Ísafold - 08.12.1900, Blaðsíða 1

ISAFOLD
Uppsögn (skrifleg) tundin vit!
áramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík laugardaginn 8. des. 1900.
75. blað.
Kemur nt ýmist einn sinni eða
tvisv. i viku. Ve.rð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1'/» doll.; borgist fyrir miðjan
jnli (erlendis fyrir fram).
XXYII. árg.
I 0. 0. F. 8212148 I. _
Munið eftir, að
nœstu vikurnar
tvœr til jólanna,
kemur ísafold út
bæði á miðviku-
dögum og laug’ar-
dögum-
Frá útlöndum.
|>ingi Breta skyldi saman stefDt
núna á rr.ánudaginn, 10. þ. m., en
þingbyrjun síðan færð viku fram, á
mánudaginn var, 3. þ. m., vegna þess,
að svo mikið þótti þá liggja á nýrri
fjárveitingu til Búa-ófriðarins. Talað
jafnvel um nýja liðsending suður eftir,
20,000 manna, til uppbótar sveitum
þeim, er fengið hafa heimfararleyfi.
Svo fjarri er þar enn fullnaðarúrslitum.
Bretar hafa að eins í orði kveðnu
löndin á sfnu valdi, Transvaal og
Óraníu; í raun og veru eru þeir ekki
húsbændur nema á þeirn blettum, er
þeir hafa hersveitir. Vitaskuld eru
hinir liðféir orðnir vopnfærra rnanna;
en þrautseigja nóg enn.
Boberts marskálkur enn kyr syðra,
en Buller heim kominn til Bnglands.
Honum stóð til boða að verða herr-
aður, og skyldi kenna hann við
Ladysmith, en hann þá eigi þá upp-
hefð.
Kruger forseti kominn til Frakklands
fyrir nokkru, á herskipi því, er Vil-
helmína Hollacdsdrotning hafði sent
honum til ferðarinnar og Gelderland
heitir. Honum var vel fagnað af
Frökkum. Hann skoðaði í París
sýninguna, sem lokað hafði verið fyrir
almenningi hálfum mánuði áður.
þar stóð brjóstlíkneski hans í sýning-
arskála Transvaalsríkis, blómsveigum
skrýtt með ýmsum vinsemdar-áletrun-
um. Hann fór og upp í Eiffelturninn
og virti fyrir sér borgina. Hann hefir
komið til Parísar þrívegis áður, síðast
1884. Frá París ætlaði hann beint til
Haag, aö heimsækja Hollandsdrotn-
ingu, en þá til Briissel og þaðan á
fund Vilhjálms keisara í Berlín. Hann
vill komast alla leið til Pótursborgar,
á fund Bússakeisara; en læknar letja
hanu þess, svona að vetri til. Erindið er
að flytja það mál fyrir stórhöfðingjum
álfunnar, að þeir hlutist til um gerðar-
dóm, er sken úr um forlög Búa.
Ofriðaruppþot í löndum Breta í
Austur-Afrfku norður við Juba-elfi.
Myrtur fulltrúi Bretastjórnar þar,
Jenner að nafni.
Engar lyktir enn komnar á friðar-
gerð í Peking. Tuan prinz sagður
strokinn af landi burt. Stjórnin kín-
verska fer undan í flæmingi alla tíð.
Nikulás Bússakeisari veiktist 8. f.
m. af inflúenzu, er snerist upp í tauga-
veiki, ekki þunga þó. Hann var á
góðum batavegi, er síðast fróttist, 27.
f. mán.
Ensk blöð hin nýjustu (27. f. mán.)
flytja þá frétt frá Stokkhólmi, að
mikið sé um rússneska njósnarmenn
í Svíþjóð og Norvegi, og að búist só
við, að Bússar fari bráðlega að ásæl-
ast þau lönd, með ófriði. En heldur
er ótrúlegt, að þessi frétt eigi við góð
rök að styðjast.
Oscar konungur orðinn fullhress
aftur hér um bil.
Skarlatssóttin.
Nóvembermánuð hafa samtals 10
manneskjur (börn og ungt fullorðið fólk)
tekið skarlatssótt í bænum, og allar
verið fluttar í sóttvarnarhúsið.
Hinn 2. nóv. veiktist piltur í Gufu-
nesi af skarlatssótt, en þangað var
mín ekki vitjað fyr en eftir hálfa aðra
viku, og var þá sóttin komin í 3 aðra
unglinga. Bærinn er í varðhaldi og
hafa síðar 2 fullorðnar manneskjur
tekið sóttina.
Hinn 13. nóv. veiktist unglíngur í
Bakkakoti á Seltjarnarnesi af skarlats-
sótt; þangað var mín undir eins vitjað;
var sjúklingurinn fluttur inn í sóttvarn-
arhúsið, bærinu sótthreinsaður og heíir
ekki þar orðið meira vart við sóttina.
