Ísafold - 01.06.1901, Blaðsíða 2

r
138
132 þús. krónum o. s. frv«. |>etta er
ekki nærri nákvæmt. — Af reikningn-
um sést, að bankinn hefir við árslok
rúm 340 þús. kr. í bankavaxtabréfum,
sem hann hefir öll keypt, annars gæti
hann ekki talið þau með eigum
(Activa) sínum.
6. Hann segir: »800 þús. kr. (o:
af bankavaxtabréfum) ættu að fá kaup-
endur í landinu sjálfu«. |>etta er
mjög sennilegt. En það sem meðal
annars hefir valdið því, að enn hefir
ekki verið meiri eftirspurn eftir banka-
vaxtabréfunum, er það, að koöungl.
ríxisskuldabréf hafa staðið í svo lágu
verði erlendis nú um hrið, alt fram tíl
þessa vors, að eigendur þeirra hér á
landi hafa kinnokað sér við að selja
þau, þótt þau gefi árlega 1 i- minna í
vexti en bankavaxtabréfin. En nú í
vor hafa dönsk ríkisskuldabréf hækk-
að allmikið í verði, komín upp í 97°/«—
98°/«, svo að vænta mætti, að eígendur
þeirra muni nú nota það tækifæri til
þess að breyta um og afla sér bréfa,
sem hærn vexti gefa.
7. Hann segir: »Annars hefir hann
(landsbankinn) ávalt verið í skuld við
Landmandsbankann«. f>etta er ekki
rétt. Landsbankinn byrjar viðskifti
við Landmandsbankann 1889, og öll
árin þar frá og til 1897 átti hann að
heita mátti jafnan þar inni. Undan-
tekning á 2 ársfjórðungum lítilræði í
skuld. |>að er fyrst eiginlega 1897, að
landsbankinn lánar fó hjá Landmands-
bankanum til þess að bæta úr fjár-
skorti hér á landi.
8. Hann segir: »15 þús. króna
virði af þeim (o: bankavaxtabréfum)
sem einstakur maður seldi þar (o: í
Kaupmannahöfn) í vor, gekk á 85 eða
87 kr. hundrað#. Af þassu vill hann
svo draga þá ályktun, að þetta sé
markaðsverð vaxtabréfanna erlendis.
En þetta er gjörsamlega rangt. Sann-
leikurinn er sá, að prívatmaður í Khöfn
seldi öðrum prívatmanni þar nokkur
þúsund í bankavaxtabréfum fyrirverð,
sem þeim kom prívat saman um.
|>eir reyndu ekkert markaðsverð á
þeim. |>au hafa alls eigi verið á boð-
stólum í nokkurri erlendri kaupmanna-
höll (Börs).
Af þessari sölu er því gjörsamlega
rangt að draga nokkra ályktun, og
hitt er víst, að þeim manni, sem keypti,
voru síðar boðnar 99 kr. fyrir hundrað-
ið, en hann vildi ekki selja.
Og bankar í Danmörku hafa gjört
það boð, að kaupa okkar bankavaxta-
bréf fyrir 97—98 kr. hundraðið. Höf.
þarf þyí ekki að fyrirverða síg fyrir, að
hafa spáð bankavaxtabréfunum of háu
gangverði.
9. Hann segir: »Að öðru leyti
verður landsbankinn að tryggja þá,
sem eiga inni í sparisjóðnum, með því
að hafa ávalt p«ninga í sjóði, sem
nemur einhverjum hluta af innieign
þeirra, ætti líklega að vera minst J/i2
af henni allri«. Eftir 28 ára reynslu
sparisjóðsins hér í Keykjavík er slík-
ur peningaforði óþarflega hár síðari
hluta sumars og fvrri hluta vetrar.
En á vormánuðunum og sumrin er sá
forði eigi nægilegur.
