Ísafold - 18.08.1900, Qupperneq 2

206
að nokkru leyti (niðursuðudósir o. fl.).
Eftir um kveldið var mjög glatt á hjalla,
enda jók Geysir sjálfur á skemtunina
msð dávænum gosum. En smáhver-
irnir, Óþerrishola o. fl., héldu uppi
fjörinu í náttúrunni þess í milli. Veðrið
blítt og fagurt. Jöklasýn hin fegursta
af Kjóastaðahæðum á heimleiðinni frá
Gullfoss.
Morguninn eftir, sunDudagsmorgun-
inn, var komin rigning, er hélzt lengst
af alla leiðina suður.
Ekki var trútt um vistaBkort í
ferðinni, og hefði meira á borið, ef
D. Thomsen konsúll hefði eigi bætt
úr til muna, með mikilli fyrirhyggju og
ósérplægni.
Fylgdarmenn hafði hópurinn allur
16 að tölu og hesta rúml. hundr-
að.
Svo röskvir voru þeir félagar all-
flestir eftir ferðina og þrátt fyrir vos-
búðina, að þeir voru við dansskemtan
í Iðnaðarmannahúsinu kveldið eftir,
mánudagskveldið, langt fram á nótt.
J>riðjudaginn bjuggu þeir sig til
brottfarar. En buðu þá um daginn
kl. ð fjölda bæjarmanna út í Botníu,
þeim er hýsthöfðu þá, og þeirra fólki,
til skilnaðarskálar í kampavíni m. m.
þ>að samkvæmi stóð 2—3 klukkustund-
ir með miklu fjöri og óspörum tölum
(10—20), en sungin meðal annars
eftirfarandi mikið vel kveðin Ijóð eftir
stúdent Ágúst Bjarnason:
En Afskedshilsen
til det danske Studentertog i Island
den 14. August 1900.
Student ! som drog fra Danas Kyst
for Hjerter at beltrige
og vove en lille Vennedyst,
den Krig blev uden Lige.
Mod Nord det gik med festlig Klang,
Du Island vilde gæste ;
Du stormed paa i Tale og Sang,
den Klippemo at fæsto.
Du bejled kækt, du bused paa
med Glredesblink i Öjet,
den stolte M0 med Blusel saa,
at Hjertet alt var fkijet.
Hun gav sit Ja, og glad blev Du,
der fried saa ihærdig.
Som Fæsteme hun venter nu
til hun blir giftefærdig.
Hun vente maa, skant hun er fedt
af kongelige Ætter,
sin gyldne Arv hun har foredt
i Seklers morke Nætter.
Der dages atter, Nattens Gru
hun mer 0g mer forvinder,
hun skaber sig en Fremtids Tro
af Fortids lyse Minder.
Men kæmpe haardt hun maa og skal,
maa sprænge, hvad der hemmer,
maa hente Kraft af Fossens Fald
og Guld af Havets Gemmer,
fremdyrke Jordens grenne Skrud
og Fjældets Sider klæde,
fer hun kan blive en Konnings Brud,
udfylde en Dronnings Sæde.
Stet hende, Bror, saa godt du kan,
med dine Sympatier,
væk Agtelse for dette Land,
som mod sin Velfærd higer.
Vær Island som en Broder tro,
da skal Du faa at sande,
at der er spændt den bedste Bro
imellem vore Lande.
En Bro, et Baand, som knytte skal
tilsammen to Nationer.
Nu Hilsener i Hobetal
til Herthas Lunde toner.
Hav Tak ! hav Tak ! Du gæve Flok,
der kom som gamle Frænder !
Vort Mode her var flygtigt nok,
— I tar dog bort som Venner.
Eftir um kvoldið fóru margir stú-
dentanna, meiri hlutinn, upp í bæ
aftur með gestum sínum, þótt kvatt
hefðu alfarið áður, og höfðust þar við
fram á nótt, sumir við samdrykkju hjá
stúdentafélaginu íslenzka. En um
aftureldingu, kl. 4 að morgci hins lð.
þ. m., lagði Botnía á stað með allan
hópinn, nema hið sjúka skáld, Olaf
Hansen, sem enn liggur rúmfastur,
þótt á batavegi sé, og búist er við að
eigi nokkuð lengi í því.
Og má segja, að heldur sé nú dauft
eftir múkinu, hið mikla fjör og glað-
værð, er fylgdi dvöl þeirra hér, hinna
fágætu og kærkomnu gesta vorra.
Skammirnar í blöðunum.
Lærdómsríkt er það óneitanlega að
eiga tal við alþýðu manna um það,
sem í blöðunum stendur. Ef til vill
er það sá mælikvarðinn, aem beinast
liggur við til þess að gera sér Ijósan
þroska þjóðarinnar.
Og getandi er þess með þakklæfci
og viðurkenning, að mikill fjöldi manna
lítur á blöðin með stillingu og skyn-
semd, rnetur sérhverja viðleitni til
þess að koma þjóðinni með rökum í
skilning um velferðarmál sín, er inni-
lega þakklátur fyrir alla baráttuna
fyrir því, er líkindi eru til að geti haf-
ið hana upp úr fátæktinni og fásinn-
inu, og þá eins fyrir alla baráttuna
gegn því, sem er að halda henni niðri
í aumingjaskapnum.
