Ísafold - 19.05.1901, Qupperneq 2

122
rúnar (f 1899). Hann hét fullu nafni
Jörgen Pétur Hafstein Guðjohnsen,
í höfuð á atntm. J. P. H., varð stú-
dent frá Rvíkur laérða skóla 1862 með
I. eink., og gaf sig eftir það við verzl-
un, fyrst hér í Rvík nokkur ár, en
síðan eystra. Hann hafði sjávarútveg
og annan búnað á Vopnafirði eftir að
hann lét af verzlun. Kvæntur var
hann þórunni, dóttur Halldórs pró-
fasts Jónssonar á Hofi, er lifir mann
sinn ásamt 2 dætrum þeirra uppkomn-
um. Hann var fjörmaður og gleði-
maður, og jafnan vel látinn.
Að Búrfelli í Grímsnesi andaðist
28. f. mán. eftir langa legu kona
bóndans þar, Jóns Sigurðssonar, hús-
frú Ingileif Jónsdóttir, prófasts Páls-
sonar Melsteð í Klausturhólum og
konu hans, Steinunnar Bjarnadóttur,
amtmanns Thorarensen, nær fimtugu,
góð kona, greind og vel að sér. Hún
ólst upp hér í Reykjavík hjá stjúpu
föður síns og nöfnu, frú Ingileif Mel-
■teð, amtmannsekkju. |>au hjón áttu
2 dætur á lífi.
ísienzku lisíamanna-
efnin eriendis
Mörgum þótti það hérna um árið
í meira lagi ótilhlýðileg meðferð á
landsfé, er alþingi í fyrsta sinn veitti
þeim námsstyrk, listamannaefnunum
íslenzku, Binari Jónssyni myndasmið,
og þórarni B. þorlákssyni málara,
enda var það eigi eftirtölulaust, að sú
styrkveiting »marðist í gegn« í þinginu.
Alþingi er það auðvitað engan veginn
láandi, þótt það líti í kringum sig og
fari að öllu gætilega, þegar um slík-
ar styrkveitingar er að ræða, því að
óvíða mun það oftar bera við en ein-
mitt á þeirri námsleið, að nemendurn-
ir hætta áður en hálfnuð er leið, og
betri eru engir listamenn en lélegir.
Alþingi gat ekki vitað nema svo færi
um þessi íslenzku listamannaefni, og
er því full-afsabanlegt, þótt það vildi
fara að öllu gætilega. En því gleði-
legra er það nú, að geta með rökum
sagt, að landsfé hafi eigi verið á glæ
kastað handa þessum mönnum.
það hafa báðir þessir landar vorir
sýnt áþreifanlega á þessu vori, og að
minsta kosti annar þeirra svo áþreif-
anlega, að allar líkur eru til þess, að
hann verði þjóð sinni til mikils sóma.
í Kaupmannahöfn er á hverju vori
í höllinni Charlottenborg haldin lista-
verkasýning, og er hún í svo miklu á-
liti, að jafnvel listamenn frá Noregi
og Bvíþjóð senda þangað listaverk sín.
í Danmörku hafa það um fjölda ára
verið ljúfustu draumar allra danskra
listamannaefna, að fá myndir eftir sig
teknar inn á þessa sýningu. En ár-
lega er að minsta kosti eins mörgum
listaverkum hrundið af dómnefndinni,
eins og þar er viðtaka veitt, því að
dómnefnd þessi (en hún er skipuð á-
gætustu listamönnum og listfræðing-
um Dana) hefir löngum þótt vandlát
í vali — stundum jafnvel um skör
fram, — svo að ganga má að því vísu,
að þar kemst enginn í kór, nema hann
gefi að minsta kosti »góðar vonir«.
Báðir íslenzku listamennirnir — eða
listamannaefnin — hafa á þessu vori
fengið listaverk eftir sig tekin inn á
sýningu þessa, og má því nú héreftir
að minsta kosti gera sér »góðarvonir«
um framtíð þeirra á listamannabraut-
inni, og er það (þótt ekki væri meira um
þá að segja nú eftir 6—7 ára nám)
nægileg sönnun fyrir því, að þessuiít-
ilræði, sem veitt var af landsfé þess-
um efnalausu löndum vorum, hafi ekki
verið fleygt í sjóínn.
