Ísafold - 22.12.1900, Blaðsíða 2

314
búast, eða að atkvæðasmalar bans þar
nyrðra hafa eigi verið honum sem ein-
lægastir, hafa líklega skammast sín
fyrir það eftir á, að hafa beitt jafn-
lubbalegum meðölum, gagnvart fáfróð-
um alþýðumönnum, til að afla sýslu-
manni kjörfylgis, og því ekki viljað
við það kannast í h&ns eyru.
Hér vestra hafa menn fyrir sér frá-
sagnir svo fjölda reargra skilríkra
manna, þessu viðvíkjandi, að frekari
vitna þarf eigi við, enda dirfðist og
enginn að mótmæla frásögu minni hér
að lútandi á kjörfundinum, því að þar
voru margir til staðar, sem búnir voru
til þess, að staðf6sta hana í öllum
atriðum.
Að eghreyfði þessu á kjörfundinum,
var einmitt gjört eftir tilmælum nokk-
urra heldri bænda í Aðalvík, sem
töldu sennilegt, að einhverjum af fá-
ráðlingunum kynni að snúast hugur,
ef þeim væri alvarlega sýnt fram á
það á kjörfundinum, að sagan um
•herþjónustuna og herskattinn«, sem
ætti að vera nauðsynleg afleiðing af
skipun sérstaks ráðherra fyrir Island,
væri uppspuninn einn.
Engu að síður hefi eg þó gert Haf-
stein sýslumanni það til geðs, að út-
vega yfirlýsingu frá einum af hans
háttvirtu kjósendum, sem af tilviljun
kom hér nýskeð til kaupstaðarins. 0
Hann fekk uppfræðingu(l) sína hjá
Sigurði faktor Pálssyni á Hesteyri, og
kaus svo þá Hafstein og porvald pró-
fast.
Yfirlýsingin er svo hljóðandi:
YFIRLÝSING.
Eg undirritaður lýsi því hér með
yfir, að hr. verzlunarstjóri Sig. Páls-
son á Hasteyri, sem ferðaðist um hér
í hreppi í síðastl. ágústmánuði til
þess að vinna menn til þess, að kjósa
þá Hafstein sýslumaun og porvald pró-
fast, talaði við mig í þá átt, að ef
Skúli Thoroddsen og síra Sigurður
Stefánsson yrðu kosnir, og sérstakur
ráðherra yrði skipaður fyrir ísland, þá
myndi afleiðingin af því verða sú; að
íslendingar yrðu að læra hermensku
og fara í stríð.
Sömu orð hefi eg heyrt, að S. Páls-
son hafi haft víð fleiri.
p. t. ísafirði 27. okt. 1900.
Jóhann Jóhannsson
(handsalað)
bóndi í Þverdal i Sléttuhreppi.
V ottar:
Valdimar Örnólfsson.
Jón H. Guðmundsson.
Fjölda slíkra yfirlýsinga er hægt að
útvega sýslumanni við tækifæri, ef
hann skyldi óska«.
»Skuldarikið.
Sýslumaður dylgir um það, að með-
al kjósenda sinna í »Hornstranda-
hreppunum* muni vera fyllilega eins
margir *greindir« og »mentaðir« menn,
eins og í »skuldaríki« mínu.
Hér er auðvitað átt við það sama,
þótt dult sé talað, sem *uppskafning-
urinn« er látinn segja fullum stöfum í
»J>jóðólfi«, að ýmsir hafi kosið mig, af
því að þeir skuldi mér.
|>að er satt, að það leiðir af verzl-
unaratvinnu þeirri, sem eg rek hér í
héraðinu, að eg á jafnan og hlýt að
eiga fé nokkurt útistandandi — og
það of mikið að vísu, eftir mínum
veiku efnum —.
En mjög illa situr það á sýslumanni
kjördæmis þessa, að slá sýslubúum
sínum því í nasir, að þeir séu svo ó-
sjálfstæðir og sannfæringarlausir, að
þeir láti slíkt ráða atkvæðum sínum,
og munu þeir að líkindum lítt þakka
honum þær getsakir.
