Ísafold - 04.05.1901, Blaðsíða 1

Ísafold - 04.05.1901, Blaðsíða 1
Kemur út ýmist jeinu'. sinni eða tvisv. i viku. Verð árg. (80 ark. minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða l'/a doll.; borgist fyrir miðjan júli (erlendis fyrir fram). ISAFOLD. Uppsögn (skrifleg) bundin við áramót, ógild nema komin sé tíi útgefanda fyrir 1. október. Afgreiðslustofa blaðsins er Austurstrœti 8. XXVIII. árd Eeykjavík laugardaginn 4. maí 1901. 27. blað. I. 0 0. F. 8351087, II- Forngripasaf nið opið mvd. og ld, 11—12 Lanasbókasafn upið hvern virkan dug ki.12—2 og einni stundu lengur (ti! kl. 3) md., mvd. og ),d. til ótlána. Okeypis lækning á spítaienum á þriðjud. og föstud. kl. 11 —1. Ókeypis augnlækning á spitalanum fyrsta og þtiðja þriðjnd. hvers mánaðar kl. 11-1. Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Sveins- sonar hjá kirkjunni l. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1. Landsbankinn opinn hvern virkan dag kl 11—2. Baukastjórn við kl. 12—1. Veg-amálin. Terkfræðingur landsins lætur uppi sínar skoðanir. I. Hvernig vegamálunum nú er-háttað Isafold hefir vakið máls á því fyrir nokkurum mánuðum, að brýn nauð- syn sé á að koma vegamálum vorum í nýtt horf, að því er að stjórn og eftirliti lýtur. Nú höfum vór átt tal við verkfræðing landsins, hr. Sigurð Thoroddsen. Og vór birtum hérskoð- anir hans, eins og þær komu fram í samræðu við Isafold. í utanför sinni hinni síðustu hefir hann lagt þessar skoðanir sínar fyrir ráðaneytið íslenzka. tín einkis varð hann vísari um, hvern árangur það mundi hafa, með því að ráðaneytið þurfti eðlilega að bera sig saman við landshöfðingja, áður en nokkuru yrði til Iykta ráðið. f>að er aðallega fyrirkomulagið á vegastjórninni, sem nauðsyn er á að tekið sé til rækilegrar íhugunar á næsta þingi,— sagði verkfræðingurinn. Eins og ísafold hefir áður tekið fram, er ekki við því að biiast, að það fyr- irkomulag, sem gat varið gott, þegar að eins fáum þús. kr. var varið til vegagerða, só jafn-hentugt nú, þegar alt að 100 þús. kr. eru veittar til þeirra umbóta. Nú er fyrirkomulaginu svo háttað. að verkfræðingur landsins og fjöldi verkstjóra standa undir landshöfðingja. Landshöfðingi setur verkstjóra yfir vegagerðir hér og þar úti um landið; þeim er falið að ráða verkamenn til vinnunnar, ákveða kaup þeirra og greiða þeim kaupið. Enn fremur eru þeir látnir ráða allri vegagerðinni, hvar og hvernig vegina skuli leggja; í þvf efni eru þeir einráðir. f>ar á móti er verkfræðingur lands- ins sendur út um land til þess að mæla vegi og annað, er að þeim lýt- ur; svo á hann og að annast hin vandasansari fyrirtæki, aðallega brúar- gerðir. En verkstjórar standa alls ekki undir honum; þeir skipa að miklu leyti honum jafn-háan sess andspænis landshöfðingja; þurfa alls ekki að leita ráða til hans, að því er vegalagningar snertir, og snúa sér til landshöfðingja eins, þegar þeir eru í vafa um eitt- hvað viðvíkjandi vegagerðinni. Vegagerðirnar eru því ekki undir handleiðslu neins manns með iðn- fræðilegri (tekniskri) mentun. Til þess hefir þó ísl. ráðaneytið ætlast, þegar það setti inn í fjárlagafrumvarpið 1893 sérstaka fjárhæð til verkfræðings »til að standa fyrir vegagerðumx hér á landi. Enda segir ráðaneytið í at- hugasemdum við þann gjaldlið: »tíftir að vegagerðum hefir þokað svo fram og jafn-miklu fé varið til þeirra, eins og nú er komið, mun vera orðin full þörf á því, bæði vegna vegasmíðisins sjálfs og til þess, að fénu verði varið sem bezt, að vegagerðir allar verði lagðar undir stöðuga umsjón verk- fróðs mannst. Eins og nú er ástatt, verður ekki sagt, að verkfræðingur »standi fyrir vegagerðum#, eða að vegagerðir allar séu »lagðar undir stöðuga umsjón« hans. f>að verður ekki með öðru móti en því, að verkfræðingur hafi fult vald yfir verkstjörunum og öllum fram- kvæmdum, að því er vegagerðir