Ísafold - 06.10.1900, Síða 2

246

verði þá ekki kominn á höfuðið —
sem sannaat að segja er það langlík-
lega8ta, eftir því sem nú horfir.
Og það væri fjarri öllum sanni að
halda því fram, að mentunarleysið aé
hið e i n a, sem stendur oss fyrir þrif-
um. »þorskurinn og ýsan hafa frá
alda öðli heimsótt þetta land, en þau
eru svo mislynd, að þau koma stund-
um hér og stundum þar, en ef þau
koma ekki beint heim til fólksins, þá
sveltur það«, segir höf. Ekki stafar
þetta, nú orðið, af þekkingarleysi. Is-
lendingar kunna allvel til þilskipa-
veiða nú orðið. En fyrir p e n i n g a-
1 e y s i verða menn að svelta hér og
þar við sjóinn, þegar þorskurinn og
ýsan reynast »mislynd«. Sama má
segja um aðra atvinnuvegi hérálandi:
þó að vér höfum eða hefðum þekking-
una, þá lendir alt í flagi, meðan vér
höfum ekki önnur skilyrði, sem eru
jafn-óhjákvæmileg eins og þekkingin
sjálf.
Krafan verður því að vera tvöföld:
Auknar framlögur til alþýðumentun-
ar, en jafnframt aukið það færi, sem
almenningur hefir á því að bjarga sér
og standast það, sem af honum er
heimtað.
Vert er að geta þess, ritgjörðinni til
maklegs lofs, hve eindregið höf. tekur
í strenginn að því er trú og guðsótta
snertir. Hann væntir sér einskis af
mentuninni fyrir þrif þjóðarinnar, svo
framarlega sem hún verði guðsóttan-
um fráhverf. Slíkar raddir heyrast nú
sjaldan hér á landi frá öðrum en prest-
unum. Og því meira ber á því, þegar
hún kemur frá einum af lærðustu, gáf-
uðustu og atkvæðamestu mönnunum
veraldlegrar stéttar, eins og Páll amt-
maður Briem óneitanlega er.
1 næstu köflum ritgjörðar sinnar
ætlar höf. að skýra frá þjóðskólamál-
um í nokkurum öðrum löndum og því
næst íhuga, »hvernig skuli koma fyrir
fræðslu barna og unglingahér á landi,
hverja fræðslu megi heimta af heimil-
um, hvað eðlilega eigi að fela barna-
skólum og loks hvernig eigi að haga
uppfræðslu ungmennanna*.
|>rjár aðrar ritgjörðir, langar, eru í
þessum árgangi »Lögfræðings«. »Huudr-
aðatal á jörðum«, og »Dagsverk til
prests« eftir útgefandann og »Dómstól-
ar og réttarfar« eftir Klemens Jónsson,
og er mikið á þeim öllum að
græða, þó að þær séu ekki gjörðar
hér að frekara umræðuefni rúmsins
vegna.
En fslenzkunni á Lögfræðingi er alt
af nokkuð ábótavant. Einkum eru
miklar misfellur á henni hjá Kl. J.
Efnið í ritinu er svo veigamikið og
þarft, að það á það skilið, að búning-
urinn sé vandaður, eða að minsta
kosti stóilýtalaus; en það er hann ekki
á greinum Kl. J.
Frá kjó'rfundimum.
Rangárvallasýsla klofnaði að miklu
leyti í tvent um kjörfylgi. Eyfelling-
ar og Fljótshlíðingar fylgdu nær allir
þeim síra Eggert og Tómasi á Bark-
arstöðum, eða réttara sagt Sighvati
gamla, er hafði eggjað þá mjög til
framgöngu undir sínu gamla merki,
benedizkunni, og þeir síra Kjartan
prófastur. þeirri skák kjördæmisins
fylgdi og hér um bil hálfur Austur-
Landeyjahreppur. Vesturhrepparnir 4,
að Eystri-Rangá, voru aftur nær und-
antekningarlaust á bandi með þeim
sýslumanni og f>órði í Hala; meiri
hluti Útlandeyinga kaus þórð og þriðj-
ungur þeirra hér um bil sýslumann.
Hvolhreppingar kusu skrítilega: sýslu-
mann og síra Eggert — sinn mann-
inn úr hvorum flokki; töluverður hluti
þess hrepps liggur undir staðinn
(Breiðabólsstað).