En hér er ef til vill um meira en
»góðar vonir« að ræða, að minsta kosti
um annan þeirra, því að, að því er
ráðið verður af dönskum blöðum, virð-
ist mynd Einars Jónssonar frá Galt-
arfelli vera það af lfkansmíðum þeim,
sem þetta ár eru sýnd á Charlotten-
borg, sem einna mesta eftir-
tekt hefir vakið og líklega verður
mest þráttað um. En það eru aldrei
lökustu listaverkin, sem mest er um
þráttað. I blaðinu Dannebrog er bent
á hana (í fljótlegu yfirliti yfir sýning-
una), »öllum öðrum líkansmíðum frem-
ur«, er á sýningunni séu. Og höfuð-
blað Dana í skáldskap og listum,
»IIlustreret Tidende«, nefnir hana næst-
•fyrsta þeirra mynda, sem þar er
minst á, og lýkur yfirleitt lofsorði á
hana, þótt því þyki höfuðpersónan
helduríburðarmikil(»lovligbombastisk«).
En ef til vill stendur aðfinsla blaðsins
í sambandi við það, að útilegumaður-
inn getur naumast orðið í augum
Dana það, sem hann er f augum vor
Islendinga, sem erum að kalla má
»fæddir og uppaldir* með útilegumönn-
unum okkar, eigi sízt »sveitapiltarnir«.
Og ganga má að því vísu, að útilegu-
maður Einars Jónssonar, sem ber til
bygða lfk konu sinnar á bakinu til
þess að greftra það í vígðri mold, en
heldur á barninu sínu, móðurleysingj-
anum, á vinstri handlegg, sé einmitt
gerður í mynd og líkingu þeirra úti-
legumanna, sem »sveitapilturinn« frá
Galtarfelli »trúði á« og ofc hugsaði um
á æskuárunum, er hann var við smala-
mensku eða önnur störf, sem íslenzkir
•veitapiltar alast upp við. Fyrir því
má og ganga að því vísu, að þótt
Dönum þyki útilegumaður Einars
•nokkuð íburðarraikill«, þá mundi okk-
ur íslendingum, sem sæju hann, ekki
lítast svo á, heldur mundum vér
miklu fremur segja: þetta er einmitt
íslenzki útilegumaðurinn, eins og eg
hefi hugsað mér hann, mikilfenglegur
og stórskorinn, en jafnframt göfug-
lyndur og tryggur. f>ví að útilegu-
maðurinn íslenzki á oft ekkert skylt við
sauðaþjófinn í meðvitund manna; að
hann legst á fé héraðsmanna, orsakast
af því, að sj'álfsviðhaldsfýsnin knýr
hann til þess, og hann er boðinn og
.biíinn til að bæta bóndanum ríkulega
sauðatökuna hve nær sem hann get-
ur. Sá sem þessar línur skrifar hefir
því miður ekki séð nema ljósmyndir
af þessu listaverki Einars Jónssonar,
en nær er mér að halda, að eg gleymi
seint hinum trega-þrungna alvörusvip
útilegumannsins, þar sem hanu skálm-
ar fram með byrði sína, studdur rek-
unni sinni, eða svip barnsins, sem
naumast skilur neitt í ferðalagi föður
síns, en vefur handleggjunum um háls-
inn á honum, vitandi, að þar sé því
óhættast. Myndin, sem er um 9 fet
á hæð, er steypt úr gipsi. Vonandi
flytur »Sunnanfari« áður langt um líð-
ur myndir af listaverki þessu.
Myud þórarins B. þorlákssonar,
sem tekin hefir verið á sýningu þessa,
er »Sumarnótt á f>ingvöllum«. »Nat-
ionaltidende« getur hennar með fám
orðum í yfirlitsgrein sinni um sýning-
una, þykir hún nokkuð dimmleit, en
hugnæm mjög að öðru leyti. Mynd
þessa gerði f>órarinn hér heima á ís-
landi í fyrra sumar, og sjálfur leit
hann svo á, að þetta væri bezta mynd-
in eftir sumarið.