10. Hann segir: »Til þess að
tryggja þá, sem eiga inni á hlaupa
reikningi, þarf bankinn að því er mér
virðist fyrir hvern mun að hafa tvo
þriðju í sjóðií. þ>að væru víst flestir
bankar í heiminum gjaldþrota 12 sinn-
um á ári, ef herra Indriði vildi mæla
þá alla með þessum mælikvarða.
|>ann 30. apr. þ. á. áttu menn á
hlaupareikningi (Folio- og Konto-Kur-
ant) hjá Laiidmandsbankanum í Dan-
mörku 28x/2 míljón kr., en sjóður var
þá að eins 27/10 miljón kr. Hann hef-
ir þá verið gjaldþrota. Sama dag
áttu menn á hlaupareikningi í Prívat-
bankanum danska 29x/2 milj. kr., en í
sjóði var þá 2^/g milj. kr. Einnig hef-
ir hann þá verið gjaldþrota.
I þriðja stærsta banka Dana, Han-
delsbanken, áttu menn s. d. á hlaupa
reikningí 25 milj. kr., en í sjóði voru
þá að eins tæpar 2 milj. kr. Hann
verður og að dæmast gjaldþrota eftir
sömu reglu. Úr því að ekki hefir enn
heyrst, að þessum bönkum hafi verið
lokað, er líklegt, að ekki muni allir
fjármálafræðingar aðhyllast þessa kenn-
ingu höf. Sannleikurinn er, að alt
þetta hlutfall hans er gripið úr lausu
lofti.
11. Hann segir: »30. júní 1900
átti bankinn að fá 250 þús. kr. í nýj-
um seðlum o. s. frv.«. |>etta er ekki
rétt. Lögin um aukning seðlanna eru
dags. 12. jan. 1900, og í 2. gr. þeirra'
segir svo: »Fó þetta greiðist bankan-
um smám saman, eftir því sem þörf
hans krefmx |>að er alls ekki bund-
ið neitt við 30. júní.
12. Hann segir: »Fyrir það hefir
hann peninga í veltunni stuttan tíma
af árinu, en hann ætti að lána jafnara
út og lána meira alt árið«. jpetta er
vanþekking. Verzlun vorri, sjávarút-
vegi og landbúnaði er svo háttað, að
alt þetta þarfnast langtum meira fjár
vormánuðina og sumarmánuðina, held-
ur en síðustu og fyrstu mánnði ársins.
13. Hann segir: »Hann (o: bank-
inn) verður ekki aukinn með veðdeild-
arbréfum (á víst að þýða: bankayaxta-
bréf), því þegar þau veðdeildarbréf
eru seld, sem svara fasteignarveðslán-
um bankans, verður hann að skila
veðdeildinni hverjum eyri, sem kemur
inn fyrir skuldabréf þar fram yfir«.
f>að er víst einhver meinloka i þess-
ari setningu.
Veðdeildarlögin banna að hafa úti
nokkurn tíma meiraí bankavaxtabréfum
heldur en veðdeildin hefir skuldabréf
fyrir. |>að getur því aldrei orðið um-
talsmál, að veðdeildin fái peninga
fyrir bankavaxtabréf sín. — Hitt
liggur einnig í augum uppi, að veltu-
fé bankans vex, ef hann fær öll þau
lán borguð, sem hann á nú úti gegn
veði í fasteign, með bankavaxtabréfum,
og getur svo selt þau bankavaxtabréf
fyrir peninga (— sem ekki eru teknir
út úr baukanum, t. a. m. úr spari-
sjóði). Ef bankinn fær borguð þau
fasteignarveðskuldarbréf, 714 þús. kr.,
sem hann átti úti við nýár — t. d.
með baukavaxtabréfum, og getur svo
selt þau, t. a. m. á erlendum mark-
aði, þá vex bankans veitufé sem þessu
nemur, og seldí hann enn fremur
þau 340 þús. kr. bankavaxtabréf, sem
hann þá átti, þá yxi einnig veltufé
hans um þá upphæð.
14. Hann segir: »Eg er hrædd-
ur um að veðdeildarbréfin seljist aldrei
á útlendum markaði fyr en íslenzkur
banki hefir sett upp útibú í Khöfn
og bankadeildin þar gæti keypt þau,
hve nær sem þau byðust henni«.
f>að væri óneitanlega skrítinn skolla-
leikur, að setja upp útibú í Khöfn,
til þess að kaupa þar bankavaxtabréf
»hve nær sem þau bjóðast«, og kalla
svo þetta því nafni, að bankavaxta-
bréfin seljist á útlendum markaði.
f>að væri þó einfaldara að gera samn-
ing við einhvern banka í Khöfn um
að kaupa fyrir sig slík bréf, sem byð-
ust.