Sýslumaður tjáði sig á fundinum
eindreginn stjórnarbótarraann, og þórð-
ur lýsti því yfir, að bann vildi leggja
fram alla sína krafta til að leiða
stjórnarbótarmálið farsællega til lykta
á næsta þingi. Tómas á Barkarstöð-
um reyndi að gæða kjósendum á ó-
notum í garð embættismanna, en
varð lítið úr fyrir honum. Síra Egg-
ert spakur og stiltur í þetta sinn. Úr
flokki meðmælenda talaði Eyólfur í
Hvammi langbezt og greinilegast —
með stjórnarbótinni —, og með þeim
krafti og fylgi, að þingheimi fanst
mikið um. Fór kjörfundur yfir höfuð
vel fram, umræður stillilegar og á-
heyrendur spakir og rólegir — ólíkt
því sem verið hefir sumstaðar annar-
staðar. Og ekki voru það nema ör-
fáir kjósendur að tiltölu, er kusu sinn
mann úr hvorum flokki.
|>annig er Ísaíold skrifað af fund-
inum.
Skarlatssóttin
°g
barnaskólinn.
f>á er farsótt gengur og varnir eru
settar, getur lögreglustjóri, ef læknir
fer fram á það, skipað að loka skuli
skólum (lög nr. 2, 31. jan. 1896).
f>essu lagaboði hefir verið beitt hér
í bænum, barnaskólahaldinu frestað
fyrst um sinn til loka þessa mánaðar.
Eg hefi orðið þess var, að sumum
bæjarbúum er illa við þessa ráðstöfun,
og læt því bréf mitt til bæjarfógeta
koma hér fyrir almenningssjónir óbreytt,
en set aftan við athugasemdir til
frekari skýringar. Bréfið er ritað 17.
september.
»Eins og yður er kunnugt, velborni
herra bæjarfógeti, hefir skarlatssótt
gert vart við sig hér í bænum síðan
snemma í maímánuði. Hefir vörnum
verið haldið uppi gegn veikinni samkv.
lögum nr. 2, 31. jan. 1896.
í maímánuði tók 1 manneskja1 þessa
sótt; í júní 6, í júlí 18, í ágúst 9 og f
september (1.—17.) 52. Er svo að sjá,
sem umferð veikinnar sé fremur í rén-
un, en engar líkur til þess að hún sé
á enda.3
í ýmsum öðrum löndum, t. d. Bret-
landi, er skarlatssóttin heimalin, hverf-
ur þaðan aldrei úr landi. þar ber
mest á henni á haustin, í október og
nóvember, en úr því líður miður nóv-
ember fer hún að jafnaði að þverra
og lætur minst til sín taka á miðjum
vetri. f>að er því ekki ólíklegt, að tak-
ast muni að bæla sóttina niður til
fulls hér í bænum á .komanda vetri,
svo framarlega sem öllum þeim vörn-
um verður haldið uppi, er bingað til
hefir veríð beitt. Auðvitað getur þó
vel farið svo, að veikin verði út kuln-
uð fyrir þann tíma.
því hefir verið veitt eftirtekt í öðr-
um löndum, að barnaskólar auka að
stórum mun útbreiðslu þessarar sótt-
ar. f>ar sem sóttin er á ferð, léttir
henni af að miklum mun, ef barna-
skólum er lokað. Sóttin er þess eðl-
is, að hún legst einkum á börn. Af
sjúklingunum hór í bæ hafa 15 verið
á aldrinum 1—6 ára, 17 á aldrinum
6—14 ára og 7 14 ára og þar yfir.
Ennfremur er það eðli sóttarinnar, að
hún er mjög misþung. Sumir verða
fárveikir, aðrir að eins lítið eitt lasn-
ir, en allir hættulegir fyrir þá, sem
þeir umgangast. Ef barnaskóli er
haldinn þar, sem skarlatssótt gengur,
þá er ekki unt að búa svo um, að það
geti ekki borið við, að börn með væga
skarlatssótt komi í skólann, en eitt
barn g e t u r borið veikina á f jölda
annarra barna í skólanum á einum
degi4. Ef barnaskólinn hér Reykja-
vík verður opnaður í haust áður en
skarlatssóttin er um garð gengin, þá
er mjög hætt við því, að sóttin magn-
ist svo í bænum, að hún verði lítt
viðráðanleg og ryðji sér vegi héðan yf-
ir alt landið. Eins ognú stendur, er
sóttin vel viðráðanleg. Hún hefir að
vísu borist héðau í tvö önnur héruð,
en verið heft þarö. Að því leyti sem
mér er kunnugt um útbreiðslu sóttar-
innar nú út um land, þá verð eg að
álíta, að allar líkur séu fyrir því, að
takast muui hvarvetua að kæfa hana
niður án mikillar frekari útbreiðslu,
svo framt sem hún ekki gerist almenn
hér í höfuðstaðnum. Ef barnaskólinn
er opnaður, þá er mjög hætt við því,
að sóttin verði hér almenn. Ef skóla-
haldinu er frestað, þar til er sóttin er
um garð gengin, þá eru allar líkur til
þess, að hún muni ekki 1 Reykjavík
ná meiri útbreiðslu hér eftir en hing-
að til og að vonum deyja út, þá er
fram á vetur líður'1.