snert- ir. Nú er verkfræðingurinn skoðaður nokkurs konar ráðunautur landshöfð- ingja og sér að eins um þau verk, er landshöfðingi felur honurn á hendur. f>etta fyrirkomulag er að mörgu leyti óhentugt. B'yrir bragðið verður svo mikill skortur á fyrirhyggju og festu í vegagjöróunum. Hver verk-- stjóri vinnur í sínu horni, öllum óháð- ur, og leggur vegiua eins og honum bezt líkar, því að umsjónin með vinnu þeirra er lítil sem engin. Ekki er ó- líklegt, að landssjóður verði fyrir all- miklu tjóni fyrir það, að vegirnir eru lagðir skakt og óhentuglega. Afleið- ingin af sjálfræði verkstjóra verður og sú, að reynsla fæst ekki fyrir nýj- um vegagerðar-aðferðum, reynslan yfir- leitt öll á dreifingu; en það er einmitt mjög nauðsynlegt í öllum löndum, að vegastjórinn útvegi sór reynslu fyrir því, hvað bezt hentar hverju landi í það og það skiftið, því að sórhvert land hefir síu frábrigði í því sem öðru. Yfirleitt getur ekki nein heild orðið í vegalaguingunni fyr en öll vegastjórn er lögð undir yfirráð manns með iðn- fræðilegri mentun. Mörg eru dæmi þess hér, að vega- gerð hefir verið ráðlausleg og fé þann veg á glæ kastað. Hér og þar hafa verið lagðir stuttir vegarkaflar, án þess að hugsað hafi verið um, hvort þeir gætu orðið partar af akbraut, sem eft- ir vegalögunum á að leggja. Svo verða kaflarnir ónýtir, þegar farið er að leggja brautina alla. Sumstaðar hafa vegir verið lagðir að vöðum á ám langt frá brúarstæðum; svo verð- ur að breyta veginum að ánum á löng- um köflum, þegar brýr eiga að koma á þær. Svo hefir það og sannast við rann- sókn gegn einum verkstjóranum, að umsjón með verkstjórum, að því er snertir meðferð þeirra á vegafénu, er ekki nægileg, með því fyrirkomulagi, sem nú er á vegastjórninni. þess er ekki heldur nein von. Landshöfðingi hefir eðlilega hvorki tíma né tækifæri til þess, að hafa nægilegt eftirlit í því efni. Sem dæmi um þær misfellur, er eiga sér stað, mintist verkfræðingurinn á það, hvernig hestar væru fengnir til vegagerðarinnar. Verkstjórunum sjálf- um er leyft að leigja landssjóði hesta. Fyrir bragðið bafa þeirsérstaka freist- ing til þess að halda hestaleigunni sem hæstri, að minsta kosti vel skiljanlegt, að þeir klífi ekki þrítugan hamarinn til þess að fá hesta sem ódýrasta. Sumir verkstjórar hafa nú 7 — 8 hesta, sem þeir leigja landssjóði á sumrum. það er tilgangslaust að hafa nokk- urn verkfræðing, ef hann á ekki að vera æðstur maður í vegamálum — auðvitað að undanskildum landshöfð- ingja, sem er hans sjálfsagður yfir- boðari. Nú er það stundum fremur tekið til greina, sem verkstjórar segja, heldur en það, sem hann vill vera láta. Slíkt hlýtur að hnekkja starfi verk- fræðings gagnvart verkstjórum og al- menningi, og rýra álit hans. Hvernig er við því að búast, að hann geti haft nokkurt vald eða ráð yfir verkstjórum, þegar þeir sjá, að þeir þurfa ekki að fara eftir hans ráðum? jpeir þurfa ekki annað en snúa sór tíl landshöfð- ingja og reyna að fá hann á sitt mál, í stað þess, sem er sjáifsagður hlutur í öllum mentuðum heimi, að verkstjór- ar, 8em enga iðnfræðilega irentun þafa fengið, standa beinlínis undir verk- fræðingi og eru ráðnir af honum. Verkfræðingurinn á svo að sjálfsögðu að koma með sínar tillögur til lands- höfðingja. Ekki er það heldur óskiljanlegt, að verkfræðingur nái ekki að njóta sín til fulls með því fyrirkomnlagi, sem nú er. Hann kveinkar sér ef til vill oft við, að koma fram með tillögur og ráðleggingar, þegar hann sér, að ekki er eftir þeim farið, og hann hefir ekki vald til að koma þeim í framkvæmd — getur jafnvel búist við, að verk- stjórar verði spurðir um, hvort ráð- legt muni og hyggilegt, að fara að hans ráðum. Ritsnild og góðgirni m.m. það er leiðinlegt, að ekki hefir enn verið minst þeirrar frábæru ritsnildar og góðgirni, sem auk annarra kosta einkenna svo