15. Hann segir: »Hvers vegna á
landssjóður íslands að eiga eina bank-
ann, sem til er hér á landi, þegar það
er viðurkent bæð í orði og á borði
alstaðar (nema í Sdþjóð), að seðla-
bankar og aðrir bankar eigi að vera
einstakra manna eign«. |>ar sprakk
blaðran! f>arna sést bersýnilega, í
hvaða tilgangi greinin er skrifuð.
Til þessarar spurníngar liggur það
svar, að það er æskilegt, að landið
sjálft eigi banka, af því að það er
gróðafyrirtæki og land vort á ekki of
mikið af opinberum eignum. Annars
eru hér engin lög, sem ákveða, að
landsbankinn skuli vera hinn eini
banki í landinu; það stendur víst op.
ið fyrir að stofna hér prívatbanka
eins marga og menn vilja.
Annars er það ekki rétt, að það sé
alstaðar viðurkent (nema í Svíþjóð),
að allir bankar eigi að vera einstakra
manna eign. f>að segir hinn mikli
afturhaldsmaður Will. Scharling hvergi
í sinni »Bankpolitik«, enda sýna um-
ræður Frakka og f>jóðverja alt annað
á þingum þeírra um seðlabanka, sem
Will. Scharling einmitt skýrir frá. —
Úr því farið er að nefna nöfn, má eigi
síður nefna Ebbe Hertzberg, háskóla-
kennara í Kristjaníu, sem að þessu
leyti hefir alt aðra skoðun en Sehar-
ling.
f>ær »gulltunnur«, sem oss Islend-
inga vantar, megum vér ekki taka að
láni svo dýrt, að vér auk vaxtanna,
sem vér greiðum af þeim, afsölum
oss fjárhagslegri sjálfstæði vorri, og
bindum oss og niðja vora á klafa um
marga mannsaldra.
Tr. Gunnarsson.
Nú kastar tólfunum!
Nú fer ekki að verða hlaupið að því
að gera f>jóðólfsmanninum til hæfis.
Nú kastar tólfunum !
Fyrst verður hann öskuvondur út af
því, að vér höfðum fengið þær fregnir
af tillögu hans á þingmálafundunum,
að hann vildi fá framgengt þeirri
stjórnarbót, sem hann kveður fyrir sér
vaka, án stjórnarskrárbreyt-
i n g a r. f>essa missögn vill hann fá
ísafold til að leiðrétta.
Sórstaklega er honum ant um það
vegna þess, að hann telur það #algerða
uppgjöf#, ef þingið gerí nokkura sam-
þykt um stjórnarskrárbreyting í þingsá-
lyktunarformi.
Isafold leiðréttir það dyggilega. En
hún bendir jafnframt á það, að með
leiðréttingunni verði tillaga Árnesinga-
þingmannsins enn vitlausari en án
hennar — meðal annars vegna þess,
að í tillögunni er þess krafist, að ráð-
gjafinn sé búsettur hér á landi, en
stjórnarskráin kveður j svo á, að hið
æðsta vald hér á landi skuli fengið í
hendur landshöfðingja og engum öðr-
um.
Svo verður hann aftur vondur út af
leiðréttingunni, kannast alls ekki við
það, að hann heimti ráðgjafa búsett-
an hér án stjórnarskrárbreytingar!
Til þegs nú að taka af öll tvímæli,
prentum vér hér tillögu mannsins, eins
og hún er í »f>jóðólfi«:
»(fandurinn) telur æskilegt, að þingið í
snmar samþykki þingsáiyktun til stjórn&r-
innar þess efnis, að hún hlutist til um, ai?
skipaður verði sem allra fyrst með tilliti
til 1. gr. stjórnarskrárinnar sérstakur ráð-
herra fyrir sérmál Islands,.maður, er ekki
hafi önnur stjórnarstörf á hendi, sé húsett-
ur í Reykjavík, launaður af landssjóði og
mæti á alþingi i samræmi við 34. gr.
stjórnarskrárinnar«.