Ef bera ætti saman þessa tvo ís-
lenzku listamenn, mun mega segja,
að mest kveði að hugsjónarafli Einars,
en iðninni og nákvæmninni hjá f>ór-
arni; en einmitt hin staka iðni f>ór-
arins gefur beztu vonir um framtíð
hans og að hann muni einníg verða
þjóð sinni tií sóma og ánægju með í-
þrótt sinní, þótt hann sé ef til vill
ekki »fæddur« listamaður, eins og Ein-
ar Jónsson.
En báðir eru þessir landar vorir
efnalausir menn, og framtíð þeirra
beggja er undir því komin, að þeir
geti haldið áfram um nokkur ár enn
námi sínu og notið leiðbeiningar góðra
manna erlendis. f>etta ætti fjárveit
ingavaldið íslenzka að hugfesta sér,
ef svo skyldi fara, að þessir efnilegu
en efnalausu landar vorir. leituðu aft-
ur scyrks hjá alþingi.
f>að er satt — vér íslendingar höf-
um ekki efní á miklu; en sízt af öllu
höfum hér ráð á því, að efnilegir
landar vorir verði sakir efnaskorts að
grafa pund sitt í jörðu. J. H.
Stjórnspelíin nýjasta.
Ritstjóri afturhaldsmálgagnsins, er
Árnesingar gerðu að alþingismanni
sínum í haust, var með alveg nýja
stjórnspeki á þingmálafundum þeim,
er hann hefir verið að halda í kjör-
dæmi sínu.
Hann vildi láta alþingi samþykkja
þingsályktun þess efnis, að stjórnín
legði fyrir þingið stjórnarskrárbreyting-
arfrumvarp í þá átt, að skipaður verði
sérstakur ráðgjafi fyrir ísland, er bú-
settur sé hér á landi og launaður af
landssjóði og mæti á alþingi — við
hlið landshöfðingja!
Segi þeir nú, að ritstjóra afturhalds-
málgagnsins geti aldrei dottið neitt í
hug sjálfum — hann þurfi að fá allar
hugsanir að!
f>essa hugsun á hann þó sannarlega
sjálfur — að láta ráðgjafa, sem bú-
settur er hér á landi, mæta á alþingi
við hlið landshöfðingja! Engum manni
hefir hugkvæmst það öðrum. f>að má
hann eiga.
Árnesingum gazt ekki sem bezt að
þessari tillögu á fundum ritstjórans.
f>eim hafði skilist svo, sem landshöfð-
ingi ætti sæti á alþingi sem fulltrúi
ráðgjafans. Og þeir gátu ekki látið
sér skiljast það, að ráðgjafinn þyrfti
þess fulltrúa lengur, þegar hann væri
orðinn búsettur hér á landi og væri
sjálfur á þinginu.
Og á ö 11 u m fundunum höfnuðu
þeir þessari tillögu þessa þingmanns
síns.
En hitt skildist þeim vitaskuld, að
svona löguð stjórnspeki væri alveg n ý,
ekki að eins í sögu landsins, heldur
og í sögu alls mannkynsins.
Sæbjargarskip
Mikilsverð nýlunda
Hingað kom í gær, til Hafnarfjarðar,
lítið gufuskip, »Helsing0r«, 112 smál.,
kapt. Nic. Mogensen, frá hinu nafn-
kunna hlutafólagi í Kaupmannahöfn,
sem kent er við Em. Z. Svitzer, og hef-
ir þaö fyrir stafni, aS bjarga hafskipum
í sjávarháska, ná upp sokknum skipum
og fémætum munum af mararbotni,
og veita ýmislega aðstoð, þegar skip
stranda, og þar fram eftir götum.
Fyrsti vísir félags þessa var seglskip,
er frumkvöðull þessa fyrirtækis, Em. Z.
