Ísafold - 17.11.1900, Side 1

ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin vi5
iramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík laugardaginn 17. nóv. 1900.
70. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTBDS
DANSKA SMJ0RLIKI. sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
Kemnr át ýmist einn sinni eða
tvisv. i vikn. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */» doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
XXYII. árg.
I. 0. 0. F. 82ll238'/2-
Úr þessu kemur
Isafold út tvisvar
í viku til jóla,nema
1 vikuna í desbr.
einu sinni.
Forngripasafnið opið mvd. og ld 11—12
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og Id. til útlá.na.
Ókeypis lækning á spítalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spítalanuin
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tannlækning í húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
Væntanleg
kosningaraðferð.
Mörgum lesendum vorum er að all-
miklu leyti ókunnugt um, á hvern
hátt kosningar mundu fram fara, ef
þeim réttarbótum yrði framgengt, að
kjörstöðum yrði fjölgað og atkvæða-
greiðala við þingkosningarnar yrði gérð
leynileg.
Hér skal leitast við að gera mönn-
um það nokkurn veginn ljóst í sem
fæstum orðum. Sérstaklega höfum
vér þar hliðsjón á kosningalögum Kan-
ada, sem vafalaust eru með hinum
fullkomnuBtu og hentugustu. Ánnars
er þetta fyrirkomulag mjög algengt
orðið nær um allan hinn siðaða heim,
t. d. rneðal annars lögleitt á Englandi
fyrir 28 árum.
í hverju kjördæmi er einn a ð a 1-
k j ö r s t j ó r i. Hann befir yfirum-
sjón með kosningunni, en stýrir henni
ekki á neinum sérstökum kjörstað.
Hann greiðir ekki atkvæði, nema því
.að eins að ekkert þingmannsefni hafi
náð kosningu, vegna þess að þau er
næst henni hafa staðið, hafi hlotið
jatnmörg atkvæði. Hér á landi ger-
um vér ráð fyrir, að sýslumaður mundi
vera aðalkjörstjóri í því kjördæmi, er
hann á heima f, en að Iandshöfðingi
skipi aðalkjörstjóra í þeim kjördæm-
Dm, þar sem sýslumaður á ekki heim-
ili. (Borgarfj., N.þing., A.-Skaftaf.).
Á lögákveðnum tíma fyrir kjördag
fer fram tilnefning þinjmannsefna á
lögákveðnum stað í kjördæminu. þing-
mannsefnin eða umboðsmenn þeirra
afhenda þá. aðalkjörstjóra yfirlýsing
um, að þau að gera kost á sér.
Að minsta kosti 2 meðmælendurbvers
þingmannsefnis verða að vera við-
ataddir og kannast við meðmæli sín.
Geri að eins eitt þingmannsefni kost
á sér á tilnefningardegi, hefir það þar
með hlotið kosningu.
Sóu þar á móti þingmannsefnin
fleiri en eitt í kjördæmi, annast að-
alkjörstjöri um, að það verði auglýst
í kjördæminu á lögskipaðan hátt.
Hann skipar og undirkjörstjóra, er
stýra kosningu hver á sínum kjörstað.
Væri kjörstaður í hverjum hreppi, sem
sennilegt virðist, mundi hreppstjóri
eða oddviti þykja vel fallinn til að
vera undirkjörstjóri. Engin ástæða er
til þess að óttast, að þeir muni ekki
því starfi vaxnir. það er áreiðanlega
vandaminna en að semja kjörskrá, —
sem hreppsnefndunum er falið, —
jafnóljós og fyrirmæli laganna eru í
því efni, auk þess sem miisil trygging
er í lögboðinni návist og eftirlici um-
boðsmanna þingmannaefnanna, sjá
síðar. Svo skipar og aðalkjörstjóri
einn kjörritara á hverjum kjörstað,
er só undirkjörstjóra til aðstoðar.
Á undan kosningu afhendir aðal-
kjörstjóri undirkjörstjóra skrá yþr þá
kjósendur, er atkvæði eiga að greiða á
kjörstaðnum, nægilega marga kjörseðla
og lokaðan atkvœðakassa með lykli. Á
kjörseðlunum skulu standa nöfn þing-
mannsefnanna og eyða vera aftan við
hvert nafn. Kjörseðlarnir skulu vera
að öllu óauðkendir, prentaðir, ef því
verður við komið, annars allir ric-
aðir sömu hendi. Á lokinu á ákvæða
kassanum skal vera þröngt, aflangt
op.