Kétt á eftir í sömu greininni segir
maðurinn, að í þessari tillögu sé »ekki
farið fram á annáð en það, sem vér
eigum heimtingu á að fá samkvæmt
stjórnarskránni eða án stjórnar-
skrárbreytingar«.
Og nú þykir honum það »einkenni-
legast« af öllu hinu illa atferli ísafold-
ar, »að þeir eigna mér, að eg beimti í
tillögu minni búsettan ráðgjafa hér á
landi án stjórnarskrárbreytingar«!
»f>að er helber rangfærsla og illgirnis-
legur útúrsnúningur í ísafold, eins og
vant er«.
Yill hann þá ekki heimta þetta án
stjórnarskiárbreytingar, einmitt með
þingsályktun?
Jú!
Næstu orðin á eftir þessari útúr-
snúningsumkvörtun eru þessi:
»En það ersjálfsagtfyrir
oss að krefjast þessa ein-
mitt með þingsályktun!#
Og svo eigum vér auðvitað að
h a f n a þessu, sem »s j á 1 f s a g t« er
að krefjast, ef stjórnin vill láta oss
hafa það með löglegri stjórnarskrár-
breytingu; því að það er »algerð upp-
gjöfn að fara fram á það, að stjórnin
leggi stjórnarskrárfrumvarp fyrir al-
þingi — þó að alþingi gerði sig nú
reyndar sekt í því, sem meira var,
undir forustu Jóns Sigurðssonar. En
láti stjórnin oss hafa það án stjórnar-
skrárbreytingar, þvert ofan í skýlaus
fyrirraæli stjórnarskrárinnar — þá
eigum vér að þiggja það!
Vér leyfum oss að leggja þá spurn-
ingu fyrir alla heilvita menn á land-
inu:
Hvernig á að eiga orðastoð við ann-
an eins mann og þetta? Sjá þeir
nokkurt ráð til að vinna bug á jafn-
rótgróinni einfeldni? Eða hafa þeir
lesið nokkura æfintýrasögu af heimsk-
um mönnum, sem komist í hálfkvisti
við 8tjórnmálaumræður |>jóðólfsmanns-
ins?
Og — enn segjum vér það — þenn-
an mann senda íslendingar á löggjaf-
arþing sitt! Ætli þeim fari nú ekki
senn að skiljast ö 11 u m, hve viturlega
það var ráðið?
Botvörpimga-ósómiun.
-----r—
Kapt'. Hovgaard lætur sér eigi nægja
að verja landhelgina eins snildarlega og
hann gerir, heldur er hann núfariun að
skerast í leik um ósómann hér á Svið-
inu, sem víttur var í síðasta bl. Hann
hefir tekið skýrslu á Akranesi um við-
skiftin þar við botnvörpunga — milli
10 og 20 formenn þar stundað ein-
göngu eða því sem næst þessa vor-
vertíð róðra í botnvörpunga, með
whisky og tóbak í beitu, og búnir að
fá sumir á 3. þúsund í hlut. J>ví
næst kvað hann hafa fundið botn-
vörpunga þá úti á miðunum, er þann-
ig vaxin viðskifti hafa við Akurnesínga,
og látið þá vita, að hann muni kæra
þá fyrir útgerðarmönnum þeirra á
Englandi um svik og þjófnað, er þeir
förguðu þeirra eign, þorskaflanum, að
þeim fornspurðum, fyrir munaðarvöru
í sínar þarfir, en ekki húsbænda
þeirra, og reyndust þeim ódyggír þjón-
ar við aflabrögðin.
f>eir láta, botnvörpungaskipstjórarn-
ir, oft og tíðum íslendinga standa við
stýrið hjá sér og ráða för skipsins,
sem þá er auðvitað hagað eftir því,
hve þeim er hagfeldast, sem só um
beztu þorskmiðin, í stað þess að halda
sig þar, sem helzt er von kola; en
sjálfir sitja skipstjórarnir við drykk á