Hinn 28. nóv. veiktist stúlkubarn á
Hóli í Garðahverfi; þar hefir sóttin
verið áður (í 2 öðrum börnum og hús-
freyjunm); en þetta barn, sern nú er
veikt (fluttí sóttvarnarhúsið), hefir verið
hér inni í Beykjavík og var nýlega
komið heim. Sótthreinsunarkonan, sú
er sótthreinsar öll skarlatssóttarheim-
ilin, hefir r.ú eftir á tjáð mór, að hún
hafi »ekki fengið« að sótthreinsa eins
vandlega « Hóli, eins og eg hafði fyr-
ir hana lagt. þess vegna hefir svona
farið.
Frekara hefir sóttin ekki gert vart
við sig í Beykjavíkurhéraði.
Samkv. 14. gr. 1 sóttvarnarlögunum
varðár það fangelsi eða sektum, að
leyna sótt, sem varnir eru settar við,
og er það skylda læknis að tilkynna
lögreglustjóra, ef einhver gerir sig S9k-
an í slíku nú, að því er skarlatssótt-
ina snertir.
Margir halda, að skarlatssóttinni hafi
víða verið leynt; en það er ekki satt.
Ef hún kemur á heimili og fer leynt
í fyrstu, þá líður ekki á Iöngu áður
svo margir sýkjast, að fregnir fara af
því (eins og í Grindavík).
Hirðuleysið bitnar fyrst og fremst á
þeim, sem sóttinni vilja leyna, þar
næst á öðrum út í frá.
Eg skal engan dóm á það leggja,
hvort skarlatssóttinni hefir vísvitandi
verið leynt í Grindavík og á Gufunesi.
Margir halda að svo sé, og fást um að
sýslumaður hefir enga rannsókn gert.
Er það allsendis rangt, að saka sýslu-
mann um vanrækslu — rannsókn eða
réttarhald getur ekki komið til mála á
bæjum þar, sem sóttin er, eða alveg
nýlega afstaðin; hún verður að bíða.
Héraðsbuar í Beykjavíkurhéraði eru
ámintir að draga ekki að vitja læanis,
ef grunur vaknar um skarlatssótt. það
er hverju heimili fyrir beztu, að lækn-
ir komi sem fyrst; þá má oftast varna
því, að fleiri taki sóttina en 1 eða 2,
eins á utanbæjarheimilum, meðan rúm
endist í sóttvarnarhúsinu hér í bænum.
Eg hefi meira annríki en svo, að eg
geti sjálfur verið við hverja BÓtthreins-
un, enda kann sótthreinsunarkonan
það verk til fullnustu; en eáki má
sýna henni mótþróa, og hefi eg nú
boðið henni að láta mig tafarlaust vita,
ef slíkt ber við, og mun eg þá tilkynna
það lögreglustjóra, sem mér er skylt.
Eg frétti í gær, að piltur austur í
Ölfusi væri nýdáinn úr skarlatssótt;
önnur sagan sagði, að hann hefði dá-
ið úr barnaveiki upp úr skarlatssótt.
Skarlatssóttarhálsbólgan er stundum
drepkend og líkist þá mjög barnaveiki
og leiðir oft til bana. Læknar héldu
áður, að þessi drepkenda hálsbólga
væri í raun og veru barnaveiki, sem
kæmi ofan á skarlatssóttina; en nú
vita menn, að þetta er ekki rétt. Hin
vonda, drepkenda hálsbólga tilheyrir
sjálfri Bkarlatssóttinni.
G. Björnsson.
Skrítilegt sálarþrek.
Aðferð rektors út af. Stafsetningar-
orðbókinni á ekkert skylt við venju-
lega ritdómaramensku.
því er það ekkert annað en bíræfin
blekkingartilraun af honum, er hann
gefur í skyn, að höf. hennar þoli
ekki ritdóm um sig. Hann gerir sér
von um, að almenningur sé svo at-
hugftlítill og hugsunarlaus, að hann
villist inn á það sjónarmið, svo fjarri
réttu sem það er, og veiti eigi eftir-
tékt hinu skoplega ofstopa-atferli hans.
Bitdóraarar eru ella aldrei vanir að
gera nsma að aýna með einhve-jum
rökum, góðum eða slæmum, oþinber-
Iega (þ. e. á prenti) fram á kost og
löst á riti þvf, er þeir fást við að
dæma. þeir geta gert það mjög íll-
gjarnlega og haimskulega. En þeir
g e r a það, — myndast við að rök-
styðja það, sem þeir segja.
þeir eru aldrei vanir, ef þeir eru
roeð sjálfum sér, að birta svo mikil
lastmæli um eitthvert rit, sem þeir
geta saman komið í örfáar línur, með
þeim eftirmála, að þeir ætli að rök-
styðja þau ummæli síðar, en — gsra
svo annaðhvort að draga það von og
úr viti, eða að koma aldrei með neinn
rökstuðning, hvort sem heldur er af
hirðuleysi eða getuleysi, þ. e. af því,
að þeir sjá, að þeir geta engin nýtileg
rók kornið með, og kjósa svo heldur,
að verða sér til minkunar með þögn-
inni en með einhverjum markleysu-
vaðli; og er það af tvennu illu vitan-
lega hyggilegra.
