Ísafold - 12.12.1900, Blaðsíða 1

Keranr út ýmíst einn sinni eða
tvisv. í viku. Terð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l‘/» doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis iyrir fram).
ISAFOLD
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXVII.
árg.
Keykjavík miðvikudaginn 12- des. 1900.
76. blað.
Biðjið ætið um
OTTO M0NSTEDS
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadrjugt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
I 0. 0. F. 8212148 I.
Forngripasafnið opið mvd. og ld. II—12
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Lanasbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundn lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ]d. til útlána.
Ókeypis lækning á spítalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud, hvers mánaðar
kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
z^Enn kemurísa-
íold út þrisvartil
jóla: ld-15., mvd 19.
og Id. 22. desbr.
Væntanleg fiokkaskifting
hór á landi.
Naumast hefir flokkaskiftingin hér á
landi nokkuru sinni verið jafn-ákveðin
og nú síðan i fornöld. Eða ef til vill
kann að vera réttara að segja, að naum-
ast hafi málefni þjóðarinnar skift henni
áður í jafn-ákveðna flokka á síðari öld-
um. Því að nóg hefir stundum ver-
ið um flokkadrættina.
Og samt verður ekki sagt, að þaö só
annað en stjórnarskrármálið, sem enn
ræður flokkaskiftingunni verulega. Það
kom greinilegast í ljós við kosningarnar
í haust. Hvarvetna stóðu menn á önd-
inni út af því, hvort stjórnarbótarvinur
eða stjórnarbótaróvinur næði kosningu
þeir er lótu þjóðmálin skipa öndvegi.
Um annað var ekki spurt. Og frá öðru
var ekki skýrt, nema þá eins og af til-
viljun. Fyrir þjóðinni lágu önnur stór-
mál, sem velgengni hennar getur vel
verið undir komin. En það var eins og
stjórnarskrármálið sligaði þau við kosn-
ingarnar, eins og að undanförnu. Óvíst
er, hvort þau liafa nokkurstaðar ráðið
úrslitunum. Um suma nýkjörnu þing-
mennina er almenningi út í frá ókunn-
ugt, hvernig þeir ætli að taka í þau
mál. Og um suma aðra þingmenn er
það víst, að þeir ætla ekki að verða
sömu mönnunum samferða í bankamál-
inu og ritsímamálinu eins og í stjórnar-
skrármálinu.
Stjórnarskrármálið er því í raun og
veru eina málið, sem enn ræður flokka-
skifting hór á landi, En sú flokkaskift-
ing getur ekki með nokkuru móti orðið
til frambúður.
Það mál hlýtur að verða útkljáð, til
bráðabirgða að minsta kosti, innan
skamms. Og þá er sú floklcaskifting,
sem nú á sór stað, undir lok liðin af
sjálfu sér. Vitaslmld virðist mega
ganga að því vísu, að úr stjórnarbótar-
flokkinum, sem nú er, myndist áfram-
haldandi, staðfastur framfaraflokkur; all-
ur þorri stjórnarbótarmanna er stjórn-
arbótinni sinnandi einmitt í því skyni
framar öllu öðru, að þjóðin skuli eiga
auðveldara aðstöðu í framfaraviðleitni
sinni yfirleitt. En ekki næði samt nokk-
urri átt að haldn því fram, að stjórnar-
bótardeilan skifti mönnum í flokka,
þegar svo er komið, að sú deila er und-
ir lok liðin.
Og ekki virðist það neinn galdur að
sjá fyrir, hvað þá muni taka við, hvað
þá muni verða allsherjar-ágreiningsefnið
hór á landi.
Það er sýnilega trúin á laudið og
þjóðina.1
Það djúpsetta og afarmikilsverða á-
greiningsefni er þegar farið að gera vart
við sig til muna. Og þó kemur það
enn tiltölulega svo lítið til greina í af-
skiftum manna af þjóðmálum. Hvað
mun þá verða, þegar það á að fara að
ráða öllu að kalla má í löggjöfog stjórn
landsins?
Þolir þetta land og þessi þjóð menn-
inguna,, samskonar menniug eins og á
sór stað hjá öðrum siðuðum þjóðum?
Það er spurningin mikla, sem nú er svo
oft farin að gægjast fram, miklu oftar
sjálfsagt en menn gera sér ljósa grein fyrir.