Full-kunnugt er sýslumanni það
einnig, að eg hlaut ekki síður atkvæði
úr öðrum hreppum, svo sem úr Vest-
ur-sýslunni, þar sem eg engin verzl-
unarviðskifti hefi, enda er það og færri
hlutinn þeirra, sem verst eru í efna-
legu tilliti settir, sem kosningarrétt
hafa, eins og kosningarlögum vorum
er háttað.
Annars kemur mér þessi skoðun
Hafsteins sýslumanns á sjálfstæði og
sannfæringarfestu sýslubúa sinna ekk-
ert á óvart, slíkt kapp sem hann lagði
á pað, að sameina allar verzlanir kjör-
dœmisins undir sinn fána í kosningar-
baráttunni.
Jafnvel L. A. Snorrason kaupmað-
ur — sem sjálfur hefir hér þó ekki
kosningarrétt — hafði ekki frið á sér
fyrir dekrinu og veizlunum á undan
kosningunni.
Sýslumaður virðist því hafa litið
svo á, að því fleiri skuldirnar, sem
hvor hefði á sína hlið, því fleiri fengi
hann atkvæðiu!
En hvað ætli þær skuldir, sem eg á
hjá mönnum, séu nú mikið brot af
öllum verzlunarskuldum Á. Ásgeirsson-
ar verzlana á ísafirði, Flateyri, Arn-
gerðareyri og Hesteyri, Leonh. Tang’s
verzlunar, L. A. Snorrasonar verzlun-
ar o. fl.?
Magn verzlunarskuldanna var því
svo margfaldlega sýslumanns-megin.
Og sannarlega er það því víst, að
væri þessi kurteisi(!) og góðgjarnlegi(!)
mælikvarði sýslumannsíns (og »upp-
skafningsins« hans), að því er atkvæða-
greiðslu manna snertir, réttur, þá
hefði eg víst sám-fá atkvæðin fengið.
Annars er það algjörlega óþarft
fyrir Hafstein sýslumann, eða aðra, að
vera að gera sér upp ágizkanir, eða
reyna að grafast fyrir tildrögin til
þess, að eg var hér kosinn.
Eg hefi áður verið kosinn alþingis-
maður, bæði einu sinni í Eyjafjarðar-
sýslu, og tvívegis hér í kjördæminu,
og gat þá í ekkert skiftið verið verzl-
un minni til að dreifa, því að hún var
þá engin til.
Meira að segja, eg hefi ekkí einu
sinni þurft á því að halda, að hafa
yfirvaldshjálminn mér til hjálpar í
kjördæmum þeim, er eg hefi kosiun
verið, því að mér var — sem Hafstein
sýslumaður, mörgum fremur, má muna
— vikið hér frá sýslu, áður þingkosn-
ingin 1892 fór fram«.
Lagleg
embættisframmistaða!
Embættisbróðurleg kurteisi!
Landlæknir sannur að sök.
Með bæjarþingsdómi 20. þ. mán.
í máli því, er landlæknir höfðaði í
sumar gegn ábyrgðarmanni ísafoldar
út af lýsmgu blaðsins 1. ágúst þ. á. á
framkomu hans í skarlatsóttarmálinu
hér m. m., er hann, landlæknir dr. J.
Jónassen, dæmdur sannur að sök
um aðalávirðing þá, er honum er þar
borin á brýn: að hann hafi
spilt fyrir fyr i rskipuð u m
sóttvarnarráðstöfunum gegn
veikinni (»orðið þess valdandi, að
brytt hefir á óánægju meðal almenn-
ings með þessar ráðstafanir«, — sem
gerðar höfðu verið með hans ráði!).
Jætta hafa mörg vitni borið. Og í eyru
2 þeirra gerði hann sér lítið fyrir og
bætti því við til frekar áréttingar, að
það væri »ekkert að marka,
h v"a’ð héraðslæknir Guð-
mundur Björnsson segði,
því að hann þekti ekki skarlatssótt*,
o. s. frv. |>etta s ó r u 2 vitni fyrir
réttinum.
Dómaranum þykir að eins of hart
að orðx kveðið, að landl. »gangi um
bæinn og veki óvild«, með því »í þeim
orðum virðist liggja það, að landl.
geri sér erindi til bæjarmanna til þess
að vekja slíka óvildn. En hann sektar
þó alls ekki blaðið fyrir þau ummæli.