Kjörtiminn er lögákveðinn. En vel
getur verið, að hyggilegt sé að hafa
hann annan í kaupstöðum en til sveita.
í sveitum væri að öllum líkindum
hentugast að láta kosningu fara fram
eftir messu á kirkjustað. Altftt er,
hvort sem er, að halda fundi um al-
menningsmál á eftir guðsþjónustum.
Hvorki fyrir hinn lögákveðna tíma né
eftir hann má veita nokkuru atkvæði
viðtöku, en kjörstjóri og kjörritari
skyldir að vera viðstaddir allan þann
tíma.
Hvert þingmannsefni á heimting á
að hafa einn umboðsmann sinn við-
staddan alla kosninguna, til þess að
sjá um, að alt fari löglega fram. Um-
boðsmenn eiga rétt á að Ieggja spurn-
ingar fyrir kjósendur, ef þeim þykir
einhver vafi leika á kosningarrétti
þeirra, eða að þeir séu þeír, er þeir
þykjast vera. Kjörritari skal bóka
mótmæli umboðsmauna, ef þeir telja
að einhverju ólöglega farið. En und-
irkjörstjóri sker úr ágreiningi.
Á kjörstaðnum skulu vera tvö her-
bergi, er kosningin fer fram í, eða þá
tjaldað fyrir part af herberginu, ef
eitt er. Er kjörstjórnin (undirkjör-
stjóri og kjörritari) í öðru þeirra; en í
hinu gera kjósendur kjörmerkið á kjör-
seðlana.
Athöfniu á kjörstaðnum byrjar á
því, að kjörstjórnin (ásamt umboðs-
mönnum) telur kjörseðla þá, semeruí
vörzlum UDdirkjörstjóra, og gætir þess
að atkvæðakassinn sé tómur. þ>ví næst
er kassanum lokað og geymir undirkjör-
stjóri lykilinn.
þá byrjar kosningin sjálf.
Kjörritari bókar nafn hvers kjósanda,
sem gefur sig fram. Undirkjörstjóri
afhendir honum kjörseðil og blýant.
Hann fer með hvorCtveggja inn í hitt
herbergið og gerir þar kross aftan við
nafn þess þingmannsefnis, eða þeirra
þingmannsefna, sem hann kýs. Eng-
inn annar má vera þar viðstaddur.
Svo einbrýtur hann saman kjörseðil-
inn, fer fram í kjörstjórnar herbergið,
stingur kjörseðlinum niður um opið á
atkvæðakassanum, skilar blýantinum
og fer út.
Hafi óvart eitthvert auðkenni kom-
ið á seðilinn hjá honum, blettur kom-
ið á hann, eða rifa í hann, eða kross-
inn mistekist, eða eitthvað það annað
orðið að seðlinum, er geri mönnum
unt að þekkja hann frá öðrum kjör-
seðlum, færir hann undirkjörstjóra seð-
ilinn og fær annan í staðinn. tTndir-
kjörstjóri geymir seðla þá, er ónýtast.
J>egar sá kjósandi, er fyrstur hefir
gefið sig fram, hefir gengið frá kjör-
seðli sínum og skilað blýantinum, fær
næsti kjósandi sinn kjörseðil og svo
hver af öðrum. Allir kjósendur nota
sama blýantinn.
jþegar kjörtíminn er á enda, er
kjörstaðnum lokað. Kjörstjórnin og
umboðsmenn telja þá sundur atkvæð-
in. Sé einhver seðill auðkendur, telst
hann ómerkur, en er geymdur. Át-
kvæði hvers þingmannsefnis fyrir sig
eru látin í umslag og það innsiglað.
Sömuleiðis þau atkvæði, er ómerk hafa
verið talin. Enn fremur þeir kjör-
seðlar, er kjósendur hafa skilað kjör-
stjóra. Og loks þeir kjörseðlar, er
afgangs verða. Kjörritari bókar töl-
una á öllum þessum kjörseðlaflokkum
og kjörstjórnin skrifar undir ásamt
umboðsmönnum.