Ekki getur það dulist neinum hugs-
andi manni, hve mikilsvert málið er.
Stöðugt erum vér aö hafa meiri og meiri
afskifti af öðrum þjóðum. Þörfin er
því sýnilega meiri og meiri með hverju
árinu, að fylgjast nokkurn veginn með
þeim. Og framfararás þeirra er hraðari
nii en nokkur maður hefði getað gert
sér í hugarlund fyrir nokkurum áratug-
um. Framfaravonir þeirra og framfara-
hugmyndir eru þó enn miklu stórstígari.
Þær eru í raun og veru alveg hættar
að hugsa sér nokkur takmörk fyrir þeim
framförum, sem orðið geti með þeim
innan skamms. Svo framarlega sem vór
höldum að miklu leyti kyrru fyrir, get-
ur ekki hjá því farið, að vér heltumst
svo áþreifanlega úr lestinni, að vór verð-
um innan skamms tciluvert nær skræl-
ingjum, að því er menningu snertir,
en frændþjóðum vorum umhverfis oss.
Getum vér þá orðið nokkurn veginn
samferða öðrum siðuðum þjóðum?
ísafold hefur jafuan játað þeirri
spurningu afdráttarlaust. Og svo er
fyrir þakkandi, að margir merkir menn
og góðir hór á landi eru oss samdóma í
þvi efni. Þeir geta alls ekki til þess
hugsað, að þessi þjóð eigi um aldur og
æfi að verða örverpi veraldarinnar,
fátæk, einangruð, menningarsnauð kot-
þjóð.
Þeir vita það mjög ve), að það kostar
nolcJcuð að komast í sannleika í tölu
menningarþjóðanna. Menningin hefir
kostað aðrar þjóðir mikið, eigi að eins
of fjár, heldur hafa þær og^ orðið að
beita miklum áhuga og miklum vits-
munum og miklum líkamskröftum til
þess að öðlast hana. Enginn maður
getur gert sór í hugariund, að vór mun-
um þurfa minna fyrir hana að greiða
en aðrar þjóðir. En þeir menn, sem
hér er um að ræða, eru ráðnir í að vinna
að því, að þjóð vor fari hennar sem
styzt á mis hér eftir, hvað sem hún
kostar. Þeir krefjast þess ekki, að vér
hljótum alt menningarglysið,
sent aðrar þjóðir gcta skreytt sig með.
En þeir líta á það sem lífsskilyrði fyrir
þjóðina, að alþýðan fái eins góða ment-
un hér eins og í öðrum löndum, að bænd-
ur búi eins vel hér og í öðrum löndum, að
sjávarútvegur vor samsvari hæfilega þeira
ógrynnum auðs, sem hór eru við strend-
ur landsins, að iðnaður komi upp í land-
iuu, að híbýli manna hór verði engu ó-
hlýrri, engu loftverri og engu óhreinni
en híbýli manna í öðrum löndum.
Agætt sýnishorn hugmynda þeirra,
sem fyrir framfaramönnum þjóðar vorr-
ar vaka, er ritgerð Páls amtmanns Briem,
sem nú er komin út hór í blaðinu, —
ágætt sýnishorn, það seút hún nær. En
hún nær ekki verulega til annars en
búnaðarins, og því kemur þar vitanlega
ekki fram nema nokkur hluti af kröf-
um þeim, sem eru í vændum.
Það er í raun og veru algjörð um-
breyting á öllu atferli þjóðar vorrar, að
því er framfaramál hemlar snertir, sem
fram á verður farið.
Geta má nærri, hvort slíkar kröfur
vekja ekki mótspyrnu.
Jafn-staðráðnir og framfaramenn þjóð-
ar vorrar eru í því, að láta ekki sitt
eptir liggja í viðleitninni við að koma
henni inn á uýjar meuningarbrautir,
jafn-staðráðnir eru afturhaldsmenn vorir
sýnilega í því að halda öllu verulegu í
sama horfinu og að undanförnu.
Bjóðist oss ráðgjafi, sem starfi í ná-
inni samvinnu við þingið að eflingu
nauðsynjamála vorra, þá afsegja þeir
hann með ópum, köllum og brigzlum,
af því að hanu geti orðið ofjarl þings-
ins.