berlega eina af blaða- greinum vorum, að slíks munu fá dæmi. — Grein þessi barst oss í vetr- arbyrjuninni síðustu, og virðist ófyrir- gefanlegt hirðuleysi og vanþakklæti við höfundinn, að veturinn kveðji svo, að þessara dæmafáu kosta hennar só ekki getið, höfundinum til maklegrar viðurkenningar og þóknanlegrar upp- örvunar til að láta undraljós snildar sinnar skína sem oftast fyrir oss í blöðunum. Greinin birtist í fijóðólfi 5. okt. f. á.; fyrirsögnin er: »Af Húnvetninga- bardaga«, en undir hana er ritaður: »Héðinn«. Efni hennar er sögulegt; en þó gæt- ir sögunnar lítið fyrir málskrúðinu og hinum góðgjarnlegu tilgátum. Söguþráðurinn sjálfur er eius og grannviðuð húsgrind, sem er évo vand- lega blædd, að varla má sjá í hana, og ekkert ber á, þótt í hana séu ein- hverjir fúapollar. Svo yfirgnæfandi er ritsnildin o. fl. Alt af er það fagurt, forna orðatil- tækið: »haslaður orustuvöllur«. En auk fegurðarinnar V9rður það í þessu sambandi ósjálfrátt til að minna á hve heppilega fundardagurinn var valinn. Að þessu leyti er það eins notadrjúgt eins og spannarlangt þakk- arávarp á fremstu bl.síðu í þjóðólfi. Fallega er það líka til orða tekið, »að heyja hildarleik um sjálfstæði þjóðarinnar«; en ekki er eg viss um, að eg skilji til hlítar hina djúpsectu merkingu, sem Héðinn mun ætlast til að felist í þessum orðum. Mér hefir helzt skilist, að þjóðin sé ekki sjálf- stæð, og að þeir, sem berjast fyrir því, að alt sitji við sama og verið hefir, berjist því ekki fyrir sjálfstæði hennar, heldur fyrir því, að hún haldi áfram að vera ósjálfstæð. En þeir, sem í orustunni standa gegnt þessu, hljóta þá að berjast fyrir sjálfstæði hennar, ef nokkur bardagi um sjálfstæði hennar á sér stað. En alt er þetta víst misskilningur hjá mér. Héðinn. sem auðsjáanl. af greininni að dæma er einn af »m a t a d ó r u m« »and-Valcýva« hér í sýslu, hefir ekki ætlað sér að sanna það, að *Valtývar« berðust f y r i r sjálfstæði þjóðarinnar. Ekki má eg heldur láta mór detta í hug, að misgrip geti átt sér stað h]á öðrum eins ritsnillíngi. f>ó er ef til vill ekki óhugsandi, að hin mikla rit- fimi hans hafi leikið sér að því, að taka sér ofurlítinn útúrdúr með hann, eða, eins og það er kallað á máli hestamanna, að hlaupa dálítið gönu- skeið með hann. f>að er þá áþekt því, sam stundum kemur fyrir hjá hinum mestu gæðingum. f*egar þeir ráða sér ekki fyrir fjörinu, þá verð- ur þeim stundum það á, að bregða fótum. f>etta má ekki nefna »víxl«; það er bara nefnt »fjörspor«. »Víxl« þykir öllum til lýta, en *fjörspor« þyk- ir mörgum fremur til gamans og prýði. f>að skyldi þá helzt vera, að Héðinn hefði tekið sór þennan litla útúrdúr »bara upp á stáss«. En hitt er lakast, að fæstir »Valtývar« kunna að meta það eins og vert er, ef annar eins snillingur eins og Héðinn er hefir sannað, þótt lítið beri á, að þeir væru að berjast f y r i r sjálfstæði þjóðar- innar. Óviðurkvæmilegt er, að minnast ekk- ert á málíræðinginn, eins og hann kem- ur fram í greininni. Skal þó hór tek- ið að eins eitt dæmi fyrir stuttleika sakir. Hvort sem er, yrði það alt of langt mál, ef flest það skyldi til tína, er grein þessari má til ágætis telja. Héðinn nefnir »Valtýva« »afturgöngur«. f>etta er ekki einungis ný merking á algengu orði, heldur felst í þessu eina orði stórmerkileg uppgötvun í málfræð- islegu tilliti, ef til vill eins merkileg fyrir málfræðina, eins og fundning púð- ursins var fyrir hernaðinn. Um framkomu þingmannaefnanna talar hann lítið og hógværlega. Að- eins segir hann: »Má gata þess, að Birni vorum Sigfússyni gekk stirð- lega að svara því, hversu og hvernig lagaðri ábyrgð yrði komið fvam á hendur hinum fyrirheitna og margum- rædda ráðgjafa, — og var það von«. Ekki er Héðni láandi, þótt honum þyki ekki mikið til alls koma. Okk-

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.