkur, sem öllum mönnum er kunnugt
um, að ekki er fáanlegur.
Blaðið kannast við, að banka-
stjórinn berjist gegn því eina tilboði,
sem vér höfum fengið um næga pen-
inga inn í landið, eina færinu, sem
nokkur maður hefir enn bent á að vér
getum fengið á að öðlast þau hlunn-
indi; en telur það s a m t tilhæfulaus
ósannindi, að hann muni vilja aftra
því, að vér fáum nóga peninga.
Blaðið kannast við, að stjórn-
arbótina vilji bankastjórinn ekki.
þjóðólfur staðfestir þannig alt,
sem ísafold hefir haft á móti kosningu
bankastjórans.
Út af hverju er málgagnið þá að
vonzkast?
Þess biður Guöm. héraösl. Björnsson
getið, sem rétt er, að vottorðin frá
landl. dr. J. Jónassen, sem prentuð eru
í síðasta bl., eru birt þar án hans
vitundar. Hann (G. B.) er raunar
annar málsaðili í vistrofamáli því, er
þau eiga við, en hann kemur sjálfur
ekkert nærri málfærslunni, heldur hef-
ir falið málið að öllu leyti málfærslu-
manni hér í bænum, sem lánaði vott-
orðin góðfúslega til birtingar.
Landráð.
Flekunarpostular afturhaldsliðsins
hafa gasprað ókjörin öll um landráð á
síðari árum.
Landráð eíga það að vera að vilja
binda enda á bráðónýtt stjórnmálaþras
afturbaldsliðsins með því að fá stjórn
vora til samvinnu við þing og þjóð.
Landráð eiga það að vera að stuðla
að því að þjóðinni gerist kostur á þeim
peningum, sem eru óhjákvæmilegt
skilyrði fyrir framförum hennar.
Landráð eiga það að vera að vilja
láta einangrun lands og þjóðar lokið
með ritsíma.
Alt á það að vera landráð, sem bar-
ist er fyrir til þess að Iyfta þjóðinni
upp í menninguna og framfarirnar.
En alt það gaspur gerir minst til.
þjóðin veit mjög vel, að það er ekkert
annað en vaðall og vitleysa.
Vió hinu er hættara, að einhver
töluverður hluti þjóðarinnar geri sér
ekki ljós einu landráðin, sem nokkur
hætta er á að framin verði.
þau landráðin sem sé, að kjósa
menn á þing eftir einhverju öðru en
stjórnmála-sannfæringunni.
Á engu ríður meira en að þjóðinni
skiljist það, að það er laudráð að
kjósa menn að eins í greiða skyni eða
þóknunar fyrir eitthvað það, ér þeir
kunna að hafa gott gert, hvort sem
fyrir því hafa orðið einstakir menn
eða stærri eða minni landshlutar.
Á þing eru menn sendir til þess að
vinna að velferðarmálum þjóðarinnar
— og ekki til neins annars. þeir sem
ekki vilja það, eru einhverra hluta
vegna ekki fáanlegir til þess að vera
þeim megin í landsmálabaráttunni,
sem kjósendur eru sannfajrðir um að
heill þjóðarinnar og velgengni sé, þeir
eiga ekki að komast á þing.
f>eir kjósendur, sem ekki haga sér
eftir þessari allsendis sjálfsögðu reglu
— fara t. d. að borga bankastjóranum
það með þingkosningu, að hann hefir
átt góðan þátt ííshúsinu og viljað gera
við göturnar í bænum — þeir gera
einstökum manni greiða með því að
vinna þjóðinni tjón.
f>eir breyta í raun og veru álíka
ráðvandlega eins og menn, sem borga
skuldir sínar með annara fó.
Nerca hvað það getur haft margfalf
hættulegri og víðtækari afleiðingar að
borga manni, sem líklegur er til að
vinna þjóðinni mein, þakklætisskuld
með því að kjósahann á þing, heldur
en að borga skuld með peningmn,
sem maður á ekki, en tekur trausta-
taki frá einum eða fáum mönnum.
Ýmislegt ntan úr heimi.
Látinn er 31. f. mán hertoginn af
Saxen-Coburg-Gotha, A 1 f r e d, sonur
Viktoríu Bretadrotningar, ári yngri en
prinzinn af Wales. liann nefndist áður
hertogi af Edinaborg, þar til 1893, er
hann hlaut eð erfðum fyrnefnt hertoga-
dæmi á Þyzkalandi. Hann var kvænt-
ur dóttur Alexanders II. Rússakeisara,
Maríu, föðursystur Nikulásar keisara II.