þ e 11 a er það, sem Isafold hefir
vítt, eins og var sjálfsögð skylda
blaðsins, hver sem í hlut átti og hvernig
sem á stóð. Slíkt hátterní má ekki
haldast uppi óvöldum gutlurum, hvað
þá heldur hátt settum og hávirðulegum
vísinda i.önnum. Og blaðið hefir af
tómri vægð og hlífð við manninn gert
ráð fyrir, að hann hafi ekki verið
með sjálfum sér, er hann flanaði á
stað með þetta, heldur verið sjúkur
af geðofsa, af hefndarhug við höf.
ritsins fyrir ýmsar mótgerðir, því ó-
viðkomandi, og af gremju yfir forlögum
hinnar alræmdu stafsetningartillögu
hans sjálfs (»mans-umskiftingains«; það
eitt var nóg til þess fyrir hann að ilskast
við svona rit.hver svo sem verið liefðihöf.
þess, eins og dæmi H. Kr. Fr. sýnir, sbr.
síðasta blað). Með öðru móti er eng-
um mæturú manni trúandi til slfks
atferlis. það er vitanlega mikið bágt,
að maður, sem settur er til að stjórna
helztu uppeldisstofnun landsins, skuli
ekki kunna að stjórna geði sínu betur
en þetta.
Leikhúsfundarhaldið 3 vibum eftir
áminsta auglýsingu á sjálfsagt að fleka
suma til að meta ritdóms ígildi eða
fyrirheitins rökstuðnings. Eu tóm
vitleysa er það. Yið þá, sem téð aug-
lýsing var ætluð, með fyrirheiti um
rökstuðning, eru það engar efndir á
því fyrirheiti, þótt komið sé með eitt-
hvað í því skyni innan 4 veggja og
fyrir luktum dyrum, í áheyrn ekki
V100 hluta af þeim, er auglýsinguna
lesa eða heyra. það er annað hneykslið
í þessu háttalagi. En nú vék þar að
auki þessu fundarhaldi alt öðru víai
við. það er fyrst og fremst kvatt til
fundarins í alt öðru skyni — f orðfi
það er boðað til hans sem umræðu-i
fundar um stafsetningarmál. Að vísu
var það ekki nema yfirdrepskapur.
Fundarboðandi ýmist sá svo um eða
vissi af þvf löngu áður, að þeir, sem
líklegastir voru til að eiga þátt í slíb-
um umræðum, kæmu þar alls eigi.
því næst sá hann svo um, að hér um
bil öllum öðrum en sér einum yrði þar
máls varnað, með því að vera svo
langorður sjálfur — upp úr skrifuðum
blöðum!—, að fundarmenn entust eigi
til að hlýða á það alt, hvað þá heldur
meira. Loks hafði hann tölu þá, er
hanu fíutti, ekki keimlíka neinum
ritdómi, neldur lét það vera drengja-
legt trúðleikshjal og hártogana, þeim
einum fullorðnum mönnum geðfelt, er
hann vissi að báru einnig beiskan bug
til höf. ritsins eða til blaðs hans,
raunar eigi af neinu ástfóstri við
»mans umskiftinginn« alræmda, heldur
af öðrum, fjarskyldari ástæðum. Öðr-
um vissi hann tölu sína óboðlega,
enda valdi hina aðallega fyrir áheyr-
endur, — sena sjá má meðal annars á
því, að hann fór um marga þeirra
ekkert eftir því, hvort þeir hafa nokk-
urt vit á stafsetningarmálinu eða ekki.
Menn af öðru sauðahúsi, er hann
komst eigi hjá að bjóða að hlýða á
sig, smáðu yfirleitt boð hans — þeim
var kunnugt um fyrir fram, hvert
talan vísindamannsins stefndi, vegna
æfinga þoirra, er hann hafði haft á
henni eða ýmsum atriðum úr henni
áður hingað og þangað um bæinn.
þeim fanst þetta vera þannig vaxið,
að mætir menn hlytu að kunna því
mjög illa.
þetta var nú annað frumhlaupið.
Hinn fyrirheitnirökstuðningur frammi
fyrir almenningi er ókominn enn, og er
mælt að hans muni aldrei von, held-
ur eigi í þess stað að koma smátt og
smátt nokkurar sundurlausar hártog-
anaglepsur og markleyiuhjal í ónefndu,
alþektu blaði, sem orðið er nú rektors
lífakkeri.
Að öðru leyti er embættisvits-hjá-
trúnni ætlað að vera sú hjálpræðis-
hella, er forði »vísindamanninum« frá að
verða sér til sjálfsagðrar minkunar
fyrir frumhlaupið. þeirri hjátrú sem
sé, að þeim, er guð gefur embætti»
gefi hann einuig vitið í það, — þeirri
hjátrú, að úr því að hann sé skóla-
meistari, þá kunni hann betur alt
það, sem kent er við skólann, heldur
en allir aðrir lærifeður þar, hvað þá
heldur utanskólamenn. Sú hjátrú