Samkvæmt þessu tel eg skyldu mfna,
að fara þess á leit, samkv. 10. gr. í
fyrnefndum lögum, að þér, herra bæj-
arfógeti, sjáið um að kenslunni í
barnaskólanum verði frestað fyrst um
sinn.
það er að vísu kunnugt, að sóttin
hefir hingað til yfirleitt verið væg.
Hér í bæ hefir hún orðið einum tveim
börnum að bana. þ>a.ð er eitt eðli
þessarar sóttar, að hún er mjög mis-
þung. Stundum leiðir hún til dauða
30 eða fleiri af hverjum 100 börnum,
sem sýkjast, en stundum aftur ekki
meir en 2 eða 3 af hverju hundraði.
Á Englandi hefir skarlatssótt á síðari
árum yfirleitt verið fremur væg, en
þaðan mun hún vera komin hingað á
land. Sökum þessa er rétt líklegt, að
margir muni telja strangar sóttvarn-
arráðstafanir óþarfar. Eg tel því vert
að láta þess getið, að engin trygging
er fyrir því, að sóttio verði væg til
enda. f>að hefir stundum átt sérstað
í öðrum löndum, að væg og meinlítil
umferð veikinuar hefir alt í einu breyzt
í þunga plágu«.
G. Björnsson.
1. Hér ekki talin stnlkan frá Möðrn-
völlum sbr. ísafold i vor
2. 7 urðu sjúklingarnir alls í septem-
bermánuði.
3. E-essa dagana bafa 2 sjúklingar
bæzt við.
4. í>að er augljóst, að hættan er þeim
mun meiri, því stærri sem skólinn er f>að
hefir ekki verið meinað hér í bænum að
fáum börnum sé kent saman; einungis höfð
gát á því, að ekkert þeirra sé af sóttar-
heimili.
5. Heyrst hefir, að sóttin sé aftur kom-
in upp i Arnessýslu — var þar, á Húsa-
tóttum, i sumar; — en ekki er mér kunn-
ugt um, hversu mikil hrögð eru að því.
6. Það er öllum auðsætt, að i bænum
er margfalt örðugra en til sveita að verja
næmri sótt veg af einu keimili á annað.
Hins vegar er sveitunum mikil hætta búin
af farsóttum, er í kaupstöðunum ganga. I
kaupstöðnm er því þörf á öflugum sótt-
vörnum.
Það er ströng ráðstöfun, að loka skóla,
jafnstórum og barnaskólinn er hér í bæn-
um, þó ekki sé um langan tíma að ræða;
bæjarfógeti leitaði álits bæjarstjórnarinnar;
i samráði við bana tók hann tillögu mína
til greina, bæði vegna bæjarins og líka
vegna landsins í heild sinni. — Sóttvarnir
eru ekki gamanleikur og ekki hægðarleik-
ur, og oft ekki vinsælar. Enginn gerir svo
öllum líki. Það eru gömui orð, að heil-
brigðir þurfi ekki læknis við. Þessi orð
telja flestir sönn enn í dag; og þó ern þan
fjarri sanni, því að ekkert starf læknis er
þarfara en það, að verja heilbrigða menn
sjúkdómum. Fyrsta boðorð læknisfræðinn-
ar nú á dögum er það, að koma í veg fyr-
ir að menn verði sjúkir; annað boðorð, að
lækna þá, er ekki tekst að verja. Hér á
landi er enn, sem komið er, hlegið að
flestnm aðalfyrirmælum heilbrigðisfræð-
innar. G. B.
Skagafirði 25. sept.
Það slys vildi til í þ, mán. hjá Rögn-
valdi bónda Björnssyni í Réttarholti, að
hann misti alla töðuna sina — hún brann
öll í nýrri hlöðu og hlaðan með.
Heyskapur annars i betra lagi og nýting
góð.
Afli litill i firðinum allan siðari hluta
sumars.
Heilsufar gott.
Verzlun erfið og skuldir mjög miklar..