Svitzer, stórkaupm. í Khöfn, fór að
halda úti í því skyni, árið 1833. Nær
30 árum síðar, 1860, eignaðist hann gufu-
skip og gerði það út til þess, og smá-
færði síðan út kvíarnai. Hann er nú
dáinn fyrir mörgum árum, og h'.utafé-
lag tekið við, sem á nú 11 gufuskip og
starfar ekki einungis við Danmerkur
strendur, heldur víða annarstaðar, t. d.
meöal annars suður í Miðjarðarhafi, og
hefir mikið orð á sér hvarvetna. Það
forðar því þrásinnis, að fullkomið straud
verði úr, er hafskipum berst á, og er
því sérstaklega þarft ábyrgðarfólögum.
Skipið hefir meðferðis alls konar
bjargtæki, svo sem köfunarfæriog köfun-
armenn tvo — annan íslenzkan —, eim-
dælur geysimiklar og sterkar, m. m.
Sömuleiðis smiði til að gera við skip
og smíðarefni; jafnvel limi í gangvélar
skipa og fleira, er þau kynnu að þarfn-
ast. Rafmagnsljós er á skipinu og
annar útbúnaður eftir því.
Skipstjóri er mikið geðugur og vel
mentaður snyrtimaður.
þarf ekki orðum að því að eyða, að
oss er veruleg framför að því, að hafa
fengið þetta bjargráðaskip hingað.
Skipið verður hér fram á haust að
svo stöddu.
Nýr afturhalds-ritlingur.
Afturhaldsliðið hefir sent út ritling,.
nafnlausan, sem nefndur er: »Um
laumuspilið eða þann sórstaka«, í því
skyni að hafa áhrif á þingmálafundina
x vor. Bæklingnum er gefinn sá vitnis-
burður á síðustu blaðsíðunni, að hann
»geti fært mönnum heirn sanninn um,
hvorir róttari málstað hafi að flytja«^
og, »að með róttum rökum verði smá-
riti þessu ekki hnekt« o. s. frv.
Vér skulum í stuttu máli geta um
röksemdirnar í þessum bæklingi.
Fyrsta röksemdin er sú, að embætti
dr. V. G. við háskólann fylgi sxi kvöð,
«að fara við og við til íslands að pré-
dika þar fyrir 1/ðnum friðsemi og auð-
sveipni við Dani«. Reyndar segirbækl-
ingurinn sjálfur, að fyrirrennari dr. V. G.
í embættinu hafi aldrei gert
þ e 11 a, og ekki eru neinar líkur færð-
ar fyrir því, að honum só ætlað það.
Hér á landi veit sjálfsagt dr. Jón Þor-
kelsson yngri manna bezt um það, hverj-
ar kvaðir sóu embættinu samfara, því
að hann hefir sjálfur sótt um það. Og
honum er vafalaust trúandi, þar sem
hann var einn af þingmannaefnum aft-
urhaldsliðsins síðastliðið haust. Meðan
hann lýsir ekki yfir því, að sór sé kunn-
ugt að embættinu sé svo háttað, sem
ritlingurinn segir, er víst óhætt að hafa
það fyrir satt, að þessi »röksemd« sé
beinlínis tilhæfulaus lygi og hún af ill-
girnislegra tæginu.
Öntiur röksemdin er sú, að dr. V. G.
ritaði þingmönnum fyrir þing 1897 um
það, hvað sór hefði orðið ágengt við
ráðgjafann í stjórnarskrármálinu og bað
þá að gera það ekki að opinberu um-
ræðuefni — meðan malið var ekki lengra
komið en svo, að hann hafði ekki leyfi
til að birta það á prenti.
En það ódæði líka!
Þriðja röksemdin er sú, að dr. V. G.
hafi svo »sauruga sál«, að hann hafi
látið það uppi við einn þingmann, að
landshöfðingi mundi ekki verða ráðgjafi,
ef stjórnarskrárbreytingin næði fram að
ganga.
Sér eru nú hver »saurindin«, að fara
með annað eins!
Fjórða röksemdin er sú, að stjórnar-
tilboðið var felt á þingi 1897.
Fimta röksemdin er sú, að stjórnar-
flokkurinn sendi »ávarp« til þjóðarinn-