Ísafold - 20.04.1901, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist [einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1l/» doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
i
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXVIII. árg.
Reykjavík laugardaginn 20. apríl 1901.
28. blaö.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTBD
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadriúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
I. 0. 0. F. 824268V3
Forugripasaf nið opið mvd. og ld. 11—12
Lanasbókasafti opið ht'ern virkau dag
ki. 12—2 og.einni stundu lengur (til kl’. 3)
nid., mvd. og id. tii útlána.
Okeypis lækning á spitaknum á þriðjud.
Og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
LancLsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12 — 1.
Ný sigurfö'r laudlæknis
ísafold alsýknuð
Lesendur vorir munu minnast þess,
hverja útreið landlæknir vor fekk
í vetur m e ð d ó m i, þegar hann ætl-
aði að svala sér á ísafold fyrir, að
hún lét honum ekki haldast uppi til
langframa að spilla fyrir lögmæltum
sóttvarnarráðstöfunum gegn skarlats-
sóttinni hér í fyrra — sem hann hafði
manna brýnasta skyldu til að s t y ð j a,
en ekki hitt.
Dótnurinn úrskurðaði hann sannan
að sök um það athæfi (»orðið þess
valdandi, að brytt hefir á óánægju
meðal almennings með þær ráðstaf-
anir«).
Hann úrskurðaði hann enn trem-
ur sannan að sök um það, að hafa
sagt í votta viðurvist um héraðslækn-
inn hér, Guðm. Björnsson, — mann-
inn, sem röggsamlegast gekk fram gegn
sóttinni og það er allra manna mest að
þakka, að ekki hefir nema örlítið orð-
ið úr henni, til þess að gera, — að
það væri ekkort að marka, hvað
hanu segði, af því að hann þ e k t i
ekki skarlatssótt! jþetta s ó r u
2 vitni fyrir réttinum.
Loks bar læknum þeim, er vitni
báru í málinu, kennurum við lækna-
skólann, þ. e. færustu mönnum lands-
ins í þeirri grein, öllum saman um,
að enginn vafi gæti leikið á um eðli
sóttarinnar — að hún væri skarlats-
sótt, en ekki það sem landl. vildi láta
hana vera b æ ð i eftir að hann sá
hana o g áður. Málfærslumaður hans
gerði sér alt far, sem hann lifandi
gat, um það, að hafa út úr vitnunum
eitthvert líknaryrði til handa umbjóð-
anda sfnum í því atriði, og lét meðal
annars leggja þá spurningu fyrir ann-
an eins mann og Guðmund Magnús-
son læknaskólakennara, hvort hann
»áliti ekki, að það tilfelli, sem hann
heyrði landlækni tala um« (og hann
stóð fastara á en fótunum að e k k i
væri skarlatssótt) »gæti af fróðum
lækni heimfærst undir rubeola scar-
latinosa* (þ. e. rauða hunda með skar-
latssóttareinkennum), en fekk skýlaust
n e i við þeirri spurningu; hafði þar
með hálfa ver farið en heima setið.
Landlækni hafði verið skipað að
hreinsa sig með dómi af öllum áburði
Isafoldar og fengið til þess gjafsókn á
landssjóðs kostnað, eins og lög gera
ráð fyrir, og skipaðan málfærslumanri
ókeypis og þar fram eftir götuuum.
En í stað þess að afla sér þeirrar
hreinsunar, þá fær hann staðfestan
með dómi allanáburðinná
hendur sér. Blaðið fær að eins
ofurlitla ábyrgð fyrir heldur hart o r ð a-
1 a g um hátterni landlæknis (»tvíveðr-
ungsvitleysu« og »fáráðlingshátt«) og
fyrir það, að ekki sannaðist, að hann
hefði gert sér beinlínis erindi
um bæinn til að spilla fyrir sóctvarn-
ráðstöfununum; það sannaðist, að
hann hafði gert það, en ekki hitt,
að hann hefði gert sér erindi
til þess (til þess að sanna það, hefði
auðvitað' þurft að vita inn í huga
mannsins).
En landl. lét sér eigi duga þessa
e i n u lögsókn gegn Isafold út af skar-
Iatssóttarmálinu. Honum þótti tryggi-
legra að hafa þær t v æ r, — ef önnur-
hvor bilaði. En lítilþægur var hann
með síðara lögsóknartilefnið. Nota
flest í nauðum skal, nú var ekki á
betra val — ekki betra eða meira en
því, að ísafold hafði í smáfréttagrein
6. oktbr. f. á. um skarlatssóttina í
Hrunamannahreppi í haust getið þess
til, að landl. mundi ekki hafa haft
mikið við að ýta undir héraðslækni
þar um varnarráðsstafanir gegn skar-
latssótt, og stutt þá ágizkan nokkurn
veginn sennilega við fullsannaða fram-
komu hans gegn veikinni hér í höfuð-
staðnum og þar í grend — þar sem
hann sagði hana alls eigi vera til hér!