Hins vegar metur hann orðiu »tvíveðr-
ungs-vitleysa« og «fáráðling8háttur« í
hinni umstefndu grein Saknæm, þ. e.
óvirðandi og móðgandi, og gerir dá-
litla sekt fyrir þau, að eins 30 kr.
En — það kemur, eíns og hver maður
sér, ekkert við aðalatriðinu, sakar-
giftinni um framkomuna í skarlats-
sóttarmálinu. Og ummæli blaðsins
um þingmannsframkomu landlæknis,
— stefnufestu(!) hans o. s. frv., ekki
glæsilegri en sú lýsing var, — áræðir
hann ekki einu sinni að lögsækja það
fyrir; þeim rennir hann niður orða-
laust.
ísafold átti lengi örðugt með að fá
sig til að trúa sögunum um það at-
ferli landlæknis, sem nú er sannað.
J>að var svo gersamlega ótrúlegt, að
hann væri að vekja óvild gegn þeim
sóttvarnarráðstöfunum, er hann hafði
sjálfur ráðið til að gerðar væru.
J>es8 vegna með fram og jafnframt
til þess að hnekkja hættunni, sem
sýnilega stafaðí af þessum ótrúlegu
sögum af landlækni, bar ísafold hann
undan ámælinu svo lengi, sem þess
var nokkur kostur, svo lengi, sem
nokkur neisti var eftir af von um það,
að sögurnar væru ekki sem áreiðan-
legastar.
En þar kom á endanum, að sá
neisti var með öllu útkulnaður.
J>á taldi ísafold beinlínis rangt, svik
við alþýðu manna, að þegja lengur.
Megnasti óvildarhugur var farinn að
kvikna gegn hinum ötula og skyldu-
rækna héraðslækni Reykjavíkur, sem
ekkert hafði til saka unnið, en sýndi
hina lofsverðustu umhyggju fyrir lífi
manna og heilsu. Hver um annan
þveran bar fyrir sig þau ummæli land-
læknis, sem nú eru sönnuð, að hér-
aðslæknirinu hefði ekki vit á veikinni.
J>að leyndi sér ekki, hvílíkur voði
vofði yfir bænum og landinu öllu, ef
þessi óvild næði að magnast og þessi
ummæli landlæknis næðu að festa
rætur f hugum manna. Éngin leið
var hugsanleg til þess að stemma
stigu við þessum voða önnur en sú,
að koma því upp, hver afskifti land-
læknir hefði af málinu. Annars hefði
hann að öllum líkindum haldið fram
uppteknum hætti enn dag.
Jæssari hættu hefir nú tekist að af-
stýra. Alþýða manna er búin að átta
sig á því, að héraðslæknir hefir með
röggsemi sinni unnið henni ómetan-
legt gagn, og að euginn vafi getur á
því leikið, að mörg börnin eiga honum
lífið að þakka. Og landlæknir er nú
farinn að haga sér á alt annan hátt
en hann gerði frarnan af sumrinu í
skarlatssóttarmálinu. ísafold hygst
hafa átt góðan þátt í þeim breyting-
um. Og þess vegna fer því fjarri, að
hún telji eftir þær fáu krónur, sem
það kostar. —
En hvað gerir nú landstjórnin?
Enginn vafi getur á því leíkið, hvern-
ig á því stóð, að hún lét höfða þetta
mál og veíta landlækni gjafsókn. Hún
hefir séð, að ef vel átti að fara, varð
Iandlæknir að bera af sér það gífur-
lega ámæli, að hann væri að vekja
óvild gegn þeim sóttvarnarráðstöfun-
um, er hann hefir sjálfur lagt til að
gerðar væru og landshöfðingi fyrir-
skipað eftir hans tillögum. Nú er feng-
inn dómur fyrir því, að þetta er
satt. Og jafnframt er fenginn dómur
fyrir því, —sem ísafold hafði ekkert um
getið — að landlæknir hefir látið uppi
við menn, að héraðslæknir, sem átti
að framfylgja þeim ráðstöfunum, er
gerðar voru samkvæmt tillögum Iand-
læknis sjálfs, hefði ekki vit á málinu.