Sé oss boðin öflug peningastofnun í
öllum vorum peningavandræðum, þá
berjast þeir gegn henni með hnúum og
hnefum, því að peningar verði oss ekki
til neins aunars en setja oss algerlega á
höfuðið.
Komi til orða, að vór komumst loks-
ins út úr einangruninni með ritsíma-
sambandi við önnur lönd, þá leitast þeir
við að telja þjóðinni trú um, sumpart
að vór mundum ekkert gagn hafa af
því, sumpart að vór höfum ekki efni á
að kosta ueinu til þess og að útlending-
ar eigi að leggja os's það til að öllu
leyti.
Þegar framfaramenn vorir eru að tala
um, að vér verðum fyrir hvern mun að
auka fjárframlögin til atvinnuvega og
mentunar þjóðarinnar, þá leggja aftur-
haldsmennirnir alla áherzluna á s p a r n-
aðinn og krefjast þess, að vér látum
svo og svo miklu óeytt af hinum litlu
tekjum landsins, leggjum það í sjóð,
látum það nema miljónum og kaupum
fyrir það vitleysu að mörgum árum liðn-
um (sbr. ritgjörð Boga Melsteðs í Austra).
Þegar framfaramenn vorir eru að
sanna það með gersamlega órækum rök-
semdum, að alþýða vor só ekki jafn-vel
að sór sem alþýða manna með frænd-
þjóðum vorum og krefjast þess, að svo
mikið fé sé fram lagt, að hún standi
ekki lengur öðrum á baki, þá geraekki
afturhaldsmenn vorir annað en vonzkast
og reyna að telja mönnum trú um, að
nú sé verið að níða þá.
Svo mikil er afturhaldsáfergjan í sum-
um mönnum hór á landi, að eitt blaðið
flytur athugasemdalaust ritgjörð um
það, að það só dýrmæt róttindi fyrir
minni hluta annarar þingdeildarinnar að
geta ónýtt fjárlögin, ef landið
skyldi fá stjórn, sem yrði of stórstíg í
framfaraattina.
Og svo mikill er fjandskapur aftur-
haldsmanna við þá, er vilja fá ástand-
inu breytt, að þeir leitast af fremsta
megni við að koma inn þeirri ímyndun
hjá þeim, sem lítilsigldastir eru andlega,
að þeir, sem á breytingarnar hyggja,
vilji ekkert annað en svíkja landið í
hendur útlendingum, og flæma þjóðina
í aðra heimsálfu.
Góðgjarnlegasti skilningurinn áslíkum
atförum er sannarlega sá, að mennina
vanti gersamlega trú á landið og þjóð-
ina.
Og sií trú er það sýnilega, sem skift-
ir þjóðinni í flokka, þegar loksins verð-
ur vitrætt um það flókna mál, hvort
hagkvæmara muni fyrir þingið að hafa
ráðgjafann í 300 mílna fjarlægð eða
heima hjá sér þá dagana, sem það á að
semja við hann.
Útsala
Thorvaldsens-félagsins.
Skýrsla frá félagimt.
Eins og mörgum er kunnugt, gerði
Thorvaldsensfélagið síðastliðið sumar
dálitla tilraun til að koma á sölu á is-
lenzkum iðnaði.
»Bazarinn« eða útsalan byrjaði 1.
júní og voru þá að eins örfáir munir
tií sölu; en brátt kom það í ljós, að
furðumikið seldist af þeim munum,
sem voru laglega til búnir og með
sanngjörnu verði.
þegar það fór að fréttast, að nokk-
uð seldist, fjölgaði mununum óðum og
seldist í júní fyrir um 400 kr„ í júlí
fyrir um 1500 kr., í ágúst fyrir nál.
800 kr. og eftir það til þessa dags um
600 kr.
þetta eru að vísu ekki stórar fjár-
hæðir; en þó gekk salan betur en fé-
lagið hafði gert sér von um.
Silfursmíðar hafa gengið vel út, bæði
gamlar og nýjar, eiakum þó gamlar
eða smíðaðar eftir gömlum mótum.
Mikið hefir líka selst af vetlingum,
sokkum, ullarklútum .og tvöföldum og
einföldum hyrnum; en komið hefir fyr-
ir, að vetlingar og sokkar hafa verið
illa lagaðir og það staðið þeim fyrir
sölu.