Undirkjörstjóri kemur svo kjöirseðl-
unum öllum, atkvæðakassanum og
bók kjörritara svo fljótt sem !með
nokkuru móti er unt í hendur aðal-
kjörstjórans. En hann telur saman
atkvæðin frá öllum kjörstöðunum og
lýsir kosningunni.
Nokkurn veginn virðist mega ganga
að því vísu, að kosningin fari fram
mjög svipað því, sem hér hefir verið
frá greint, ef þessari réttarbót fæst
framgengt, sem hér er um að ræða.
En þrátt fyrir það er eftir að minn-
ast á tvö stórmerk vafa-atriði.
Annað er það, hvert atkvæða-
magnþurfi, að tiltölu við greidd
atkvæði, til þess að ná kosn-
i n g u. Svo sem kunnugt er, þarf
til þess, samkvæmt núgildandi lögum,
meira en helming greiddra atkvæða.
þvi fylgir sá annmarki, ef kjörstöð-
um er fjölgað, að stofna verður til
nýrra kosninga, syó framarlega sem
enginn fái meiri hlutá atkvæða við
fyrstu atrennu. f>ess vegna er, eftir
lögum sumra þjóða, hver sá kosinn,
er flest atkvæði hlýtur. En til þess
að girða fyrir ofmikla atkvæða-dreif-
ing verða þingmannaefnin að setjft
veð í gjaldgildum peningum um leið
og tilnefningin fer fram og missa það,
ef þau hljóta eigi einhvern lögákveðinn
hluta af atkvæðunum.
Aðrar þjóðir stofna aftur á móti til
nýrrarkosningar, er verður þá að eins
milli þeirra tveggja (ef einn þingmann
á að kjósa) eða þeirra fjögra (ef tvo
skal kjósa), sem flest höfðu atkvæðin
við kosninguna á undan.
Töluvert vafasamt getur verið, hvort
réttara er. það er vitaskuld kostnað-
ar- og fyrirhafnar-auki, að kjósa á ný.
En að hinu leytinu má ganga að því
vísu, að mörgum sé ógeðfelt, að sá
maður hljóti kosning, er ekki hefir
fengið nema, ef til vill, lítinn hluta
greiddra atkvæðn. Og vanséð er líka,
hvort menn fella sig við veðið —
hvort það getur ekkí meðal annars
orðið til þess, einkum fyrst í stað, að
fæla suma þá menn frá að leita kosn-
ingar, sem framar öðrum ættu að gera
það.
Vér hyggjum því nokkur líkindi til
að ný kosning muni fremur verða of-
an á. Enda er þess vel gætandi, að
mikill munur er á að fá henni fram-
gengt, þegar kjörstaðirnir eru margir
í hverju kjördæmi.
|>á er hitt atriðið — ef ágreiuingur
rís upp um lögmæti koaning-
a r.
Sá ágreiningur getur verið tvenns
konar.
Grunur getur leikið á því, að at-
kvæðin séu ekki rétt talin, enda vel
hugsanlegt, að mótmæli komi fram
því viðvíkjandi frá umboðsmönnum
þingmannsefna. Einkum getur verið
vafamál, hverja kjörseðla eigi að ó-
gilda. Eins getur og leikið vafi á því,
hvort kjÓRaDdi hafi átt atkvæðisrétt
eða ekki. Eða hvort kosning hafi
verið löglega boðuð o. s. fr\.
í öðru lagi getur verið, að einhverj-
um ólöglegum ráðum hafi verið beitt
til þess að afia þingmannsefni kjör-
fylgis, t. d. mútum eða ofbeldi, svo
að ógilda beri kosninguna fyrir þá
sök.
þá verður vafamálið þetta: hver á
að hafa úrskurðarvald um lögmæti
kosnÍDgarinnar?
Eftir núgildandi lögum hefir alþingi
það sjálft. En fáist þeirribróyting fram-
gengt, sem hér er um að ræða, virðist
oss það naumast geta komið til nokk-
urra mála. í sjálfu sér er það mjög
ósanngjarnt, að þingsetan geti orðíð
að leiksoppi í höndum æstra þing-
flokka. Og þegar ræða er um afleið-
ingar af athöfnum, er koma í bága
við hegningarlöggjöfina, svo sem mút-