Dómurinn virðist því öllu viðsjárverð-
ari fyrir landlækni en ummæli lsa-
foldar nokkurn tíma voru.
Já, hvað gerir landstjórnin?
Finst henni nú embættissómanum
betur borgið eftir að þetta er sannað,
en meðan það var ósannað?
Vér prentum hér meginkafla dóms-
ins:
Eins og alkunnugt er, fluttist síðast-
liðið vor sunnan úr Gullbringusýslu
hingað til bæjarins sóttnæm veiki,
sem gengur hér enn, og að áliti hér-
aðslæknis og annara lækna, s e m
vitni hafa borið í málinu,
er skarlatssótt. Til að varna útbreíðslu
sýki þessarar fyrirskipaði landshöfðing-
inn með ráði stefnanda [land-
læknis] samkvæmt lögum nr. 2,31. janú-
ar 1896, sóttvarnarráðstafanir, er
byrjaðar voru í maímánuði og fram-
kvæmdar hafa verið síðan fyrír for-
göngu og undir umsjón héraðslæknis-
ins. J>að er nú sannað með
vitnisburðum í málinu og við-
urkent af stefnanda sjálfum, að hann
hafi bæði áður en farið var að beita
sóttvörnum gegn sýkinni hér og eftir
það álitið, að hún væri ekki skarlats-
sótt, heldur önnur veiki, rauðir hund-
ar með Bkarlatssóttareinkennum, eða
sama veikin sem gekk hér árið 1887
og stefnandi eftir ómótmæltri sögusögn
stefnda taldi vera rauða hunda í hér-
aðslæknisskýrslu sinni til þáverandi
landlæknis. J>essaskoðun hefir stefnandi
látið uppi bæði við lækna þá, sem fyr
er getið, og við 3 önnur vitni, og í
því sambandi átið í ljósi við 2 af
vitnunum eða í áheyrn þeirra, að ekki
væri að marka, hvað héraðslæknirinn
segði, um sóttina, því að hann þekti
eaki skarlatssótt og hefði aldrei séð
hana.
Eins og það í sjálfu sér er eðlilegt,
þegarlitið ertilembættisstöðustefnanda,
að fyrgreind skoðun hans á sóttinni,
sem hann virðist ekki hafa
farið dult með] og því virðist
hafa orðið almenningi kunn, og sér-
staklega utnmæli hans um þekkingar-
leysi héraðslækniiins á sóttinni, hafi
verið til þess fallin, að vekja efasemd-
ir hjá aimenningi um sóttina ognauð-
synina á sóttvörnum gegn henni, og
jafnframt óánægju með þær, þannig
eru í málinu komnir fram vitnisburðir
um,að slík óánægja hafi átt sér stað.
Héraðslæknirinn hefir sem vitni borið
það, að hann hafi oróið var við óá-
nægju út af sóttvarnarráðstöfunum hór
í sumar gegn skarlatssóttinni af þeirri
ástæðu, að stefnandi hafi ekki sagt veik-
ina vera annað en rauða hunda, og
tvö önnur vitni hafa orðið vör við ó-
vild í orði eða óánægju út af þessum
ráðstöfunum af margra munni á ýms-
um tímum, og neyrt stefnanda borinn
fyrir því, að veikin væri alls ekki
skarlatssótt, heldur rauðir hundar. O g
aðra ástæðu til þesBarar
óvildar vita vitnin e k k i.
Jafnvel þótt það eftir þessum
vitnisburðum só komið í ljós, að stefn-
andi með því að kveða upp og láta
berast út eftir sérálit um áðurgreinda
farsótt, sem fer í bága við þær ráð-
stafanir gegn útbreiðslu hennar, sem
fyrirskipaðar voru í samráðivið
h a n n, hafi orðið þess valdandi, að
brytt hefir á óánægju meðal alménn-
ings með þessar ráðstafanir, þá ná
þó tóðir vitnisburðir eigi til að sanna
þau ummæli í hinni umstefndu máls-
grein, »að stefndi gangi um og veki ó-