En því miður virðist nokkurn hluta
þjóðarínnar vanta alt skynbragð á þá
baráttu, sem verið er að heya henni
til gagns. Hve mikill sá hluti er,
látum vér ósagt. Yonandi er hann
tiltölulega lítill. En hann er samt á-
reiðanlega 0/ stór. J>ví að hann ætti
enginn að vera.
Einna átakanlegast kemur þroska-
leysið oft fram, þegar verið er að fár-
ast út af »skömmunum<i.
|>ví að í augum sumra manna verð-
ur öll viðleitnin við að hnekkja því,
sem hættulegt er og skaðlegt fyrir
þjóð vora, að »skömmum«.
Áþreifanlegustu sannanir fyrir því,
að sú og sú stefna í þjóðmálum sé
háskaleg, halda þessir fávísu og grunn-
hygnu menn að séu skammir.
Margrökstudd ummæli þess efnis,
að ekki megi senda, þá menn á þing,
sem hafi háskalegar skoðanir á þjóð-
málum, telja þeir »skammir«.
Sé fundið að þvf, að embættismenn
misbeiti valdi sínu, þá er það »skamm-
ir«.
Sé haft orð á því, er helztu menn
þjóðarinnar taka að sér að styðja ein-
hvern málstað, en gera honum svo
alt það ógagn, sem þeirþora og geta,
þá er það »skammir«.
Með öðrum orðum: hve nær sem
reynt er að verja vort veika þjóðfélag
gegn einhverjum hættum, þá ganga
æðri og lægri fáráðlingar stynjandi og
kvartandi undan »skömmum«, »óþol-
andi skömmum«, »botnlausum skömm-
um«, — sem hvergi eru til nema í í-
myndun sjálfra þeirra.
Eða sé það »skammir«, sem sagt er
til þess að verja þjóðina hvers kyns
háska sem er, þá eru »skammirnar«
eitt af því þarfasta, ágætasta, allra-
óhjákvæmilegasta fyrir þessa þjóð,
eins og fyrir allar aðrar þjóðir.
Væri nokkurt vit í þeim endemis
mælikvarða, sem hér er mótmælt, þá
hlyti heilög ritning, passíusálmarnir,
allar vorar tilkomumestu guðsorða-
bækur, allar góðar hugvekjur, semeru
til þess samdar að vara þjóðina við
því sem henni er hættulegt, vekja hjá
henni mótspyrnuhug gegn því, sem er
henni til ills, að mjög miklu leyti að
vera »skammir«.
Vitanlega er ekki nokkur vegur til
þess að verjast því sem er vitlaust,
ilt og skaðlegfc, annar en sá, að segja
frá þv/, innræta mönnum skilning á
því, að það sé vitlaust, ilt og skað-
legt.
Sé það ekki gert, sé ekki á þann
hátt barist á móti vitleysunni og skað-
ræðinu, þá ber það hvorttveggja á-
reiðanlega hærra hlut.
Láti blöðin þá skyldu undir höfuð
leggjast, að verja þjóðina gegn því,
er henni stendur háski af, þá eru þau
handónýt. |>ví að þeirra aðalverk á
einmitt það að vera, að standa
á verði fyrir þjóðina gegn því,
sem er að vinna henni tjón, eða hætt
er við að vinni henni tjón.
Geri blöðin það ekki, hver ætli geri
það þá? jpjóðin stæði þá að mestu
leyti varnarlaus gegn hvers konar vit-
leysu og skaðræði, að minsta kosti
þesd þjóð, jafn-mikil og dreifingin og
leiðtogaskorturinn er vor á meðal.
Eru þá engar skammir í blöðum hér
á landi?
Jú. f>að eru til blöð, sem eru ekk-
ert annað en skammir, blöð, sem ekki
geta fært nokkur rök fyrir nokkuru
máli, sumpart vegna þess að málstað-
ur þeirra er svo illur, sumpart fyrir
vitsmunaskort, og verða því að láta
sér nægja að ausa ókvæðisorðum yfir
menn og málefni. Til eru blöð, eða
að minsta kosti blað hér í Beykjavík,
som telur það alfi landráð, er reynt
er að gera þjóðinni til gagns, auðvít-
að án þess að sýna, í hverju landráð-
in séu fólgin, blað, sem fullyrðir, að
verið sé að svikja landið í hendur
Dönum, þegar reynt er að auka vald
þingsins og útvega íslendingum þá
peninga, sem eru skilyrði fyrir því að
atvinnuvegir þeirra geti þrifist, blað,
sem flytur þá kenningu, að þeir menn
séu að fleka landslýðinn af landi brott,
sem af fremsta megni eru að berjast
fyrir því, er gerir þetta land byggi-
legt siðaðri þjóð og þokar því inn í
tölu menningarlandanna, blað, sem
hvað eftir annað vísar mönnum af
landi brott sem óalandi og óferjandi
fyrir það eitt, að þeir berjast af alefli
og með rökum fyrir þvi, sem þeir eru
sannfærðir um að þjóðinni geti orðið
til blessunar.