Ekki er það lýðnm ljóst, hvort
landlæknir hefir sótt um lögsóknar-
skipun og gjafsókn í þessu síðara máli.
En fara mun mega nærri um, að svo
hafi verið — að hann hafi ekki farið
að hætta sér s j á 1 f u m út í kostnað
til þess, þar sem til voru og jafnaðar-
lega eru á takteinum hin notasælu gjaf-
sóknarhlunnindi handa hverri embætt-
ismannsnefnu, sem svo stendur áfyrir.
En svo fór þó, að gjafsóknarlaust
lagði hann á stað í rnálið. Og er þá
líklega ekki of djarft að gera ráð fyrir,
að landshöfðingi hafi s y n j a ð honum
um gjafsókn; þótt nóg komið, og haft
heldur lítið traust á, að málið mundi
vinnast. |>ó sagði umboðsmaður land-
læknis svo frá í sósnarskjali sínu, að
landsh. hefði »sagt honum« (landl.) að
fara í málið — þ. e. að eins munn-
lega; skriflega skipun hafði hann enga.
En hvað varð þá úr þessu (síðara)
höggi, sem svona hátt var reitt?
f>að, að blaðið, ísafold, var a 1 s ý k n-
a ð, — með bæjarþingsdómi í fyrra
dag. Og málskostnaður látinn falla
niðut.
Hér eru dómsástæðurnar, — meg-
inhluti þeirra, orðréttur :
1 grein njeð fyrirsögn: »Skar)etss6ttin«
í blaðinu »ísafolL XXVII. árg., 62. tölu-
bl., sem kom út 6. október f. á , er meðal
annars skýrt frá, að veiki þessi hafi nú
gjört vart við sig i Hruna og haft sé eftir
lækni (héraðslækni), að hún muni vera á
fleiri bæjum í þeim hreppi, en hann ékki
látinn vita af, og að ókunnngt sé, hvort
hann hafi gjört nokkura gangskör að eftir-
grenslun um það; og er svo bætt við
þessum ummælum: »Landlæknir hefir og
líklegast ekki mikið við, að ýta undir hann
til þess; hann skírir sjálfsagt sóttina »rauða
hunda« óséða, eins og hann gjörði hér í
vor, þegar hún gekk i Lónakoti og á
Hliðsnesi. Engu líkara en það sé nokknrs
konar gamanleikur, hvort stemdir eru eftir
mætti stigir fyrir sóttinni eða ekki«. Þessi
ummæli telur stefnandinn dr. med. J. Jón-
assen landlæknir ærumeiðandi fyrir sig,
og lögsækir því í þessu máli útgefanda
blaðsins, Björn ritstjóra Jónsson, til sekta
fyrir ummælin, og krefst enn fremur, að
þau verði dæmd dauð og ómerk, og að
stefndi verði dæmdur til að greiða sér
málskostnað eftir réttarins mati. —t — —
Stefnandi álítur hina tilvitnuðu klausu
meiðandi að því leyti, Bem hún beri hon-
um á brýn tómlæti í, að fyrirskipa ráð-
stafanir gegn skarlatssóttinni, gefi í skyn,
að hann ákvarði sjúkdóma án þess að vita,
hver einkenni þeir hafa, og líki embættis-
færslu hans í þessu efni við gamanleik.
Stefndi heldur því fram, að hin átöldu
ummæli séu á fullum rökum bygð og séu
auk þess ekki ærumeiðandi fyrir stefnanda.
Það verður að teljast sannað í málinu,
að stefnandi hafi fyrst fiaman af, eftir að
nefnd veiki kom upp hér í bænum og
nærsveitunum, látið i ljósi það álit sitt,
bæði áður en hann sá veikina og eftir það,
að hún væri eigi skarlatssótt, heldur rauðir
hundar með skarlatssóttar-einkennum. Af
þessari ástæðu telur stefndi þá tilgátu sína
heimila og ósaknæma að lögum, að stefn-
endi hafi skírt sóttina í Hrunamannahreppi
»rauða hunda«, og sömuleiðis þá tilgátu,
að stefnandi hafi ekki haft mikið við, að
ýta undir hlutaðeigandi héraðslækui, að
grenslast eftir útbreiðslu veikinnar í nefnd-
um hreppi
Heð því að það þannig er upplýst, að
stefnandi hefir haft það álit á veiki þessari
jafnvel áður en hann sá hana, að hún væri
rauðir hundar meðskarlatssóttar-eiukennum,
og ekki er fram komið neitt i málinu um,
að hann hafi breytt því áliti sinu, verður
það ekki talið ástæðulaust, þó stefndi láti
þá skoðun í ljósi, að stefnandi muni hafa
litið eins á sóttina i Hrunamannahreppi.