Þær eru niðurdrep. Menn verða að hafa
kjark og vit til að »sniða sér stakk eftir
vexti«.
Afmælisminning.
Skrifað er norðan úr Skagafirði til ísa-
foldar nýlega:
»Hinn 2. júli þ. á. var á Sauðárkróki
haldið 25 ára afmæli L. Popps-verzlunar.
Forstjóri verzlunarinnar, kaupmaður Krist-
ján Popp, bauð fyrir hönd móður sinnar,
er nýkomin var ffá Kaupmannahöfn, ásamt
2 dætrum hennar, meira en 50 manns til
hátíðarhalds þessa — voru þar saman komn-
ir flestir heldri menn sýslunnar. Kl. 6
siðd. settust gestirnir að borðum, og var
veitt hið kappsamiegasta, eftir þeim skör-
ungsskap og rausn, er því fólki er lagin
og alkunn er hér um slóðir. Undir borð-
um voru ræður haldnar fyrir minni verzl-
nnarinnar og stofnanda hennar, kaupm.
Lúðvígs sál. Popp, ekkjufrúr Popp, hins
núveranda stjórnánda hennar kaupmanns
Kristjáns Popp og sonar hans Louis Popp
sem tilvonandi eftirmanns hans. Ennfrem-
ur var mælt fyrir minni fósturjarðarinnar
og kvenna. Eftir að borð voru upp tekin,
skipaði yngra fólkið sér til dansleika, en
hinir eldri til samræðna., og skemtu menn
sér hið bezta, þar til sól rann, enda skorti
eigi á þann fagnað, er geðið mátti hressa.
En það sem sérstaklega ber að geta, er hin
höfðinglega gjöf ekkjufrúr Popp. Fátæk-
lingum á Sauðárkrók, Hofsós og í grend-
inni gaf hún sem sé 500 kr. við þetta tæki-
færi. Aður hafði hún, ásamt manni sín-
um, er hún var búsett á Sauðárkrók, gefið
fátæklingum þar stórgjafir fyrir allar há-
tíðir og oft endranær. í silfurbrúðkaupi
sinu gáfu þau hjón Sauðárkrókskirkju, er
þá var í smiðum og í fjárþröng, 200 kr.
Eftir að ekkjufrú Popp hafði flutt sig til
Kaupmannahafnar, sendi liún sömu kirkju
mjög vandaða altaristöfln, er kostað hefir
of fjár. Sauðárkróknr mun lengi bera
minjar þeirra hjóna, og flestar framfarir,.
er þar hafa orðið, standa að einhverju leyti
í 8ambandi við Lúðvig sál. Popp. Heimili
þeirra hjóna var ætíð hið gestrisnasta, og
• sannur sólskinsblettur i heiði«. Sauðár-
krókur og sýslan öll hafði þvi mikið mist,.
er þau urðu að sjá á bak þeim hjónum; en.
það bætir nokkuð úr skaðanum, að hinn
núverandi forstöðumaður verzlunarinnar,
kaupm. Kristján Popp, er einnig hinn nýt-
asti og hezti drengur, sem fetað hefir trú-
lega í spor föður sins — befir hann gjörst
hvatamaður að mörgum þarflegum fyrir-
tækjum, þar á meðal komið skagfirzkum
fiski í miklu hærra verð og álit en áður,
og varið til þess ærnu fé. Vér Skagfirð-
ingar þökknm ekkjufrú Popp alt starf þeirra
hjóna vor á meðal, og óskum henni og öll-
um hennar hvers kyns gæfu og hiessunar.
Vér munum lengi geyma þau hjón i kærri
endurminningu.
Skagfirðingur.
Manndrápsveðrið 20. sept.
Meira manntjón og skemdir.
Vestur í Arnarfirði hefir orðið voða-
manntjón þann minnisstæða dag.
Druknað 17 menn þar, af róðr-
arbátum — 15 úr Selárdalnum á 3
bátum, og 2 úr Fífustaðadal, af 4. bát-
um; bjargað hinum af þeim bát.
Ekkjur 9 eftir og sjálfsagt fjöldi barna.
Greinilegar ekki af því frétt enn.
þilskipið, sem fórst á leið frá Siglu-
firði til Akureyrar í þessu sama veðri
og getið var um daginn, hét »Kóri«
og var skipshöfn 5 menn, en ekki 10,
eins og skrifað var fyrst frá Akureyri,
— alt ungir menn ókvæntir. Skipið var
í vöruskiftaferð og fórst utarlega á
Eyjafirði.