Slík blöð gera auðvitað alt, sem í
þeirra valdi stendur, til þess að smeygja
þeirri skoðun inn hjá athugalitlum
mönnum, að góð og heiðvirð blöð, sem
ávalt færa rök fyrir sínu rnáli, séu
með sama markinu brend, sem þau
sjálf. Engum fullgreindum manni er
ofáefclun að sjá við Jfeim leka og var-
ast að láta telja sér trú um það eða
annað, sem ekki nær nokkurri átt.
Mælikvarðinn er emfaldur og óyggj-
andi.
Böksemdalaus fúkyrði um menn og
málefni eru skammir. f>jóðin á ekki
að láta bjóða sér þau, heldur byggja
út þeim blöðum, sem flytja slíkt. f>ví
að röksemdaleysið stafar annaðhvort
af því, að málstaðurinn er svo illur,
að engin rök er unt fyrir honum að
færa. Eða þá af hinu, að þeir, sem
blöðin gera úr garði, hafa ekki vits-
muni til þess að færa rök fyrir sínu
máli. Og hvort af þessu tvennu sem
er orsökin, þá eiga slík blöð ekki að
líðast. f>ví að þau gera ilt en ekki
gofct. f>au blekkja þjóðina í stað þess
að leiðbeina henni. f>au níða úr
þjóðinni tilfinninguna fyrir réttu máli
og röngu, lögmætri vörn og stiga-
manna-árásum.
En rökstuddar umræður um þjóð-
mál og alt, er að þeim lýtur, eru ekki
skammir. Ekkert fremur fyrir það,
þó að orðin verði þung, þegar svo ber
undir að þess er þörf.
Bökstuddar umræður með ósleiti-
legri, afdráttarlausri baráttu gegn öllu
því, er þjóðinni sfcendur háski af, eru
eitt af aðalskilyrðunum " fyrir framför-
um hennar, þroska hennar, sjálfstæði
henm,r, frelsi hennar. Án þeirra
mundi þjóðlífið alt fúlna.
Kynnisförin.
Hún er þá um garð gengin, þessi
hin mikla og merkilegasta kynnisför
hingað frá öðrum þjóðum, önnur en
heimsókn konungs vors fyrir rúm-
um aldarfjórðungi.
' Vér vitum, að kærkomnarieg skemti-
legri gesti gátum vér eigi á kosið, og
vér ætlum, að þeir hafi farið ánægðir,
þótt viðtökurnar mundu vitaskuld hafa
orðið miklu tilkomumeiri á meiri hátt-
ar stöðum; en hjarfcanlegri hefðu þær
naumast getað verið neinstaðar, að
vér ætlum, enda skorti eigi innilega
viðurkenning þess frá þeirra hálfu
né önnur vinarhót í vorn garð 1 við-
móti öllu.
Vitaskuld eru þessir gestir vorir
eigi neinir mikils háttar menn né
mikils ráðandi þar við Eyrarsund,
er stjórnarhliðskjálf vor stendur. En
eigi að síður”eru töluverðar líkur til,
að íör þeirra beri nokkurn árangur i
þá átt, að gera oss stjórnarsambúðina
við. Dani þægilegri og aunmarkaminni,
er fram líða stundir. Og svo vildu
þeir óefað kveðið hafa, frumkvöðlar
farar þessarar.
peirra hugmynd er, ef rétt höfum
vér skilið þá, að reyna að veita veru-
legu bróðurþeli milli þjóðanna, Dana
og íslendinga, vöxt og viðgang, bróð-
urþeli, er hjá smávaxnari bróðurnum
og máttarminni lýsir sér í trausti og
huglátssemi, en hjá stærra bróðurn-
um, máttarmeiri og miklu þroskaðri, í
góðvildarlegum stuðning og uppörfun í
orði, þótt ekki só í verki, við kapp-
samlega viðleitni vora að komast sem
fyrsfcíog svo vel sem auðið er á sam-
leið með öðrum hinum smærri menta-
þjóðum heimsins — fyrsfc og fremst
með því, að láta oss verða aðnjótandi
þess sjálfsforræðis, er eigi má án vera
til þess, að vér vitum oss bera fulla
ábyrgð á þvf, hvernig vór beitum
kröftum vorum og hvernig oss notast
að auðsuppsprettum landsins.
En til þess þurfa þjóðirnar báðar
að hafa náin kynni hvor af annari,
kynnast vel hvor hinnar hugsunarhætti,
hátterniog lífskjörum öllum. Slík kynni
vonum vér að verði ávöxturiun af
þeirri hreyfingu, sem þessi stúdenta-
leiðangur er byrjun á, auk þess, sem
hann hefir þegar afrekað: fært oss á-
þreifanlega heim sanninn um það, að
hinn ungi, stjórnsýslulausi mentalýður
í Danmörku ber til vor hlýjan bróð-
urhug. Að fám árum liðnum eru
þessi ungi mentalýður orðinn eldri og
búinn að fá svo og svo mikil völd.