Engin ný tíðindi frá Kínverjum fyrir
viku, er síðast höfum vér fréttir. Þeir
eru enn að bera aftur sendiherramorð-
in, þykjast nú geta tjaldað með skeyti
frá sjálfum sendiherra Breta, frá því
seint i f. mán. En flestir munu vilja
I fá gild rök fyrir, að það skeyti só ekki
falsað, áður en lagður er á það fullur
trúnaður.
Persakonungur er í orlofsferð hingað
í álfu og uýlega kominn til Parísar, að
skoða sýninguna þar. Veitt var honum
þar banatilræði, skotið á hann í vagni,
en sakaði ekki hót.
Ríkisskuldir Norðmanna námu 26
milj. kr. 1814, eftir viðskilnaðinu við
Danmörku, en voru komnar ofan í rúmar
7 milj. 1847. En siðan tóku þær til
að vaxa aftur og voru orðnar 30 milj.
1860, en 105 milj 1880. Tíu árum
síðar voru þær orðnar 115 milj., en eru
nú komnar upp í 231 milj., eða orönar 105
kr. á hvert mantisbarn í lattdinu. Þetta
þykir mörgum Norðmönnum býsna-
glæfralegt. Það stafar mest af gapa-
legri járnfcrautalagning síðustu árin.
Það eru 136 milj., sem varið hefir ver-
ið þar til járubrauta alls. Til land-
varna hafa gengið 33 milj.
Gangnaforingi
bankastjórans hér í bænum er ekki
G. búfr. og »kaupm.«, heldur maður,
sem er nafntogaður fyrir þá óbotn-
andi skuldafiækju, sem hann er í við
bankann út af fádæma víðtæku fast-
qignakaupavastri m. m. Maður þessi
er há-benedizkur í stjórnarskrármálinu,
en ákafur fylgismaður hlutafélags-
bankans, svo fjandsaml gur sem banka-
stjórinn er þó honum. Svo skrítilega
er þessu víxlað.
Eyrir daglaun vinna nú sumar uud-
irtyllurnar í smalahóp bankastjórans.'
T. d. er þar einn alþektur »sumar-
maður« Mr. Vídalíns, og þarf ekki um
að spyrja, hvaðan hann muni hafa
sitt kaup. «Kaupfélögin borga«, segir
málshátturinn; og ekki leynir banda-
lagið sér þar, fremur en ella í garði
afturhaldsliðsins.
þessum smala er sérstaklega hleypt
á verkamenn bæjarins — að fá þá til
að »sjá það við hann, karlinn”(banka-
stjórann), hve hann er góður að láta
mann fá eitthvað að gera«. Búist við,
að þeir átti sig ekki á því, að nú eru
flest sund lokuð fyrir bankastjóranum
til að láta meun fá eitthvað að gera,
þ. e. verkamenn, með því að hann
hefir eugin völd framar í veganefnd
og lokið er þegar allri vinnu við bank-
ann; en þilskipa-útvegsmaður er hann
meðal hinna smærri eða smæstu.
Smjörlíkisgerð
og íslenzk efni.
í meðmælum sínum í gær með
smjörlíkistolli og stnjörlíkisverksmiðju
hér í Reykjavík kemur þjóðóífur með
eftirfaraudi Bpurningu:
»Hvað verður af hrossafeitinni hér,
8Íðan hætt var að hafa hana til Ijósa?
Er ekki tólgin og lýsið árlega seld
hér úr landi fyrir hálfvirði móti því,
sem fyrir hvorttveggja fengist, ef hér
væri smjörlíkisgjörð í landinu?« —
Einn af verzlunar- og vörufróðustu
borgurum þessa bæjar hefir ótilkvadd-
ur sýnt lesendum Isafoldar þá góðvild
að senda oss svör þau, er hér koma á
eftir, upp á þjóðólfs-spurningar þcssar:
»1. Hrossafeítin er sumpart etin
hér, sumpart seld í verzlanirnar við
miklu hærra verði en smjörlíkisverk-
smiðjurnar kaupa hana erlendis.
2. Tólgin gengur hér manna á milli
á 35 a. pd. og smjörlíkispundið kostar
að eins 36 aura, pantað; en útlendar
smjörlíkisverksmiðjur nota alls ekki
jafnfeitarlitla tólg, heldur nautatólg.
íslenzkt lýsi, eins og það kemur fyrir,