Tilgáta stefnda um, að stefnandi hafi eigi
haft mikið við, að ýta undir héraðslækn-
inn til að grenslast eftir sóttinni í þessuin
hreppi, verður eftir málfærslu stefnanda
ekki heldur álitin ástæðulaus.
Eftir að málfærslumaður stefnanda i
fyrsta réttarhaldi málsins hafði lagt fram
svolátandi útdrátt úr bréfabók landlæknis:
»Júli 21. Scarlatina á. Húsatóttum samkv.
tilkynningu Skúla Árnasonar og honum
fyrirskipð að einangra Húsatóttir«, lýsti
hann því yfir í næsta réttarhaldi á eftir,
bréfaskifti stefnanda við hé.raðslækninn i
Árnessýslu (Skúla Árnason) væru óviðkom-
andi þessu máli, nema það bréf, sem út-
drátturinn væri úr. Af þessari yfirlýsingu
er heimilt að álykta, að stefnandi hafi
ekki ritað lækninum neinar fyrirskipanir
um, að grenslast eftir sóttinni i Hruna-
mannahreppi, og 2 aðrir útdrættir úr
bréfum frá stefnanda til sama læknis sanna
ekkert gagnstætt þessu, enda er annar út-
drátturinn úr bréfi, sem skrifað er eftir að
mál þetta var höfðað, en hitt bréfið, sem
ekki hefir komið til skila, hefir stefndi
vefengt, og haldið því fram, að það hafi
aldiei verið til. Eftir þessum málavöxtum
fær rétturinn eigi séð, að ummæli þau,
sem hér er um að ræða, eigi að varða
stefnda laga-ábyrgð.
Loksins koma til álita niðurlagsorð
hinna átöldu málsgreina: »Engu likara«
o. s. frv.
Orðum þessum er ekki eingöngu beiut
til stefnanda, en þau eiga við undanfarandi
innihald greinarinnar i heild sinni og eru
almenn aðfinsla út af aðgjörðaleysi hlut-
aðeigenda til að stemma stigu fyrir skar-
latssóttinni. En þannig skilin virðist þessi
aðfinsla, hvort sem hún er á rökum bygð
eða ekki, eigi fara út yfir þá heimild, sem
opinber blöð hafa til að láta i ljósi álit
sitt um almenn málefni, og verður þvi eigi
álitin varða við lög«.
»En hvað gerir nú landsstjórnin?«
spurði ísafold í vetur, eftir fyrri dóm-
inn.
»Engin vafi getur á því leikið, hvern-
ig á því stóð, að hún lét höfða þetta
mál og veita landlækni gjafsókn. Hún
hefir séð, að ef vel átti að fara, varð
landlækDÍr að bera af sér það gífur-
lega ámæli, að hann væri að vekja
óvild gegn þeim sóttvarnarráðstöfun-
um, er hann hefir sjálfur lagt til að
gerðar væru og landshöfðingi fyrirskip-
að eftir hans tillögum. Nú er feng-
inn dómur fyrir því, að þetta
er satt. Og jafnframt er fenginn
dómur fyrir því, — sem ísafold hafði
ekkert um getið — að landlæknir hef-
ir látið uppi við menn, að héraðslækn-
ir, sem átti að framfylgja þeim ráð-
3töfunum, er gerðar voru samkvæmt
tillögum landlæknis sjálfs, hefði ekki
vit á málinu. Dómurinn virðist því
öllu viðsjárverðari fyrir landlækni en
umraæli Isafoldar nokkurn tíma voru.
Já, hvað gerir landsstjórnin?
Finst henni nú embættissómanum
betur borgið eftir að þetta er sannað,
en meðan það var ósannað?« —
Hún er ekki farin að svara þessari
spurningu enn á neinn hátt. Hún
hefir steinþagað. Hún hefir hvorki
látið landlækni birta dóminn né áfrýja
honum. það er eins og dómurinn sé
ekki til og hafi aldrei verið neitt mál
höfðað eða neitt það átt sér stað einu
sinni, sem málið er út af risið og dóm-
urinn.
Dularfull ráðspeki!
Siðdegismessa í dómkirkjunni á morg-
un kl. 5 (J. H.).